Mikroorganizmy żyją wokół nas. Louis Pasteur „musiał” wynaleźć proces pasteryzacji, abyśmy mogli dłużej przechowywać żywność bez ryzyka jej zepsucia. Bakterie, grzyby, wirusy i inne mikroorganizmy można znaleźć na każdej powierzchni naszej planety. Występuje w każdej kropli oceanu, w powietrzu, w lodowcach Antarktydy lub w najbardziej ekstremalnych warunkach Morza Martwego i kominach hydrotermalnych. Niektóre są w stanie przetrwać obecność odpadów radioaktywnych, a choćby żyć w stopionym rdzeniu reaktora w Czarnobylu. Nie możemy się zatem dziwić, iż znajdujemy mikroorganizmy zarówno na powierzchni ludzkiego ciała, jak i w jego wnętrzu. Tego typu mikroorganizmy i ich środowisko nazywamy mikrobiomem.
Mikroorganizmy zawsze miały wpływ na ewolucję życia na Ziemi i mają równie istotny wpływ na zdrowie ludzi.
Co to jest mikrobiom?
Mikrobiom to suma wszystkich mikroorganizmów żyjących na powierzchni (skóry) i wewnątrz ludzkiego ciała. Mikroorganizmy te obejmują bakterie, wirusy, grzyby (drożdże) i pierwotniaki. W idealnej sytuacji mikroorganizmy są dobrymi przyjaciółmi i żyją z nami w symbiozie. Pomagają chronić nas przed „złymi” mikroorganizmami.
Najbardziej znaną bakterią występującą w mikrobiomie ludzi i innych zwierząt stałocieplnych jest Escherichia coli. Jest ona stosunkowo łatwa do wyhodowania w warunkach laboratoryjnych i znamy całą jej sekwencję DNA. Dlatego też stała się koniem roboczym biologii molekularnej i wnosi znaczący wkład w biologię i badania medyczne.
W zależności od miejsca występowania wyróżnia się mikrobiomy takie jak jelitowy, skórny, jamy ustnej, a także mózgowy i płucny. Te dwa ostatnie często ulegają istotnym zmianom. W ostatnich latach jednak dużym zainteresowaniem cieszy się mikrobiom jelitowy (wcześniej znany jako mikrobiota jelitowa), ponieważ znacząco wpływa na funkcjonowanie całego organizmu.
Mikrobiom jelitowy stanowi najliczniejszą i najbardziej zróżnicowaną część ludzkiego mikrobiomu. Zawiera około 1013 (10 i 13 zer lub 100 bilionów) komórek bakteryjnych, co odpowiada mniej więcej liczbie komórek w ludzkim ciele i może wynosić do 0,2 kg. [1]
Co wpływa na skład mikrobiomu?
Na skład, tj. ilość różnych rodzajów mikroorganizmów w mikrobiomie, wpływa kilka czynników:
- spożywana żywność
- genetyka
- środowisko, w którym żyjemy
- przyjmowanie antybiotyków
- ogólny styl życia (alkohol i palenie mają negatywny wpływ na skład mikrobiomu)
Na skład ludzkiego mikrobiomu wpływa również rodzaj porodu. W przypadku cesarskiego cięcia dziecko nie przechodzi przez kanał rodny i nie jest narażone na kontakt z mikrobiomem pochwy matki. Mikrobiom jelitowy dzieci urodzonych przez cesarskie cięcie ma zatem inny skład, co zwiększa ryzyko ryzyko wystąpienia niektórych chorób w ciągu życia. [2]
Te produkty mogą Cię zainteresować:
Jaką funkcję pełni mikrobiom jelitowy?
Bakterie żyjące w ludzkim ciele to żywe organizmy, które posiadają własne DNA. Ich geny są niejako ich przedłużeniem, ponieważ pełnią one wiele ważnych funkcji. Produkty metabolizmu drobnoustrojów w jelitach są korzystne dla zdrowia.
1. Wspomaga trawienie i wchłanianie składników odżywczych
Mikroorganizmy w jelitach wchodzą w bezpośredni kontakt z tym, co jemy. Aby przetrwać, mikroorganizmy te potrzebują do spożycia coś, co znajdują w już strawionym pokarmie. W ten sposób pomagają w trawieniu substancji, których nie jesteśmy w stanie strawić samodzielnie.
Wśród substancji, których nie można strawić, znajduje się błonnik. Nie jest to pojedyncza substancja, ale grupa niestrawnych substancji pochodzących z roślin, które służą jako pokarm dla bakterii w przewodzie pokarmowym. Można je sklasyfikować według ich rozpuszczalności (błonnik rozpuszczalny i nierozpuszczalny), lepkości (gęstości) i zdolności do fermentacji. Zdolność do fermentacji mówi nam, w jakim stopniu mogą być trawione przez mikroorganizmy mikrobiomu jelitowego.
2. Wytwarza korzystne substancje
W wyniku mikrobiologicznego trawienia błonnika powstają substancje (zwane postbiotykami), które dostają się do krwi i mogą być wykorzystywane przez organizm. Jednocześnie wytwarzane są substancje, które biorą udział w sygnalizacji układu odpornościowego. Mikrobiom jelitowy produkuje również do 30% dziennej dawki witaminy K i witamin z grupy B. [3]
3. Wpływa na układ odpornościowy
Dobre mikroorganizmy, o które można zadbać poprzez dietę, pomagają utrzymać złe mikroorganizmy (patogenne) na dystans, blokując im dostęp do pożywienia. Ich wpływ na układ odpornościowy pozwala także lepiej zwalczać infekcje.[4]
Nawet 80% wszystkich komórek układu odpornościowego znajduje się w przewodzie pokarmowym. Jest to jeden z możliwych punktów dostępu dla wnikających patogenów, które muszą być strzeżone i, jeżeli to konieczne, niszczone. Obecność komórek układu odpornościowego w okrężnicy sugeruje, iż korzystne bakterie wchodzą w interakcje z układem odpornościowym.
Mikrobiom jelitowy jest źródłem tak zwanych SCFA, czyli krótkołańcuchowych kwasów tłuszczowych. Tego typu kwasy tłuszczowe mają własne receptory na komórkach układu odpornościowego, co pozwala mikrobiomowi jelitowemu natychmiastowo regulować swoje funkcje. [6]
4. Wpływa na zdrowie psychiczne
Mikrobiom jelitowy jest częścią osi mózg-jelita, która jest osią komunikacji między przewodem pokarmowym a mózgiem. Substancje wytwarzane przez mikrobiom jelitowy wpływają na rozwój mózgu we wczesnym dzieciństwie. Zmiany w składzie mikrobiomu, a tym samym wytwarzanych przez niego substancji, mogą przyczyniać się do rozwoju chorób psychicznych, takich jak depresja i zaburzenia lękowe. [7]
Istnieją również twierdzenia w Internecie, iż do 90% całej serotoniny jest wytwarzane w jelitach. To prawda, ale ta serotonina bierze udział w trawieniu i nie przechodzi do mózgu, gdzie mogłaby wpływać na nastrój. [8]
Spożywanie sfermentowanej żywności, która jest uważana za probiotyki w dosłownym tego słowa znaczeniu, ma pozytywny wpływ na objawy lęku społecznego u osób podatnych na tego typu zaburzenie.[9]
Co jeżeli mikrobiom jest zaburzony?
Dysbioza, czyli brak równowagi mikroorganizmów w jelitach, jest spowodowana niską różnorodnością gatunków, ale także bakteriami chorobotwórczymi, które powodują choroby. Często jej konsekwencją jest niestrawność, która pojawia się po zjedzeniu zepsutego jedzenia, w którym namnożyły się bakterie chorobotwórcze. jeżeli przeważają one nad pożytecznymi, konieczne jest leczenie antybiotykami.
Brak równowagi i niska różnorodność mikrobiomu jelitowego wiąże się ze zmianami w układzie odpornościowym. Chociaż substancje wytwarzane przez mikrobiom wpływają na funkcjonowanie układu odpornościowego, nie zawsze jest jasne, czy nieprawidłowe funkcjonowanie układu odpornościowego jest przyczyną dysbiozy, czy też dysbioza wpłynęła na układ odpornościowy. [10]
Podobnie dysbioza mikrobiomu jest związana z otyłością, cukrzycą, alergiami, a choćby depresją. W tych przypadkach nie jest jasne, co było ich przyczyną, a związek między dysbiozą a chorobą jest prawdopodobnie obustronny – jedno powoduje drugie i odwrotnie.
Bakterie z jelita grubego mogą również przerastać do jelita cienkiego, powodując SIBO (przerost bakterii jelita cienkiego). Osoba cierpiąca na SIBO ma częste niestrawności, wzdęcia (wzdęty brzuch), biegunkę i bóle brzucha. Cierpi również na zmniejszone wchłanianie niektórych witamin i zmęczenie.
SIBO jest związane z kilkoma chorobami:
- cukrzyca
- niedoczynność tarczycy
- celiakia
- marskość wątroby
- zapalenie trzustki
Odkryj nasze bestsellery:
Jak wspierać zdrowy mikrobiom
Istnieje wiele opcji wspierania mikrobiomu jelitowego, które obejmują zmiany stylu życia.
1. Stosowanie zbilansowanej diety bogatej w błonnik
Mikrobiom jelitowy wymaga stałego dostarczania błonnika (prebiotyków), aby nie tylko wytwarzać substancje korzystne dla ludzkiego organizmu, ale także przetrwać. Błonnik pomaga utrzymać różnorodność pożytecznych bakterii. Dlatego zaleca się, aby w diecie było dużo owoców i warzyw, roślin strączkowych i niektórych zbóż, takich jak płatki owsiane.
2. Ograniczenie nadmiernego stosowania antybiotyków
Zbyt częste stosowanie antybiotyków nie tylko zabija złe, patogenne bakterie, ale także niektóre korzystne, prowadząc do gwałtownej zmiany równowagi mikrobiomu jelitowego. Podczas przyjmowania antybiotyków zaleca się przyjmowanie probiotyków – pożytecznych bakterii, które mogą ponownie zasiedlić okrężnicę.
3. Przyjmowanie probiotyków
Stosowanie probiotyków jest ważne podczas przyjmowania antybiotyków. Alternatywą, którą można dodać do diety, są produkty fermentowane, takie jak kefir lub kimchi. Mają one takie same korzyści zdrowotne. [12]
Oprócz stosowania probiotyków wskazane jest przyjmowanie substancji, których potrzebuje sam mikrobiom, czyli prebiotyków, którymi najczęściej jest błonnik. Połączenie prebiotyków i probiotyków nazywane jest synbiotykiem.
4. Zdrowy styl życia
Wystarczająca ilość snu i ćwiczeń oraz lepsze zarządzanie stresem prowadzą do lepszych nawyków żywieniowych i niższego wskaźnika przejadania się niezdrową żywnością. Przetworzona i uboga w składniki odżywcze żywność prowadzi do zaburzenia równowagi mikrobiomu jelitowego.
Wniosek? W zdrowych jelitach zdrowy duch!
Mikrobiom jelitowy współistnieje z każdym z nas od milionów lat, w tym czasie jego związek z ludzkim ciałem stał się symbiozą. Jego zdrowie wpływa na nasze zdrowie, zarówno fizyczne, jak i psychiczne. Zdrowy styl życia, w tym zróżnicowana dieta bogata w błonnik, przyjmowanie probiotyków i ograniczenie spożycia żywności przetworzonej przemysłowo, pomoże utrzymać korzystne bakterie jelitowe w wystarczających ilościach.
