Apatia jest jednym z najbardziej mylących i niejednoznacznych pojęć, jakie możemy znaleźć w odniesieniu do nastrojów. Dla niektórych jest to zespół odróżniający się od innych schorzeń. Natomiast dla innych jest to objaw zaburzenia psychicznego. W kulturze popularnej ludzie często używają tego terminu do opisania tymczasowego stanu zniechęcenia. Dziś jednak wiemy, iż chodzi o dużo bardziej złożone zjawisko.
Rzeczywiście, apatia jest jednym z najbardziej zagadkowych stanów dla lekarzy i psychologów. Ma cechy, które pozwalają uznać ją za zespół autonomiczny, chociaż często towarzyszy pewnym zaburzeniom psychicznym, takim jak depresja. Jej specyfika polega na tym, iż często utrzymuje się przez długi czas i zwykle wykazuje oporność na konwencjonalne metody leczenia.
Najczęstsze cechy apatii
Ponieważ objawy apatii są dość oczywiste, czasami łatwo pomylić ten stan z depresją.
Pierwszą rzeczą, którą musisz wiedzieć, jest to, iż w tej chwili nie ma zgody co do tego, czym dokładnie jest apatia. Eksperci ogólnie nazywają ją pierwotnym zespołem utraty motywacji. Przy czym utrata motywacji nie jest związana z cierpieniem emocjonalnym, upośledzeniem intelektualnym lub obniżonym poziomem świadomości.
Myślimy, iż spodoba ci się również ten artykuł: Depresja i lęk są oznakami siły, a nie słabości
Zespół apatii wpływa na życie pacjenta na różne sposoby: emocjonalnie, behawioralnie, poznawczo i społecznie. Wbrew powszechnemu przekonaniu nie jest to stan przejściowy trwający godziny czy dni. Zwykle przeciąga się do kilka tygodni. W rzeczywistości, według naukowców, do jego diagnozy muszą współistnieć następujące kryteria:
- Objawy muszą utrzymywać się przez co najmniej cztery tygodnie.
- Muszą wpływać na co najmniej dwa z trzech podstawowych wymiarów zespołu (zachowanie/poznanie, emocje i interakcje społeczne).
- Możliwe do zidentyfikowania zaburzenia funkcjonalne muszą być oczywiste.
- Następstw nie można całkowicie wyjaśnić na podstawie działania substancji lub zmian w środowisku pacjenta.
Gdy te kryteria są spełnione, u pacjenta można rozpoznać ten zespół. Apatia to stan, który odróżnia się więc od innych zaburzeń i wymaga zaangażowania specjalistów w celu monitorowania i leczenia. Dowody wskazują, iż częściej występuje u mężczyzn a częstość występowania wzrasta wraz z wiekiem.
Badanie opublikowane w 2016 roku w Journal of Affective Disorders wykazało, iż w populacji 2751 zdrowych osób dorosłych w wieku 19-40 lat apatia jako izolowany zespół występuje u 1,45%. Jest to niezależne od podstawowego zaburzenia psychicznego lub innych wyjaśnień. Jest to więc realne zjawisko, które dotyka znaczną część społeczeństwa.
Najczęstsze przyczyny apatii
Chociaż prawdą jest, iż stan ten może rozwijać się w izolacji, może również towarzyszyć jakiejś chorobie podstawowej. Eksperci wskazują, iż apatia jest bardzo powszechna w chorobie Alzheimera (55%), otępieniu mieszanym (70%), łagodnych zaburzeniach poznawczych (43%), chorobie Parkinsona (27%), schizofrenii (56%) i dużej depresji (94%).
Kiedy u pacjenta pojawiają się objawy apatii uwarunkowanej tymi zaburzeniami psychicznymi, nie można mówić o zespole, ale o objawie tych zaburzeń. Nie należy ignorować tej różnicy, ponieważ aby leczyć ten stan, należy bezpośrednio zająć się podstawową chorobą.
Jeśli chodzi o jej manifestację w formie izolowanego objawu, naukowcy odkryli zmiany w mózgu osób, które na nią cierpią. Zidentyfikowano zaburzenia w grzbietowej przedniej części kory zakrętu obręczy (dACC), prążkowiu brzusznym (VS) i innych połączonych obszarach mózgu.
Skutkuje to zmianą zachowań normatywnych związanych z motywacją. Ta ostatnia jest nieodzownym składnikiem chęci do pracy i wykonywania różnych rzeczy. Potrzebujemy jej zarówno do rozpoczęcia, kontynuowania, zakończenia, jak i do znalezienia obiektywnych lub subiektywnych powodów, aby to zrobić.
Chcielibyśmy jeszcze raz powtórzyć, iż eksperci odróżniają depresję od apatii. Dowody przez cały czas sugerują, iż wielu pacjentów diagnozuje się depresję, podczas gdy w rzeczywistości cierpią na apatię. Nie jest to subtelna różnica, dlatego osoby i specjaliści zajmujący się leczeniem tych schorzeń powinni być świadomi kryteriów różnicujących.
Jak leczy się apatię
Gdy objawy stają się trwałe, bardzo pomocne może być leczenie w zakresie zdrowia psychicznego prowadzone przez wykwalifikowanego specjalistę.
Podoba Ci się ten artykuł? Możesz także przeczytać: Depresja letnia: przyczyny, objawy i jak sobie z nią radzić
Po rozpoznaniu zespołu przez specjalistę (w oparciu o podane przez nas kryteria i poszukiwanie diagnozy różnicowej) rozpoczyna się leczenie. Apatia jest chorobą bardzo trudną do leczenia, ponieważ często opiera się konwencjonalnym metodom i należy do niej podchodzić z różnych perspektyw.
Nie oznacza to, iż nie da się jej opanować, tylko iż pacjent i specjaliści muszą wypróbować kilka alternatyw, zanim znajdą te, które przyniosą największe korzyści. Najmniej inwazyjne leczenie może obejmować:
- Ćwiczenia jako część cotygodniowej rutyny pacjenta.
- Dążenie do aktywności z przyjaciółmi i rodziną.
- Chodzenie na koncerty, sztuki teatralne, opery, muzea i tak dalej (cokolwiek dana osoba lubi robić).
- Wypróbowanie nowego hobby (jeśli to grupowe zajęcie, tym lepiej).
- Zarządzanie dużymi zadaniami dzieląc je na wiele małych (w ten sposób masz pewność ukończenia).
- Dodawanie nagród po wykonaniu czynności.
- Dołączanie do grup wsparcia dla pacjentów apatycznych.
- Uczestnictwo w terapii ze specjalistą psychologiem.
- Unikanie planowania codziennego życia w oparciu o monotonną lub nieelastyczną rutynę.
- Identyfikacja wyzwalaczy, które często zapowiadają wzrost lub początek objawów.
Specjalista może również zdecydować się na przepisanie leków, takich jak środki przeciwdepresyjne, przeciwpsychotyczne lub pobudzające. Należy je przepisywać ostrożnie, ponieważ istnieją dowody na to, iż w niektórych przypadkach mogą pogorszyć stan.
Apatia to rzeczywisty syndrom, który występuje częściej u mężczyzn i zwykle pogarsza się wraz z wiekiem. Jest trudny do leczenia, chociaż przy osobistym zaangażowaniu i wsparciu ekspertów można znaleźć skuteczne średnio- i długoterminowe rozwiązanie. Ponieważ może wpływać na życie człowieka na wiele różnych sposobów, wskazane jest, aby szukać profesjonalnej pomocy, gdy tylko zostaną wykryte objawy demotywacji.
