Choroba Hashimoto, czyli przewlekłe limfocytowe zapalenie tarczycy, jest chorobą autoimmunologiczną, w przebiegu której niesprawnie działający układ odpornościowy wytwarza przeciwciała niszczące tarczycę. Skutkuje to rozwojem niedoczynności gruczołu i typowych dla niej objawów: przewlekłego zmęczenia, senności, tendencji do tycia, pogorszenia kondycji skóry i włosów. W artykule przedstawiamy, jakie symptomy powinny wzbudzić czujność i na czym polega leczenie choroby Hashimoto.
Co to jest Hashimoto?
Choroba Hashimoto jest jednostką chorobową, swą nazwę zawdzięczającą japońskiemu lekarzowi, Hakaru Hashimoto, który na początku XX w. opisał pierwsze przypadki. Choroba Hashimoto, określana inaczej przewlekłym limfocytowym zapaleniem tarczycy, ma podłoże autoimmunologiczne – nieprawidłowo działający układ odpornościowy wytwarza przeciwciała atakujące gruczoł tarczowy. W wyniku tego „ataku” rozwija się stan zapalny, który latami niszczy tarczycę, prowadząc do upośledzenia jej funkcjonowania, zmniejszenia wytwarzania hormonów i rozwoju niedoczynności tarczycy.
Choroba Hashimoto a niedoczynność tarczycy – jaki zatem jest związek między tymi dwoma schorzeniami? Przewlekłe limfocytowe zapalenie tarczycy jest najczęstszą przyczyną niedoczynności gruczołu – niemniej pamiętać należy, iż niedoczynność tarczycy może również wynikać z innych czynników (jak np. polekowego uszkodzenia tarczycy czy usunięcia gruczołu lub jego części z powodu wola czy choroby nowotworowej).
Występowanie choroby Hashimoto obserwuje się pięciokrotnie częściej u kobiet niż u mężczyzn, większym ryzykiem obciążeni są pacjenci z innymi chorobami autoimmunologicznymi: celiakią, reumatoidalnym zapaleniem stawów, cukrzycą typu 1.
Hashimoto: objawy zapalenia tarczycy
Chora tarczyca w przebiegu choroby Hashimoto nie boli, mimo iż objęta jest stanem zapalnym. Choroba rozwija się latami, często przez dłuższy czas nie dając żadnych objawów. Wraz z nasilaniem się zapalenia tarczycy, pojawiają się typowe objawy niedoczynności:
- suchość i nadmierne rogowacenie skóry;
- skłonność do marznięcia, choćby podczas upałów;
- osłabienie, senność i przewlekłe zmęczenie (związane ze spowolnieniem metabolizmu);
- skłonność do zaparć;
- obrzęk śluzowaty (pogrubienie rysów twarzy, obrzęk powiek i rąk);
- wypadanie i łamliwość włosów;
- zaburzenia pamięci i koncentracji;
- zaburzenia psychiczne (stany lękowe i depresyjne);
- trudności w utrzymaniu prawidłowej masy ciała;
- zaburzenia miesiączkowania;
- osłabienie libido.
W badaniach laboratoryjnych notuje się często niedokrwistość oraz podwyższenie stężenia cholesterolu.
Choroba Hashimoto może współwystępować z chorobą Gravesa-Basedowa, stąd u pacjenta mogą być obserwowane objawy zarówno niedoczynności, jak i nadczynności tarczycy.
Choroba Hashimoto. Przyczyny rozwoju zaburzenia
Jakie są przyczyny rozwoju choroby Hashimoto? Przede wszystkim czynniki genetyczne i środowiskowe.
Wśród czynników genetycznych, które predysponują do przewlekłego limfocytowego zapalenia tarczycy, wymienia się polimorfizmy w głównym układzie zgodności tkankowej oraz w genie cytotoksycznego antygenu 4 limfocytów T (CTLA-4). Z kolei czynnikami środowiskowymi, które mogą wyzwolić chorobę, są: infekcje (bakteryjne i wirusowe), terapie cytokinami, nadmierne spożycie jodu oraz niedostateczne selenu.
Co zrobić, gdy zauważy się objawy Hashimoto?
Podejrzewając u siebie niedoczynność tarczycy, należy skonsultować się z lekarzem pierwszego kontaktu. Badaniem przesiewowym w przypadku problemów z tarczycą, w tym choroby Hashimoto, jest oznaczenie poziomu TSH. U osób z niedoczynnością tarczycy stężenie tego hormonu jest podwyższone.
W zależności od wyniku badania, lekarz może skierować pacjenta do endokrynologa.
Jakie badania trzeba wykonać, by stwierdzić chorobę Hashimoto?
Dalsza diagnostyka obejmuje oznaczenie innych markerów związanych z pracą tarczycy:
- stężenia hormonów wydzielanych przez tarczycę – FT3 i FT4 – które w przebiegu niedoczynności są zwykle obniżone;
- przeciwciał przeciwko peroksydazie tarczycowej (anty-TPO) i przeciwciał przeciwko tyreoglobulinie (anty-Tg) – ich podwyższenie wskazuje na autoimmunologiczne podłoże niedoczynności.
Uzupełnieniem diagnostyki jest wykonanie badania USG tarczycy. W obrazie tarczycy zmienionej chorobowo przez stan zapalny widoczne są obszary o zmniejszonej echogeniczności. Dzięki badaniu USG można również określić wielkość i strukturę gruczołu. W przypadku bardzo nasilonego stanu zapalnego, tarczyca może drastycznie się zmniejszyć.
Problemy z tarczycą i choroba Hashimoto: leczenie
Niestety nie istnieją metody przyczynowego leczenia choroby Hashimoto, które powstrzymałyby proces niszczenia gruczołu przez przeciwciała. Dlatego terapia polega na wyrównaniu niedoczynności tarczycy poprzez uzupełnienie brakujących hormonów – przyjmowanie syntetycznej lewotyroksyny. Celem terapii jest przywrócenie prawidłowego stężenia TSH i minimalizacja objawów niedoczynności.
Podczas terapii lewotyroksyną należy pamiętać o kilku zasadach:
- lek przyjmuje się na czczo, zwykle rano, popijając tabletkę niewielką ilością wody i zachowując co najmniej 30-minutowy odstęp do pierwszego posiłku;
- wiele produktów, w tym kofeina, nabiał, produkty bogate w błonnik upośledzają wchłanianie lewotyroksyny, dlatego lepiej zrezygnować z nich w pierwszym posiłku spożytym po zażyciu tabletki;
- dobranie optymalnej dawki leku może wymagać czasu, dlatego należy regularnie chodzić na wizyty wyznaczone przez lekarza i kontrolnie oznaczać poziom TSH.
Do czego może prowadzić nieleczone Hashimoto?
Niektóre problemy z tarczycą, w tym nieleczone Hashimoto wiążą się z nasileniem stanu zapalnego. Uszkodzenie tarczycy postępuje, co skutkuje pogłębieniem objawów. Niewdrożenie terapii może prowadzić do zaburzeń ze strony układu sercowo-naczyniowego (miażdżycy, arytmii), otyłości, niepłodności i depresji. W skrajnych – na szczęście bardzo rzadkich przypadkach – może wystąpić śpiączka.
Co zrobić, by uniknąć choroby Hashimoto?
Za główną przyczynę choroby Hashimoto uważa się uwarunkowania genetyczne. Będąc obciążonym chorobą, nie można jej uniknąć. Nie oznacza to, iż wobec choroby należy zachować bierną postawę. Wręcz odwrotnie. Podejmując odpowiedzialne wybory związane ze stylem życia możemy zadbać o dobre funkcjonowanie układu odpornościowego i tarczycy.
Bez wątpienia kluczowa jest dieta dostarczająca odpowiednich ilości substancji wspierających pracę tarczycy (witaminy D, cynku, selenu, żelaza, jodu, wielonienasyconych kwasów omega-3).
Dieta powinna obfitować w warzywa i owoce, produkty pełnoziarniste, nabiał i chude mięso. Należy pilnować kaloryczności posiłków, pamiętając, iż niedoczynność tarczycy wiąże się ze spowolnieniem metabolizmu, a co za tym idzie – tendencjami do przybierania na wadze. Również z tego powodu nie należy zapominać o regularnej aktywności fizycznej.
Podsumowanie
Przewlekłe limfocytowe zapalenie tarczycy jest chorobą autoimmunologiczną o podłożu genetycznym. Leczenie ma wyłącznie charakter objawowy, niemniej przestrzegając zaleceń lekarza i wdrażając zasady zdrowego stylu życia wspierające pracę tarczycy można osiągnąć normalizację poziomu hormonów i dobrą jakość życia.
Piśmiennictwo:
J. Luty, E. Bryl, Choroba Hashimoto — aspekt genetyczny i środowiskowy, Forum Medycyny Rodzinnej 11(1), 2017.
P. Miśkiewicz, Choroba Hashimoto – co to, objawy, badania, leczenie, [online:] https://www.mp.pl/pacjent/endokrynologia/choroby/77782,choroba-hashimoto-co-to-objawy-badania-leczenie, [dostęp:] 13.06.2024 r.
D.L. Mincer, I. Jialal. Hashimoto Thyroiditis, [online:] https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/29083758/, [dostęp:] 13.06.2024 r.
F. Ragusa, P. Fallahi, G. Elia i in. Hashimotos’ thyroiditis: Epidemiology, pathogenesis, clinic and therapy. Best Pract Res Clin Endocrinol Metab 33(6), 2019.
K. Osowiecka, J. Myszkowska-Ryciak. The Influence of Nutritional Intervention in the Treatment of Hashimoto’s Thyroiditis-A Systematic Review. Nutrients 15(4), 2023.
Artykuł sponsorowany
