Bromek potasu – adekwatności i zastosowanie

Związek ten jest obojętny chemicznie i ma odczyn zbliżony do neutralnego. W reakcji z azotanem srebra tworzy bromek srebra, który jest nierozpuszczalny w wodzie. Znajduje zastosowanie w fotografii.

W przeszłości był stosowany jako środek uspokajający i przeciwdrgawkowy. Aktualnie jego zastosowanie w medycynie ogranicza się do leczenia padaczki u psów.

Nazwa polska: Bromek potasu, Potasowy bromek

Nazwa łacińska: Kalii bromidum, Kalium bromatum

Bromek potasu – historia i zastosowanie w przeszłości

Bromek potasu (KBr) miał szerokie zastosowanie w przeszłości zwłaszcza w XIX i na początku XX wieku.

Od połowy XIX wieku był stosowany w leczeniu padaczki i nerwic. Związek ten tłumił aktywność układu nerwowego, co pomagało kontrolować napady drgawkowe. Podawano go osobom cierpiącym na nerwice i zaburzenia lękowe, gdyż działał nasennie i uspokajająco.

Dawniej krążyła legenda o dodawaniu związku do pożywienia w celu osłabienia libido i popędu seksualnego żołnierzy służących w armii.

W przeszłości bromek potasu był kluczowym składnikiem emulsji światłoczułych stosowanych w fotografii. Wykorzystywano godo produkcji bromku srebra, który reagował na światło, umożliwiając tworzenie obrazów na kliszach fotograficznych.

Czytaj także: Bromek amonu – adekwatności i zastosowanie

KBr stosowano jako reagent w analizie chemicznej oraz w spektroskopii w podczerwieni IR, gdzie jego kryształy służyły do produkcji okienek i próbek.

Kolejnym zastosowaniem jest leczenie padaczki u psów i innych zwierząt, gdy standardowe leki okazują się nieskuteczne.

Z wyżej wymienionych zastosowań do dzisiaj przetrwało użycie w przemyśle chemicznym, fotograficznym oraz zastosowanie w weterynarii.

Wygląd i adekwatności fizykochemiczne

Bromek potasu według FP XIII to biały lub prawie biały, krystaliczny proszek lub bezbarwne kryształy.

Jest łatwo rozpuszczalny w wodzie i w glicerolu, zaś trudno rozpuszczalny w etanolu 96%.

Jest bezwonny, higroskopijny i przezroczysty dla promieniowania podczerwonego.

Jego roztwory wodne są obojętne. Nie jest palny i nie podtrzymuje spalania. Jest stabilny chemicznie, ale w wysokiej temperaturze może ulegać rozkładowi.

Zobacz również: Sól Erlenmeyera – skład, wykonanie, zastosowanie

W reakcji z kwasem siarkowym wydziela się bromowodór (HBr). W reakcji z azotanem srebra AgNOз tworzy nierozpuszczalny w wodzie bromek srebra AgBr, wykorzystywany w fotografii.

Bromek potasu – mechanizm działania i zastosowanie

Bromek potasu działa na ośrodkowy układ nerwowy poprzez zastępowanie jonów chlorkowych Cl- jonami bromkowymi Br- w neuronach. Ta wymiana prowadzi do hiperpolaryzacji błony komórkowej neuronów, co zmniejsza ich pobudliwość i prowadzi do efektu uspokajającego oraz przeciwdrgawkowego.

Bromek potasu dalej bywa stosowany w aptekach jako składnik popularnej Soli Erlenmayera czy Mixtury nerviny. Jednak ze względu na ryzyko działań niepożadanych jego zastosowanie znacząco zmalało.

Bromek potasu – przeciwskazania i działania niepożądane

Nie należy stosować bromku potasu u osób lub zwierząt z nadwrażliwością na bromki.

Ze względu na wydalanie bromku potasu przez nerki, jego stosowanie jest przeciwskazane u pacjentów z ciężką niewydolnością nerek.

Po zastosowaniu bromku potasu mogą wystąpić takie działania niepożądane jak sedacja – uspokojenie, ataksja – niezborność ruchów oraz osłabienie kończyn tylnych. Substancja ta może dawać działania niepożądane ze strony przewodu pokarmowego jak nudności, wymioty czy bóle brzucha.

Sprawdź też: Mixtura Nervina – skład, wykonanie, zastosowanie

Często obserwowane działania uboczne to polifagia – zwiększone łaknienie, polidypsja – nadmierne pragnienie, oraz częste oddawanie moczu – poliuria.

Zbyt długie stosowanie lub przedawkowanie bromku potasu może prowadzić do wystąpienia trądziku bromowego (Acne bromide), czyli zmian przypominających trądzik.

W skrajnych przypadkach może dojść do zatrucia bromem znanego jako bromizm. Objawia się on nadmierną sennością, apatią, obniżeniem kondycji psychicznej, alergią, nieprzyjemnym zapachem z ust, bólami brzucha, a choćby niewydolnością wątroby i astmą.

U mężczyzn regularnie przyjmujących bromek potasu można zaobserwować zahamowanie wydzielania testosteronu, co prowadzi do obniżenia libido i problemów z erekcją.

Bromek potasu – niezgodności recepturowe

Bromek potasu w recepturze aptecznej znajduje zastosowanie przy sporządzaniu preparatów przeznaczonych do użytku wewnętrznego.

Może on wchodzić w reakcje z solami alkaloidów, prowadząc do wytrącania się trudno rozpuszczalnych bromowodorków alkaloidów. Ryzyko tej niezgodności zwiększa się przy stężeniu bromków wynoszącym 5% lub więcej. Może reagować z fosforanem kodeiny, siarczanem chininy czy chlorowodorkiem papaweryny, prowadząc do powstania osadów.

Może reagować z utleniaczami, kwasami, zasadami oraz solami metali ciężkich takimi jak sole srebra. Na przykład połączenie z azotanem srebra prowadzi po powstania osadu bromku srebra.

Obecność bromku potasu w roztworach może prowadzić do wytrącania się słabych kwasów jak fenobarbital. By temu zapobiec zaleca się stosowanie soli sodowej fenobarbitalu, która jest bardziej rozpuszczalna w wodzie.

Czytaj także: Uspokajające leki recepturowe

Ważne, by farmaceuta wykonujący receptę zawierającą bromki obniżał przepisaną ilość bromku, która jest większa niż zaleca farmakopea, do ilości nieprzekraczającej maksymalnej dawki dobowej. Według FP XIII maksymalna dawka dobowa bromków wynosi 1 g, z czego dla bromku amonu nie więcej niż 0,5 g.

Mixtura nervina – skład na 100 g roztworu:

Kalium bromidum 4,0

Natrium bromidum 2,0

Ammonium bromidum 2,0

Aqua purificata ad 100,0

Przy dawkowaniu 3 razy dziennie łyżka stołowa, chory jednorazowo przyjmie 1,2 g bromków, a dobowo 3,6 g.

Czytaj również: Rp. Mixt. nervinae Neospasmini aa 250,0 M.f. mixt.

Solutio Sal. Erlenmeyeri – skład na 110 g roztworu:

Kalium bromidum 4,0

Natrium bromidum 4,0

Ammonium bromidum 2,0

Aqua purificata 100,00/ad 110,0

Przy dawkowaniu 3 razy dziennie łyżka stołowa, chory jednorazowo przyjmie 1,36 g bromków, a dobowo 4,08 g.

W celu zachowania zalecanych dawek bromków należy raczej dostosować dawkowanie nie zmieniając składu Mixtury nerviny i roztworu soli Erlenmeyera.

Interakcje w recepturze

W recepturze aptecznej należy zwracać uwagę na dobór odpowiednich składników, aby uniknąć niepożądanych interakcji i zapewnić stabilność preparatu. Przy wykonywaniu konkretnej recepty należy przeanalizować możliwe interakcje.

Przykłady recept z użyciem bromku potasu:

Rp.

Phenobarbitali natrici 1,0

Kalii bromidi 10,0

Neospasmini 100,0

Aquae ad 200,00

M.f.mixt.

D.S. 3 razy dziennie 1 łyżeczkę

Należy zwrócić uwagę na kolejność łączenia składników. Fenobarbital sodu należy rozpuszczać w wodzie w pierwszej kolejności.

Sprawdź też: Niezgodności recepturowe – wytrącanie słabych kwasów

Rp.

Kalii bromidi 10,0

Convallariae trae

Valerianae trae

Crataegi trae

Visci trae aa 10,0

Papaverini hydrochloridi 0,8

Phenobarbitali natrici 1,0

Aquae ad 300,0

M.f.sol.

S. 3 razy dziennie 15 ml

W recepcie należy wyłączyć papawerynę z mieszanki i podać ją w postaci proszków. Ilość i dawkę proszków należy obliczyć biorąc pod uwagę dawkę leku płynnego.

Opracowała: mgr farm. Sylwia Bogiel

Bibliografia:

1. Bednarska S. Bromki w recepturze – charakterystyka i niezgodności. https://farmacjapraktyczna.pl/opieka-farmaceutyczna/bromki-w-recepturze-charakterystyka-i-niezgodnosci (opublikowano: 12.01.2023, dostęp: 12.03.2025)

2. Farmakopea Polska XIII, Urząd Rejestracji Produktów Leczniczych, Wyrobów Medycznych i Produktów Biobójczych, Warszawa 2023

3. Krówczyński L., Jachowicz R., Ćwiczenia z receptury, Wydawnictwo UJ 2000

4. Telejko E., Winnicka K., Rutkowska E., Sosnowska K., Mazurek-Wądołkowska E., Słodownik T., Technologia postaci leku, Skrypt do ćwiczeń dla studentów III roku farmacji aptecznej, Białystok 2005