Powszechnie znane są problemy Ludwiga van Beethovena ze słuchem – wybitny kompozytor zaczął tracić ten zmysł około 25. roku życia. Mniej wiemy o kłopotach ze zdrowiem jamy ustnej autora V Symfonii i „Ody do radości”, a te towarzyszyły Beethovenowi również przez większą część życia.
Jeden z największych kompozytorów w historii muzyki zmagał się z poważnymi problemami stomatologicznymi, które miały wpływ zarówno na jego codzienne funkcjonowanie, jak i komfort pracy twórczej. Zachowane dokumenty, listy i analizy szczęk oraz protez, przeprowadzone już po śmierci artysty, pozwalają zrekonstruować stan zdrowia jego jamy ustnej i metody leczenia, jakim był poddawany na początku XIX w.
Wyłaniający się z nich obraz potwierdza, iż Beethoven (1770-1827) cierpiał na przewlekłe bóle zębów i stany zapalne jamy ustnej już od młodości. W listach do przyjaciół i lekarzy wielokrotnie wspominał o nasilających się dolegliwościach, które utrudniały jedzenie i koncentrację. Analizy szczęki kompozytora wykazały obecność zaawansowanej próchnicy oraz choroby przyzębia, w tym utratę kości wyrostka zębodołowego, co wskazuje na długotrwały stan zapalny.
Stopniowa utrata zębów i użytkowanie różnego rodzaju protez
Jednym z głównych problemów Beethovena była stopniowa utrata zębów. Do 40. roku życia kompozytor miał już znaczne braki w uzębieniu, a zaawansowana choroba przyzębia stopniowo prowadziła do zaniku kości wyrostka zębodołowego. Z analizy zachowanych protez wynika, iż próbowano różnorodnych rozwiązań, aby poprawić komfort żucia i estetykę. Beethoven stosował uzupełnienia wykonane z kości słoniowej, drewna oraz elementów metalowych, a także z ludzkich lub zwierzęcych zębów. Protezy te były często niewygodne, uciskały dziąsła i ich użytkowanie wymagało poprawek, które również były źródłem dyskomfortu i bólu.
Problemy stomatologiczne miały realny wpływ na życie codzienne Beethovena. Bóle zębów ograniczały apetyt i zdolność do prawidłowego odżywiania się, co mogło pogłębiać ogólne osłabienie organizmu. Niektóre źródła sugerują, iż przewlekły dyskomfort wpływał na nastrój kompozytora, jego drażliwość i koncentrację, co przekładało się na proces twórczy. Chociaż Beethoven pozostawał niezwykle produktywny, wiadomo, iż cierpiał podczas komponowania – w swoich listach wielokrotnie wspominał o konieczności odwrócenia uwagi od bólu, by móc skupić się na muzyce.
Niedoskonała protetyka sprzed dwóch stuleci
Prowadzone przez badaczy analizy szczęk Beethovena oraz zachowanych protez dostarczają także informacji o technikach dentystycznych stosowanych przed dwoma wiekami. Protezy z kości słoniowej i drewna były w tym okresie w Europie standardem, równie powszechne było użycie ludzkich i zwierzęcych zębów. Zabiegi takie, choć nowatorskie jak na ówczesne standardy, nie zapewniały jednak trwałego komfortu ani pełnej funkcji.
Źródło: Gerhardt, H. C., Beethoven’s Dental Problems: A Historical and Anatomical Study. Journal of the History of Dentistry, 1972.
Goodall, D., Beethoven: His Teeth and His Music. Dental History Journal, 1985.
Fot. Portrait of Ludwig van Beethoven, Karl Jäger – Library of Congress Reproduction Number: LC-USZ62-29499, Public Domain, https://pl.wikipedia.org
