Ból brzucha – co może oznaczać?

Jedną z najpowszechniejszych dolegliwości, która dotyka zarówno dzieci, jak i dorosłych jest ból brzucha. Może on mieć charakter ostry lub przewlekły, a jego przyczyny są bardzo zróżnicowane. Zrozumienie potencjalnych źródeł bólu brzucha jest najważniejsze dla prawidłowej diagnozy i leczenia. Sprawdź, co musisz wiedzieć o bólu brzucha!

Ten rodzaj dolegliwości może wskazywać na wiele różnych schorzeń. Odczuwanie bólu jest subiektywne i zależy od wielu czynników, takich jak wiek, płeć, ogólny stan zdrowia i indywidualny próg bólu. Dolegliwości mogą mieć charakter ostry lub przewlekły, i bywają odczuwane jako kłucie, pieczenie, gniecenie, rozpieranie lub kolka. Istotny aspektem jest także umiejscowienie bólu brzucha. O czym może świadczyć taki objaw i kiedy trzeba skontaktować się z lekarzem?

O czym mówi lokalizacja bólu brzucha?

Umiejscowienie bólu brzucha może dostarczyć cennych informacji na temat jego potencjalnej przyczyny:

• Lewe podżebrze – kłucie w lewym boku może być spowodowane przez choroby trzustki, śledziony lub okrężnicy. Niekiedy może być także związane z kolką nerkową.
• Lewy dół biodrowy – bóle w lewym dole biodrowym mogą wskazywać na zapalenie uchyłków, choroby jelita cienkiego lub grubego, a także choroby układu moczowo-płciowego.
• Nadbrzusze – bóle w nadbrzuszu mogą towarzyszyć chorobom przełyku, żołądka, dwunastnicy, wątroby, dróg żółciowych lub trzustki.
• Okolica pępkowa – bóle w okolicy pępkowej mogą być spowodowane chorobami jelita cienkiego, jelita grubego lub trzustki.
• Podbrzusze – bóle w podbrzuszu mogą wskazywać na choroby jelita grubego, jelita cienkiego lub choroby układu moczowo-płciowego.
• Prawe podżebrze – ból z prawej strony pod żebrami bywa charakterystyczny dla chorób wątroby, pęcherzyka żółciowego i dróg żółciowych.
• Prawy dół biodrowy – bóle w prawym dole biodrowym mogą wskazywać na zapalenie wyrostka robaczkowego, choroby jelita cienkiego lub grubego, a także choroby układu moczowo-płciowego.

Należy jednak pamiętać, że lokalizacja bólu nie zawsze jest jednoznaczna i może być myląca. Dlatego w przypadku wystąpienia bólu brzucha zawsze warto skonsultować się z lekarzem w celu ustalenia jego przyczyny.

Rodzaje bólu brzucha

Takie dolegliwości można podzielić na kilka rodzajów, w zależności od czasu trwania i przyczyny. Jednym z nich jest ostry ból brzucha, który pojawia się nagle i zwykle ma duże nasilenie. Może wskazywać na poważne schorzenie wymagające natychmiastowej interwencji medycznej, takie jak zapalenie wyrostka robaczkowego, perforacja wrzodu żołądka lub dwunastnicy, niedrożność jelit, zapalenie pęcherzyka żółciowego, kolka nerkowa lub żółciowa.

Natomiast przewlekły ból brzucha utrzymuje się przez dłuższy czas, zwykle co najmniej 3 miesiące. Może wskazywać na stany przewlekłe, takie jak zespół jelita drażliwego, choroba Leśniowskiego-Crohna, wrzodziejące zapalenie jelita grubego, przewlekłe zapalenie trzustki, kamica żółciowa, zaburzenia czynnościowe przewodu pokarmowego, a także choroby układu moczowo-płciowego.

Stosunkowo często występuje także ból brzucha o charakterze psychogennym. Dolegliwości wywoływane są czynnikami psychologicznymi, takimi jak stres, lęk lub depresja. Często towarzyszą mu inne objawy, takie jak nudności, biegunka lub zaparcia.

Jakie mogą być przyczyny bólu brzucha?

Źródła dolegliwości są zróżnicowane, a ich określenie zależy od czynników, takich jak wiek, płeć, lokalizacja bólu, objawy towarzyszące i inne. Do najczęstszych przyczyn bólu brzucha należą choroby układu pokarmowego. Może to być np. zapalenie wyrostka robaczkowego, zapalenie pęcherzyka żółciowego, choroba wrzodowa żołądka i dwunastnicy, zapalenie trzustki czy niedrożność jelit.

Wśród często występujących chorób można wymienić także zespół jelita drażliwego, chorobę Leśniowskiego-Crohna, wrzodziejące zapalenie jelita grubego, uchyłkowatość jelit, a także choroby wątroby i dróg żółciowych.

U podłoża bólu brzucha mogą leżeć także choroby układu moczowo-płciowego. Należy do nich np. zapalenie pęcherza moczowego, kamica nerkowa, zapalenie nerek, zapalenie przydatków, endometrioza, a choćby ciąża pozamaciczna.

Innymi przyczynami występowania takich dolegliwości mogą być także choroby metaboliczne, choroby układu krążenia, choroby układu oddechowego oraz układu ruchu. Bóle brzucha towarzyszą także urazom, zatruciom oraz alergiom pokarmowym.

Czym charakteryzuje się ból brzucha u dzieci?

Bóle brzucha u dzieci są częstym problemem, z którym rodzice zgłaszają się do lekarza. Mogą one mieć różne przyczyny, od błahych do bardzo poważnych.

Zazwyczaj ból brzucha u dzieci ma charakter czynnościowy, ale może być również objawem stanów, takich jak zapalenie wyrostka robaczkowego, zapalenie żołądka i jelit, zaparcia czy zakażenie układu moczowego, a także urazów.

W przypadku niemowląt i małych dzieci ból brzucha może być spowodowany np. kolką, wadami wrodzonymi, przepukliną sznura pępowinowego, wgłobieniem lub chorobą Hirschsprunga. U dzieci w wieku przedszkolnym częściej występują bóle brzucha związane z zapaleniem błony śluzowej jelit, zapaleniem wyrostka robaczkowego, zaparciami, urazami i zakażeniem układu moczowego. U dzieci w wieku szkolnym najczęstszą przyczyną bólów brzucha jest zapalenie wyrostka robaczkowego.

Diagnostyka bólów brzucha u dzieci obejmuje wywiad lekarski, badanie fizykalne oraz badania dodatkowe, takie jak badania laboratoryjne krwi i moczu, badanie ultrasonograficzne, a w niektórych przypadkach również tomografię komputerową, rezonans magnetyczny lub badania endoskopowe. Leczenie bólu brzucha u dzieci zależy od jego przyczyny.

Diagnostyka bólu brzucha

Właściwe rozpoznanie przyczyny bólu brzucha jest najważniejsze dla wdrożenia odpowiedniego leczenia. Proces diagnostyczny zwykle obejmuje:

Wywiad lekarski, podczas którego lekarz zbiera informacje na temat charakteru bólu, jego lokalizacji, czasu trwania, objawów towarzyszących, a także historii chorób pacjenta i jego rodziny. Następnie wykonywane jest badanie fizykalne brzucha pacjenta. Ocenie podlega jego kształt, bolesność uciskową, napięcie mięśni brzucha, a także obecność innych nieprawidłowości.

Badania dodatkowe wykonywane są w zależności od podejrzewanej przyczyny bólu. Mogą to być badania laboratoryjne (np. morfologia krwi, OB, CRP, amylaza, enzymy wątrobowe, badanie moczu), badania obrazowe (USG jamy brzusznej, RTG jamy brzusznej, tomografia komputerowa, rezonans magnetyczny), a także badania endoskopowe (gastroskopia, kolonoskopia) lub inne badania specjalistyczne.

Jak wygląda terapia bólu brzucha?

Leczenie bólu brzucha zależy od jego przyczyny. W przypadku ostrych bólów brzucha konieczna może być natychmiastowa interwencja chirurgiczna. Natomiast leczenie przewlekłych bólów brzucha może obejmować leczenie farmakologiczne – leki przeciwbólowe, rozkurczowe, przeciwzapalne, przeciwwymiotne oraz przeciwbiegunkowe. Zastosowanie mogą mieć także leki osłonowe na żołądek, antybiotyki, probiotyki, jak również leki przeciwdepresyjne.

Bardzo istotnym elementem terapii bywa zmiana stylu życia. Regularne spożywanie posiłków, ograniczenie stresu, aktywność fizyczna, odpowiednia ilość snu oraz unikanie używek, to czynniki, które mogą znacznie złagodzić objawy. W przypadku bólu brzucha o podłożu psychogennym konieczna może być także psychoterapia.

Kiedy należy zgłosić się do lekarza?

W przypadku wystąpienia bólu brzucha o dużym nasileniu lub nagłego bólu brzucha konieczna jest pilna wizyta u lekarza. Konsultacji wymaga także ból brzucha z towarzyszącymi objawami, takimi jak krwawienie z przewodu pokarmowego, wymioty, biegunka, gorączka, dreszcze, utrata masy ciała lub żółtaczka. Niepokojący jest także ból brzucha, który nie ustępuje po kilku dniach.
Pamiętaj, iż ból brzucha może być objawem wielu różnych schorzeń, dlatego nie należy go lekceważyć. Wczesna diagnoza i leczenie mogą zapobiec poważnym powikłaniom.

Bibliografia:

1. Putowski M, Podgórniak M, Piróg M, et al. Ból brzucha jako częsta przyczyna interwencji medycznych lekarzy pierwszego kontaktu. Journal of Education, Health and Sport. 2016;6(7):359-366.

2. Adrych K, Rydzewska G. Rozpoznawanie i leczenie zespołu jelita nadwrażliwego w praktyce lekarza rodzinnego. Forum Medycyny Rodzinnej. 2019;13(6):269-278.

3. Grata-Borkowska U, Pokorna-Kałwak D, Mastalerz-Migas A. Bóle brzucha u dzieci – diagnostyka różnicowa i postępowanie terapeutyczne w POZ. Lekarz POZ. 2016;2:151-154.

4. Kaczka A, Małecka-Panas E. Bóle brzucha. Pediatria i Medycyna Rodzinna 2011;7(1):9-16.

5. Sakson-Słomińska A, Wasielewska Z, Szaflarska-Popławska A, et al. Czy słabo nasilone bóle brzucha mogą być jedynym objawem rozwijającej się choroby Leśniowskiego-Crohna? Opis przypadku. Pediatria i Medycyna Rodzinna 2016;12(4):445-450.