Bakteriemia to stan kliniczny, który polega na obecności żywych bakterii w krwiobiegu. Może przebiegać bezobjawowo, ale w niektórych przypadkach stanowi pierwszy etap rozwoju groźnych powikłań, takich jak sepsa. Istnieje wiele możliwych źródeł bakteriemii, a jedną z jej istotnych przyczyn są procedury dentystyczne. W tym przypadku ryzyko jej wystąpienia znacząco ograniczają adekwatna higiena jamy ustnej i profilaktyka stomatologiczna.
Ludzki organizm posiada szereg mechanizmów obronnych, które mają na celu eliminację drobnoustrojów i zapobieganie ich przedostawaniu się do krwiobiegu. W wielu sytuacjach układ odpornościowy skutecznie zwalcza bakterie zanim staną się one zagrożeniem dla zdrowia. Jednak w przypadku znacznego osłabienia odporności, obecności stanów zapalnych lub przeprowadzania inwazyjnych procedur medycznych może dojść do wtargnięcia bakterii do układu krwionośnego, co prowadzi do bakteriemii.
Stan ten może być przejściowy i nie powodować poważniejszych konsekwencji, ale w niektórych przypadkach jego konsekwencją mogą być zakażenia ogólnoustrojowe, uszkodzenia narządów wewnętrznych i rozwój sepsy. Przyczyną bakteriemii u niektórych pacjentów bywają bakterie obecne w jamie ustnej.
Co to jest bakeriemia?
Bakteriemia to stan, w którym bakterie przedostają się do krwiobiegu. Może mieć różne postacie, w zależności od czasu trwania i źródła zakażenia. Wyróżnia się trzy podstawowe typy bakteriemii.
• Bakteriemia przejściowa – trwa od kilku minut do kilku godzin i zwykle nie powoduje poważnych konsekwencji. U pacjentów ze stanami zapalnymi dziąseł i nieleczonymi infekcjami jamy ustnej może wystąpić np. po zbyt silnym szczotkowaniu, które prowadzi do krwawienia dziąseł.
• Bakteria okresowa (nawracająca) – powtarzające się epizody przedostawania się bakterii do krwi, które wynikają z obecności ognisk zakażenia, np. przewlekłych infekcji bakteryjnych. Tego typu bakteriemia może sugerować toczący się w organizmie proces patologiczny – przykładem może być chociażby nieleczone zapalenie wsierdzia.
• Bakteriemia ciągła – przewlekła obecność bakterii we krwi, występująca najczęściej w wyniku ciężkich infekcji ogólnoustrojowych lub sepsy. Może być konsekwencją zakażeń związanych z cewnikami naczyniowymi, protezami naczyniowymi lub wszczepionymi implantami.
Jakie są możliwe przyczyny bakteriemii?
Bakteriemia może mieć różne źródła, a jej przyczyny obejmują zarówno infekcje miejscowe, jak i czynniki jatrogenne.
• Infekcje narządowe – do przedostawania się bakterii do krwiobiegu mogą prowadzić ostre i przewlekłe infekcje bakteryjne, takie jak zapalenie płuc, zakażenia układu moczowego, ropnie narządowe czy zakażenia ran.
• Zabiegi medyczne i chirurgiczne – ryzyko zakażenia mogą zwiększać przebyte procedury medyczne, zwłaszcza inwazyjne, takie jak operacje chirurgiczne, cewnikowanie naczyń, dializy czy zabiegi endoskopowe.
• Procedury stomatologiczne – bakteriemię mogą powodować inwazyjne zabiegi dentystyczne, zwłaszcza te, którym towarzyszy krwawienie. Zalicza się do nich m.in. kiretaż, leczenie kanałowe oraz ekstrakcje zębów.
Bakteriemia – objawy
Objawy bakteriemii mogą być niespecyficzne, a ich nasilenie zależy od ogólnego stanu zdrowia pacjenta. Do najczęściej występujących symptomów należą:
• gorączka powyżej 38°C,
• dreszcze i zimne poty,
• przyspieszone tętno (tachykardia),
• spadek ciśnienia tętniczego,
• osłabienie i uczucie zmęczenia,
• bóle mięśni i stawów.
W niektórych przypadkach bakteriemia przebiega bezobjawowo i jest wykrywana dopiero w wyniku badań laboratoryjnych.
Metody leczenia bakteriemii
Leczenie bakteriemii zależy od rodzaju wykrytych drobnoustrojów oraz ogólnego stanu pacjenta. Podstawową metodą terapii jest antybiotykoterapia, której skuteczność opiera się na dokładnej identyfikacji rodzaju bakterii i określeniu jej wrażliwości na antybiotyki (diagnostyczny posiew krwi). W cięższych przypadkach infekcji pacjentów trzeba niekiedy hospitalizować. Niezbędne jest wówczas dożylne podawanie antybiotyków oraz monitorowanie parametrów życiowych.
Ważnym elementem leczenia jest także eliminacja źródła zakażenia, co może obejmować sanację jamy ustnej, leczenie zakażonych ran lub usunięcie zakażonych protez naczyniowych.
Bakteriemia a sepsa. Czym się różnią?
Choć bakteriemia i sepsa są ze sobą powiązane, nie są synonimami. Bakteriemia oznacza jedynie obecność bakterii we krwi, natomiast sepsa to stan ogólnoustrojowej reakcji zapalnej organizmu na infekcję, który prowadzi do niewydolności wielonarządowej.
Sepsa charakteryzuje się gwałtownym pogorszeniem stanu pacjenta, spadkiem ciśnienia krwi, zaburzeniami świadomości oraz niewydolnością narządową. Wymaga natychmiastowej hospitalizacji i intensywnego leczenia, w tym dożylnej antybiotykoterapii oraz terapii wspomagającej funkcjonowanie narządów.
Bakteriemia zębopochodna. Co warto o niej wiedzieć?
Bakteriemia zębopochodna to forma bakteriemii wywołana przez drobnoustroje obecne w jamie ustnej. Najczęstszymi patogenami odpowiedzialnymi za ten stan są paciorkowce z grupy Streptococcus viridans, które mogą prowadzić do zapalenia wsierdzia.
Ryzyko bakteriemii zębopochodnej wzrasta w przypadku:
• niewłaściwej higieny jamy ustnej,
• obecności chorób przyzębia,
• przeprowadzania inwazyjnych procedur stomatologicznych.
Aby ograniczyć ryzyko tego powikłania, zaleca się profilaktyczną antybiotykoterapię u pacjentów z grupy wysokiego ryzyka, np. z wadami serca czy sztucznymi zastawkami.
Bakteriemia to stan, który może mieć poważne konsekwencje zdrowotne, zwłaszcza jeżeli prowadzi do sepsy. Choć w wielu przypadkach jest przejściowa i nie wymaga interwencji, powinna być monitorowana, szczególnie u pacjentów z osłabionym układem odpornościowym. Ryzyko wystąpienia bakteriemii zębopochodnej mogą natomiast znacząco zmniejszyć dbałość o higienę jamy ustnej oraz świadome podejście do profilaktyki stomatologicznej.
