14 listopada obchodzony jest Światowy Dzień Cukrzycy, ustanowiony w 1991 r. przez Międzynarodową Federację Diabetologiczną i Światową Organizację Zdrowia. Hasło tegorocznych obchodów – „Cukrzyca a dobre samopoczucie w pracy” – zwraca uwagę na funkcjonowanie osób z cukrzycą w miejscu pracy, czyli w przestrzeni, w której spędzają znaczną część dnia i która w istotny sposób wpływa na ich zdrowie.
Światowy Dzień Cukrzycy został ustanowiony w 1991 r. przez Międzynarodową Federację Diabetologiczną (IDF) i Światową Organizację Zdrowia (WHO) jako odpowiedź na rosnące zagrożenie epidemią cukrzycy. Data 14 listopada nie jest przypadkowa – to rocznica urodzin sir Fredericka Bantinga, współodkrywcy insuliny, którego dokonania zrewolucjonizowały leczenie tej choroby i uratowały życie milionom pacjentów. W 2006 r. dzień ten zyskał rangę oficjalnego święta ONZ, co podkreśliło jego globalne znaczenie oraz konieczność skoordynowanych działań edukacyjnych i profilaktycznych.
Obchody mają charakter informacyjny i edukacyjny. Ich celem jest zwiększanie świadomości społecznej, wspieranie profilaktyki, promowanie zdrowego stylu życia oraz upowszechnianie wiedzy o wczesnych objawach choroby, powikłaniach i możliwościach terapii. Dla lekarzy – w tym lekarzy dentystów – to również okazja do przypomnienia sobie, jak istotne jest identyfikowanie pacjentów z grup ryzyka i prowadzenie ich w sposób zintegrowany.
Liczby, które odzwierciedlają cywilizacyjne wyzwanie
Cukrzyca pozostaje jedną z najczęściej diagnozowanych chorób przewlekłych na świecie. Według danych międzynarodowych organizacji zdrowotnych, liczba osób żyjących z cukrzycą sięga kilkuset milionów i w ciągu ostatnich dekad stale rośnie. Prognozy wskazują, iż w kolejnych latach problem będzie narastał, co związane jest m.in. ze starzeniem się populacji, wzrostem odsetka osób z nadwagą i otyłością, zmianą stylu życia oraz rosnącą urbanizacją.
W Polsce z cukrzycą mierzy się w tej chwili około 8-9% dorosłych mieszkańców kraju, ale rzeczywista liczba może być wyższa, ponieważ znaczna część przypadków pozostaje niezdiagnozowana. Choroba rozwija się często w ukryciu, przez lata nie dając wyraźnych objawów, co utrudnia jej wczesne wykrycie i zwiększa ryzyko powikłań. Powszechność cukrzycy sprawia, iż staje się ona nie tylko problemem medycznym, ale również społecznym i ekonomicznym, wpływając na systemy opieki zdrowotnej na całym świecie.
„Cukrzyca a dobre samopoczucie w pracy” – wyzwania codziennego funkcjonowania
Hasło tegorocznych obchodów – „Cukrzyca a dobre samopoczucie w pracy” – zwraca uwagę na funkcjonowanie osób z cukrzycą w miejscu pracy, czyli w przestrzeni, w której spędzają znaczną część dnia i która w istotny sposób wpływa na ich zdrowie. Praca zawodowa może być dla diabetyków źródłem dodatkowych wyzwań, wynikających m.in. z konieczności regularnego monitorowania poziomu glukozy, przyjmowania leków lub insuliny oraz utrzymywania odpowiedniego stylu życia w warunkach często stresujących, dynamicznych lub ograniczających swobodę działania.
Wiele osób z cukrzycą doświadcza trudności w dostępie do przerw, które pozwalają na wykonanie pomiarów czy spożycie posiłku o adekwatnej porze. Stres, obciążenie psychiczne i szybkie tempo pracy mogą prowadzić do wahań poziomu glukozy, zwiększając ryzyko hipoglikemii. Część pracowników obawia się stygmatyzacji, niezrozumienia ze strony współpracowników lub przełożonych, co zniechęca ich do informowania o swojej chorobie. Niektóre zawody wymagające pełnej koncentracji, pracy fizycznej, pracy zmianowej czy działania w warunkach zagrożenia mogą dodatkowo utrudniać stabilizację metaboliczną. Dlatego tegoroczne obchody podkreślają potrzebę tworzenia środowisk pracy przyjaznych dla osób z cukrzycą, umożliwiających im pełne i bezpieczne uczestnictwo w życiu zawodowym.
Cukrzyca i zdrowie jamy ustnej – zależności potwierdzone naukowo
Powiązania między cukrzycą a zdrowiem jamy ustnej są przedmiotem licznych badań i stanowią jeden z najlepiej udokumentowanych przykładów oddziaływania choroby ogólnoustrojowej na stan tkanek jamy ustnej. Pacjenci z cukrzycą częściej cierpią na zapalenie przyzębia, próchnicę, suchość śluzówek oraz infekcje bakteryjne i grzybicze. Nadmierna glikemia sprzyja zaburzeniom mikrokrążenia, upośledza funkcjonowanie układu odpornościowego oraz nasila procesy zapalne, co utrudnia gojenie ran, a także zwiększa podatność na zakażenia.
Związek ten ma również charakter dwukierunkowy. Przewlekłe zapalenie przyzębia wpływa na stan ogólnoustrojowy, zwiększając produkcję cytokin prozapalnych i sprzyjając insulinooporności. U pacjentów z niewyrównaną chorobą przyzębia obserwuje się częściej trudności w kontroli poziomu glukozy. W praktyce oznacza to, iż choroby jamy ustnej mogą nie tylko być konsekwencją cukrzycy, ale także przyczyniać się do jej destabilizacji.
Opieka stomatologiczna jako najważniejszy element kontroli choroby
W opiece nad pacjentami z cukrzycą stomatologia odgrywa kluczową rolę – choć nie zawsze w pełni docenianą. Regularne wizyty kontrolne, wczesne rozpoznawanie stanów zapalnych, prawidłowa higiena jamy ustnej i skuteczne leczenie chorób przyzębia mają istotne znaczenie dla utrzymania równowagi zdrowotnej. Dobre wyrównanie metaboliczne sprzyja lepszym wynikom leczenia stomatologicznego, a zdrowie jamy ustnej może korzystnie wpływać na kontrolę glikemii.
Istotne jest, aby lekarze dentyści zwracali uwagę na sygnały mogące sugerować niewyrównaną cukrzycę, takie jak nawracające infekcje, trudności w gojeniu tkanek czy nasilenie choroby przyzębia. W wielu przypadkach to właśnie gabinet stomatologiczny może być miejscem, w którym po raz pierwszy pojawi się podejrzenie zaburzeń metabolicznych, a skierowanie pacjenta na odpowiednią diagnostykę może przyczynić się do wczesnego wykrycia choroby.
Zarówno edukacja pacjentów, jak i kooperacja stomatologów z lekarzami rodzinnymi oraz diabetologami są istotne dla prowadzenia chorego w sposób kompleksowy. Coraz więcej badań wskazuje, iż leczenie periodontologiczne może przynieść poprawę parametrów metabolicznych, co dodatkowo podkreśla wagę zintegrowanego podejścia do terapii.
Światowy Dzień Cukrzycy przypomina, iż cukrzyca jest chorobą, która wykracza daleko poza sferę metaboliczną i wymaga współpracy wielu specjalistów. Dla stomatologów to okazja, by ponownie podkreślić znaczenie zdrowia jamy ustnej w całościowej opiece nad pacjentem oraz aby uświadomić sobie, jak wiele elementów codziennego życia – w tym warunki pracy – wpływa na przebieg choroby. Interdyscyplinarne podejście, regularna diagnostyka i wczesne reagowanie na problemy w jamie ustnej mogą poprawić jakość życia pacjentów z cukrzycą oraz wspierać ich w utrzymaniu stabilnego stanu zdrowia.
– W Polsce około 3,5 mln osób ma zdiagnozowaną cukrzycę. Kolejny 1 mln jeszcze o tym nie wie. Dlatego musimy uświadamiać pacjentów, edukować ich i zachęcać do badań profilaktycznych – mówi dypl. hig. stom Paulina Pakuła, higienistka stomatologiczna, edukatorka w zakresie cukrzycy i potrzeb higienizacyjnych pacjentów diabetologicznych, uczestniczka licznych kursów oraz szkoleń krajowych i zagranicznych. – Są to m.in. oznaczenie hemoglobiny glikowanej, krzywa cukrowa, insulina na czczo oraz lipidogram – dodaje.
Źródła: https://worlddiabetesday.org/
https://www.who.int/campaigns/world-diabetes-day/2025
