Zespół Downa, choroba Parkinsona – rozwój motoryki precyzyjnej

pedagogika-specjalna.edu.pl 2 dni temu

Artykuł obejmuje zagadnienia kształtowania się motoryki precyzyjnej (wzroku, słuchu, dłoni, narządów mowy) w przypadku choroby Parkinsona oraz zespołu Downa.

„Narząd wzroku składa się z oka (oculus), do którego zalicza się gałkę oczną (bulbus oculi) i nerw wzrokowy, oraz z narządów dodatkowych, obejmujących aparat ruchowy, aparat ochronny (…) i narząd łzowy, który leży w oczodole”^[1]. Dzięki temu możemy w pełniejszy sposób odbierać bodźce ze świata zewnętrznego. Wzrok umożliwia nam dostrzeganie różnorodnych kolorów czy konturów poszczególnych osób i przedmiotów. W celu powstania określonych wrażeń zmysłowych z udziałem wzroku musi poprawnie zafunkcjonować narząd odbiorczy, którym jest oko. To ono odbiera fale świetlne i przekształca je na wrażenia zmysłowe. Oprócz oka biorą w tym udział „drogi i ośrodki łączące oko z polem wzrokowym kory mózgowej”^[2].

Mówiąc o słuchu należy wspomnień o uchu. Jest to „narząd statyczno-słuchowy, narząd przedsionkowo-ślimakowy (organum vestibulo-cochleare), jest pomieszczeniem dla receptorów zmysłów: słuchu i równowagi”^[3]. W skład ucha wchodzi: ucho wewnętrzne, środkowe oraz zewnętrzne. Ucho składa się z części statycznej i ślimakowej. W odniesieniu do niniejszego artykułu interesująca jest część ślimakowa. Odpowiada ona za percepcję bodźców dźwiękowych^[4]. „Właściwy receptor odbierający fale akustyczne znajduje się w uchu wewnętrznym (aulis interna), w narządzie spiralnym Cortiego (organum spirale). Tam zachodzi przetworzenie fal akustycznych na impulsy nerwowe”^[5]. Człowiek w zależności od wieku słyszy dźwięki o rożnej częstotliwości. Ludzie młodzi odbierają dźwięki w zakresie od 20 do 20 000 Hz. Natomiast starsze osoby odbierają bodźce akustyczne w granicach od 1 000 do 3 000 Hz^[6].

Dłonie umożliwiają nam odbieranie wrażeń czuciowych. „Czucie jest to proste wrażenie zmysłowe polegające na subiektywnej ocenie bodźców pobudzających odpowiednie receptory”^[7]. Czucie zapewnia nam m.in. możliwość odróżniania faktury danego przedmiotu (gładkie – szorstkie), jego temperatury (ciepłe – zimne). Dzięki czuciu możemy także zauważyć, z jaką mocą dany przedmiot działa na nasze dłonie. Dłonie zapewniają nam bowiem czucie dotyku oraz ucisku. „Receptorem czucia dotyku są ciałka Meissnera, zaś czucia ucisku – ciałka Paciniego”^[8]. Należy podkreślić, iż opuszki palców, oprócz warg i skóry końca nosa, mają największe zagęszczenie receptorów. „Okolice o dużej gęstości receptorów wykazują jednocześnie dużą wrażliwość na dotyk”^[9].

Dzięki narządom mowy (oddechowy, fonacyjny, artykulacyjny narząd) możemy wytwarzać poszczególne dźwięki mowy. Oddychanie można podzielić na wdech i wydech. Jest ono także czynnością odruchową, nie zależy od naszej woli. W wytwarzaniu głosu bardzo ważna jest krtań. Wyróżnia się mięśnie zewnętrzne i wewnętrzne krtani. Istotne są mięśnie wewnętrzne, które odpowiadają za funkcjonowanie narządu głosowego adekwatnego. „Narząd ten mieści się w środkowym piętrze krtani. Znajdują się tu dwie pary fałdów: fałdy rzekome i fałdy głosowe. Fałdy głosowe utworzone są przez mięśnie i wiązadła pokryte błoną śluzową. Na ich brzegach znajdują się elastyczne pasemka zwane wiązadłami głosowymi lub strunami”^[10]. Krtań ma wymiary od 4 do 6 cm. Znajduje się w środkowym odcinku szyi. U osoby dorosłej jest między V, a VI kręgiem szyjnym. Natomiast u noworodka występuje między IV, a V kręgiem. Bardzo ważne jest również, aby nerwy krtaniowe funkcjonowały w odpowiedni sposób. Wyróżnia się dwa nerwy: górny oraz dolny. Fala głosowa kształtuje się ostatecznie w nasadzie. Składa się ona z jamy gardłowej, ustnej i nosowej. Nasadę tworzy także „dodatkowy zespół przestrzeni rezonacyjnych utworzony przez zatoki nosowe”^[11].

W zespole Downa zauważa się zaburzenia dotyczące wzroku, słuchu, dłoni oraz narządu mowy. Charakterystyczne dla zespołu Downa są skośnie w górę ustawione szpary powiekowe, duży, bruzdowaty język. Inne nieprawidłowości w obszarze ustno-twarzowym to otwarte usta. Widoczne jest oddychanie ustami. Zauważa się także hipotonię warg, policzków i innych mięśni twarzy. Osoby z zespołem Downa mają otwarty zgryz, rzekomy przodozgryz. W dzieciństwie osoby z takim zespołem mają trudności z prawidłowym ssaniem i połykaniem. Widoczna jest też poprzeczna bruzda na dłoniach, uogólniona hipotonia. Mowa osób z zespołem Downa jest szorstka, niewyraźna. Występują również duże problemy z koordynacją oddychania w fonacji i mowie. Widoczny jest płytki oddech. Pojawiają się również zaburzenia widzenia. Dzieci z zespołem Downa cierpią także na utratę słuchu. Mieści się ona w granicach od 20 do 30 dB. W przypadku 50% dzieci występuje całkowita dysfunkcja ucha środkowego^[12]. Do powyższego należy dodać, iż dłonie oprócz tzw. małpiej bruzdy są krótkie i szerokie^[13].

Choroba Parkinsona może powodować „zaburzenia snu w fazie z szybkimi ruchami gałek ocznych (REM)”^[14]. Zaburzenia wzroku, podobnie, jak i słuchu, w przypadku osób posiadających chorobę Parkinsona, mogą pojawić się na skutek zaburzeń psychicznych. W tej chorobie częstość objawów psychotycznych waha się od 20 do 40%. Mogą wystąpić iluzje wzrokowe. Osoba może mylnie identyfikować rośliny lub cienie jako innych ludzi. Ludzie z tą chorobą mogą dostrzegać na skraju pola widzenia nieistniejące, przechodzące obok siebie postacie lub zwierzęta. Mogą wystąpić omamy, zarówno wzrokowe, jak i słuchowe. Omamy wzrokowe polegają na widzeniu rzeczy, których nie ma. Natomiast omamy słuchowe dotyczą słyszenia dźwięków, które tak naprawdę nigdy się nie pojawiły. Omamy słuchowe to najczęściej szepty, dźwięki. Więcej jest jednak omamów wzrokowych. Omamy słuchowe są zwykle powiązane z wystąpieniem omamów wzrokowych^[15]. Zmiany, jakie niesie ze sobą choroba Parkinsona, dotyczą także rozwoju naszych dłoni. „U prawie wszystkich pacjentów obserwuje się drżenie, najczęściej zaczynające się od jednej ręki. Uwidacznia się w spoczynku i znacząco zmniejsza podczas wykonywania ruchów. Często są to manipulacje palcami przypominające gest liczenia pieniędzy”^[16]. Zaburzenia obserwuje się również w obszarze narządu mowy człowieka. Drżenia mogą bowiem obejmować także wargi i policzki^[17]. U tych osób obserwuje się także zaburzenia połykania oraz mowy^[18].

Bibliografia:

Demelowa, G.: Elementy logopedii, Wydaw. Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa 1987.
Dobrakowski, P.: Choroba Parkinsona – przyczyny, objawy, przebieg leczenia [online] [dostęp 24-02-2015]. Dostępny w Internecie: http://opiekanadchorym.pl/osoby-chore-przewlekle/choroba-parkinsona/choroba-parkinsona-podstawowe-informacje-na-temat-przyczyn-objawow-i-przebiegu-leczenia/.
Kucharczyk, K., Nowak, M.: Anatomia i fizjologia człowieka. Podręcznik dla pielęgniarek, Państwowy Zakład Wydawnictw Lekarskich, Warszawa 1976.
Opala, G.: Choroby układu pozapiramidowego, [W:] Kompendium neurologii, red. naukowa R. Podemski, Wydaw. Via Medica, Gdańsk 2008, s. 322-349.
Siwek, M.: Choroba Parkinsona – zaburzenia psychiczne [online] [dostęp 2103-2015]. Dostępny w Internecie: http://www.centrumdobrejterapii.pl/materialy/choroba-parkinsona-zaburzenia-psychiczne/.
Traczyk, W.Z.: Fizjologia człowieka w zarysie, Państwowy Zakład Wydawnictw Lekarskich, Warszawa 1976.
Urbanek, A. (red.): Encyklopedia szkolna. Biologia, WSiP, Warszawa 1999.
Ziemba, Z.: Wady genetycznie uwarunkowane, [W:] Zarys współczesnej ortodoncji. Podręcznik dla studentów i lekarzy dentystów, red. naukowa I. Karłowska, Wydaw. Lekarskie PZWL, Warszawa 2008, s. 380-392.

^[1]Kucharczyk, K., Nowak, M.: Anatomia i fizjologia człowieka. Podręcznik dla pielęgniarek, Państwowy Zakład Wydawnictw Lekarskich, Warszawa 1976, s. 537.
^[2] Traczyk, W. Z.: Fizjologia człowieka w zarysie, Państwowy Zakład Wydawnictw Lekarskich, Warszawa 1976, s. 102.
^[3] Kucharczyk, K., Nowak, M.: op. cit., s.548.
^[4] Ibidem.
^[5] Traczyk, W. Z.: op. cit., s. 117.
^[6] Ibidem, s. 121.
^[7] Traczyk, W. Z.: op. cit., s. 99.
^[8] Ibidem, s. 128.
^[9] Ibidem, s. 128-129.
^[10] Demelowa, G.: Elementy logopedii, Wydaw. Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa 1987, s. 9-11.
^[11] Ibidem, s. 11.
^[12] Kucharczyk, K., Nowak, M., op. cit., s. 37-53.
^[13] Ziemba, Z.: Wady genetycznie uwarunkowane, [W:] Zarys współczesnej ortodoncji. Podręcznik dla studentów i lekarzy dentystów, red. naukowa I. Karłowska, Wydaw. Lekarskie PZWL, Warszawa 2008, s. 391.
^[14] Opala, G.: Choroby układu pozapiramidowego, [W:] Kompendium neurologii, red. naukowa
R. Podemski, Wydaw. Via Medica, Gdańsk 2008, s. 326.
^[15] Siwek, M.: Choroba Parkinsona – zaburzenia psychiczne [online] [dostęp 2103-2015]. Dostępny
w Internecie: http://www.centrumdobrejterapii.pl/materialy/choroba-parkinsona-zaburzenia-psychiczne/.
^[16] Dobrakowski, P.: Choroba Parkinsona – przyczyny, objawy, przebieg leczenia [online] [dostęp 24-02-2015]. Dostępny w Internecie: http://opiekanadchorym.pl/osoby-chore-przewlekle/choroba-parkinsona/choroba-parkinsona-podstawowe-informacje-na-temat-przyczyn-objawow-i-przebiegu-leczenia/.
^[17] Ibidem.
^[18] Opala, G.: op. cit.