Zespół Aspergera – czym jest?
Sama nazwa pochodzi od nazwiska austriackiego pediatry Hansa Aspergera, który jako jeden z pierwszych badaczy prowadził obserwacje dzieci, które po mimo dobrze rozwiniętych funkcji poznawczych zupełnie nie odnajdywały się w zabawie z rówieśnikami czy nawiązywaniu przyjaźni. Podopieczni doktora Aspergera przejawiali niejednokrotnie wybitne umiejętności intelektualne, co przez lata utrwaliło się w zbiorowej świadomości i wykształciło jeden z popularnych mitów dotyczących Zespołu Aspergera, – iż zawsze towarzyszy mu ponadprzeciętna inteligencja.
Objawy
Osoby określane, jako te, z ZA (Zespołem Aspergera) najczęściej mają problemy w odnalezieniu się w relacjach międzyludzkich. Trudno im zrozumieć intencje rozmówcy, zauważać subtelne komunikaty płynące z mowy ciała. Przez swoich rozmówców czy postronnych obserwatorów niejednokrotnie odbierane są, jako niegrzeczne lub wręcz obcesowe.
Stałość i rutyna i rytuały budują bezpieczeństwo osób z ZA, pomaga im to rozumieć otaczający ich świat. choćby drobne zmiany w planie dnia mogą spowodować duży lęk i niepokój. Zdarza się, iż osoby z ZA szczególnie interesują się jakąś wąską dziedziną wiedzy, i potrafią bardzo rozwijać swoje specyficzne zainteresowania, co najczęściej nie spotyka się ze zrozumieniem czy zainteresowaniem osób neurotypowych. Specyficzne hobby, czy wąski obszar zainteresowań wydaje się być dla rówieśników czy rodziców osób ZA mało zajmujące, czy wręcz dziwaczne.
Bardzo charakterystyczne i niejednokrotnie niezrozumiałe dla otoczenia osoby ZA jest specyficzne odbieranie bodźców zmysłowych. Zbyt intensywne światło lub dźwięki (niekoniecznie głośne) mogą okazywać się czymś nie do zniesienia. Różne preferencje dotyczące również bodźców dotykowych – rodzice dzieci, u których rozpoznano Zespół Aspergera często skarżą się, iż ich pociecha w ogóle nie chce się przytulać lub wręcz przeciwnie preferuje bardzo mocne, a wręcz bolesne uściski.
Często u osób z ZA obserwowana jest pewnego rodzaju niezborność ruchowa. Trudności w koordynacji ruchów ciała, czy problemy z utrzymaniem równowagi.
Oczywiście nie opisuje to każdej osoby z ZA, a jest jedynie punktem wyjścia do rozumienia, z czym mogą zmagać się osoby z Zespołem Aspergera.
Diagnoza
Obecnie znajdujemy się w pewnego rodzaju punkcie zwrotnym, jeżeli chodzi o diagnozę Zespołu Aspergera. Światowa Organizacja Zdrowia WHO wydała jedenastą wersję Międzynarodowej Klasyfikacji Chorób i Problemów Zdrowotnych (ICD-11), która oficjalnie została przyjęta przez państwa członkowskie w lutym 2023 roku. Ze względu na brak polskiego tłumaczenia i adaptację zmian pomiędzy wersją 10, a 11 Polska jest w tej chwili w procesie wdrażania nowej klasyfikacji. Jedną z szeroko komentowanych zmian jest usunięcie Zespołu Aspergera, jako oddzielnej jednostki nozologicznej i umieszczenie go w tzw. spektrum autyzmu. Trudo jednoznacznie stwierdzić, jak taka zmiana wpłynie na sytuacje osób diagnozowanych dotychczas, jako te z ZA. Obaw jest wiele, zwłaszcza tych po stronie rodziców.
Zespół Aspergera najczęściej diagnozuje się na przełomie wieku przedszkolnego i szkolnego lub we wczesnym wieku szkolnym. Jest to okres, w którym odziaływanie środowiska jest większe, a tym samym wymagania, również te społeczne stale rosną. Dotychczasowe sposoby radzenia sobie zawodzą, również wpływ rodziców, którzy na wcześniejszych etapach rozwojowych mogli być pomocni z oczywistych względów zmniejsza się. Najczęściej trudności w nawiązywaniu i utrzymywaniu relacji są na etapie szkolnym niemożliwe do zignorowania i wytłumaczenia ich w inny sposób.
Oczywiście pewne symptomy ZA widoczne są już na wcześniejszym etapie rozwoju i już od najmłodszych lat warto zwracać na nie uwagę. Zdarza się również, iż niektóre osoby diagnozowane są dopiero w wieku dorosłym.
Proces diagnostyczny jest wieloetapowy i interdyscyplinarny – to znaczy, iż obejmuje, co najmniej kilka spotkań, w tym przynajmniej dwie obserwacje dziecka (w dwóch różnych terminach) oraz zaangażowanych jest w niego kilku specjalistów, w tym lekarz psychiatra, który ostatecznie stawia diagnozę. Trudno jest wyciągnąć wnioski z jednego spotkania z dzieckiem – przecież mogło być w lepszym/ gorszym humorze, a rzetelnie przeprowadzona diagnoza jest kluczem do otrzymania odpowiedniej pomocy.
Leczenie
Zespół Aspergera jest zbiorem cech, który przejawia się w różny sposób i w różnym nasileniu, co oznacza, iż nie istnieje ujednolicony proces leczenia. Podstawą jest diagnoza i terapia rozumiana, jako kształtowanie i rozwijanie tych obszarów, w których dana osoba ma największą trudność. Najczęściej terapia skupia się na rozwijaniu tzw. umiejętności społecznych, jak rozróżnianie emocji, nauka rozumienia mowy niewerbalnej – gestów i mimiki innych osób, tak, aby osoby z ZA mogły funkcjonować w grupach społecznych jak np. klasa w szkole. W zależności od zaangażowania i możliwość współpracy oddziaływania terapeutyczne mogą odbywać się indywidualnie, w diadzie bądź w niewielkiej grupie rówieśników.
Zdarza się, iż istnieje potrzeba wdrożenia terapii dodatkowych, jak terapia logopedyczna, pedagogiczna, czy też integracji sensorycznej.
