Analiza objęła 32 kraje i 125 rejestrów dotyczących zachorowania na raka. Eksperci sprawdzili nie tylko to, na jakie nowotwory zapadają mieszkańcy poszczególnych państw Unii Europejskiej, ale i to, jakie nowotwory są dziś domeną kobiet, a jakie mężczyzn. Raport Europejskiego Systemu Informacji o Raku (ECIS) zwraca uwagę na trzy najważniejsze tendencje. Jedna z nich, dotycząca raka płuca, wydaje się zaskakująca. Ale tylko przez chwilę.
Coraz więcej kobiet choruje na raka płuca
Wzrost zachorowań na raka płuca nastąpił wśród kobiet. Zwykle uważano, iż na ten nowotwór zapadają głównie mężczyźni, bo to oni są najczęściej nałogowymi palaczami. A jak wiadomo, nałóg nikotynowy to główny winowajca tego najczęstszego nowotworu złośliwego na świecie. Palenie odpowiada aż za 90 proc. nowotworów wśród mężczyzn i 80 proc. u kobiet.
Liczba zarejestrowanych zachorowań na raka płuca w Polsce w 2020 r. wynosiła prawie 19 tys., w tym 11,6 tys. to zachorowania wśród mężczyzn i 7,3 tys. wśród kobiet. I choć przez cały czas choruje więcej mężczyzn, to od początku lat 90. XX wieku obserwowany jest wyraźny trend spadkowy u mężczyzn, a wzrostowy u kobiet.
Ta sytuacja dotyczy również kilku państw europejskich jak np. Danii, Belgii, Holandii, Austrii czy naszych sąsiadów – Czechów. Eksperci upatrują przyczynę w dużo późniejszym niż u mężczyzn rozpowszechnienie się dramatycznej w skutkach dla zdrowia mody na palenie tytoniu wśród kobiet.
Coraz mniej kobiet w Europie umiera na raka piersi
Jakkolwiek to przez cały czas najczęściej diagnozowany rak u kobiet w Europie, dobra wiadomość jest taka, iż spada liczba zgonów na raka piersi. Wprowadzanie do narodowych strategii walki z rakiem coraz lepszych, nowocześniejszych metod diagnostycznych i promowaniem profilaktyki przyniosło efekt. Ta poprawa sytuacji jest szczególnie widoczna w Austrii, Holandii czy Słowenii.
A jak to wygląda w Polsce? Nie za dobrze. Z danych Narodowego Instytutu Onkologii, w 2021 r. na raka piersi zachorowało w Polsce ponad 21 tys. kobiet, blisko 6,5 tys. umarło. A przecież dziś, ten nowotwór zdiagnozowany we wczesnym stadium zwykle jest całkowicie wyleczalny.
Gdzie zatem leży problem? W tym, iż za mało kobiet zgłasza się na darmowe badania przesiewowe. Według danych NFZ tylko 31 proc. uprawnionych do darmowej mammografii kobiet w Polsce z niej korzysta. A żeby zmniejszyła się diametralnie umieralności polskich kobiet na ten nowotwór, musiałoby regularnie przychodzić na to badanie aż 70 proc. pań.
Rak żołądka – coraz mniej zachorowań
Dane z raportu wskazują zarówno na zmniejszoną zachorowalność na nowotwór żołądka, jak i na mniejszą liczbę zgonów z powodu tego raka. Jest to widoczne szczególnie w Czechach, na Litwie czy w Austrii. A możliwe m.in. dzięki dostępności leków skutecznie eliminujących bakterię Helicobacter pylori, bo zakażenie nią jest głównym czynnikiem ryzyka rozwoju raka żołądka.
Eksperci upatrują poprawę w tej kwestii także w większej świadomości ludzi, jak ważne jest zdrowe odżywianie – zmalało na szczęście np. spożycie marynowanych, solonych i konserwowanych solą produktów. A właśnie jedzenie tej żywności to kolejny czynnika ryzyka raka żołądka.
Rak w Polsce – jak wypadamy na tle całej Unii Europejskiej?
Choć aktualnie liczba zachorowań na nowotwory w Polsce jest niższa od
średniej Unii Europejskiej, to niestety przewiduje się, iż do 2040 r. nastąpi w naszym kraju wzrost o 19 proc. i dotknie on szczególnie mężczyzn.
Najwyższy współczynnik zachorowalności panów, bo na poziomie 22 proc. odnotowuje się w przypadku raka prostaty, raka płuca oraz raka jelita grubego.
Wśród kobiet najwyższa jest zachorowalność na raka piersi (26 proc.), następnie na nowotwór jelita grubego i płuca.
Niestety, wyższa niż średnia unijna jest wciąż w naszym kraju ogólna umieralność z powodu chorób nowotworowych (260 zgonów na 100 tys. mieszkańców, średnia UE – 235). Co jest tego przyczyną? Oprócz późnego wykrywania raka, wśród powodów eksperci wymieniają występujące w Polsce częściej niż w innych państwach członkowskich następujące czynniki ryzyka:
zanieczyszczenie powietrza
narażenie zawodowe na rakotwórcze substancje
nadwaga i otyłość
spożycie alkoholu
Przypominamy, iż jeżeli chodzi o badania przesiewowe, to darmowa profilaktyka dostępna jest w Polsce w obrębie raka szyjki macicy, raka piersi i raka jelita grubego.
Choć ostatnio NFZ rozszerzył przedział wieku, w którym kobieta może skorzystać z badań przesiewowych, np. cytologii, nie wpłynęło to na większą liczbę zgłoszeń wśród Polek.
Co ciekawe, współczynniki umieralności z powodu chorób nowotworowych różnią w poszczególnych regionach Polski. W 2020 r. najwyższe odnotowano w zachodniej części Polski, a najniższe w południowo-wschodniej.
Polska wypada również gorzej pod względem 5-letniej przeżywalności po diagnozie nowotworu. U nas to 1585 osób na 100 tys., a średnia UE to 1876. Ta liczba plasuje Polskę na siódmym miejscu od końca listy.
Miejmy nadzieję, iż sytuację uratują działania, planowane w ramach Narodowej Strategii Onkologicznej na lata 2020–2030. Należą do nich m.in.:
program badań przesiewowych w kierunku raka płuca,
program opieki dla rodzin o wysokim, dziedzicznie uwarunkowanym ryzyku zachorowania na wybrane nowotwory złośliwe, takie jak rak sutka, rak jajnika czy rak jelita grubego,
pilotażowe zastosowanie badania molekularnego w kierunku wirusa brodawczaka ludzkiego wysokiego ryzyka (HPV),
kampania społeczna "Planuję długie życie", koncentrująca się na zapewnianiu edukacji zdrowotnej i promowaniu zdrowego stylu życia,
wdrożenie
w najbliższym czasie Krajowej Sieci Onkologicznej, która wprowadza nowy model organizacji opieki onkologicznej i zarządzania nią.
