Czym jest amoniak?
Amoniak - NH3 - jest substancją chemiczną, produkowaną w organizmie w wyniku procesu rozkładu białek. Powstaje również jako produkt przemian aminokwasowych. Aminokwasy to podstawowe "cegiełki" budulcowe białek, a każdy z nich zawiera grupę amonową - NH2. Rozkład i synteza aminokwasów i białek powoduje zawsze powstanie pewnych ilości jonów amonowych NH4+, które łatwo przechodzą w postać gazową - amoniak - NH3. Amoniak dobrze rozpuszcza się w wodzie, a to oznacza również rozpuszczalność w osoczu.
Amoniak częściowo pochodzi z komórek ustroju (np. z mięśni), ale większa jego część jest produktem rozkładu białek w przewodzie pokarmowym, co spowodowane jest działaniem bakterii jelitowych. Ponieważ amoniak jest - w gruncie rzeczy - toksyczny, trafia do wątroby, która zajmuje się sprzęganiem go z CO2 w tzw. cyklu mocznikowym. W tym miejscu warto nadmienić, iż znaczna część obróbki białek i aminokwasów zachodzi w różnych cyklach w wątrobie i jest to bardzo charakterystyczne miejsce dla przemian białkowych.Reklama
W wyniku obróbki amoniaku w cyklu mocznikowym powstaje zdecydowanie mniej toksyczny mocznik, który następnie trafia do nerek, skąd jest wydalany. Proces ten jest najważniejszy dla utrzymania prawidłowego funkcjonowania organizmu.
Jakie są wskazania do badania poziomu amoniaku we krwi?
Badanie poziomu amoniaku we krwi służy przede wszystkim do oceny stanu wątroby, ponieważ amoniak jest metabolizowany właśnie tam. Wszelkie schorzenia wątroby, które prowadzą w rezultacie do marskości - uszkodzenia komórek wątroby (hepatocytów) - mogą powodować, iż obróbka białek staje się niewydajna, co odzwierciedla m.in. zawyżony poziom amoniaku we krwi. Marskość wątroby może prowadzić do krytycznej i zagrażającej życiu niewydolności wątroby.
Ponadto, badanie poziomu amoniaku można zlecić w związku z koniecznością oceny funkcjonowania nerek, głównie ze względu na fakt, iż to nerki zajmują się wydalaniem produktu przemiany amoniaku (mocznika).
Ocenę stężenia amoniaku we krwi można przeprowadzić przy podejrzeniach choroby hemolitycznej noworodków, gdyż rozpadające się (hemolizujące) w dużej ilości erytrocyty uwalniają ogromne ilości amoniaku, których niemowlęca wątroba nie potrafi poprawnie zmetabolizować.
Amoniak podlega również testowaniu we krwi w podejrzeniu:
wad genetycznych, sprężonych z uszkodzeniami wątroby,niewydolności cyklu mocznikowego i poszukiwaniu przyczyn takiego stanu,zatrucia asparaginianem,krwawień do przewodu pokarmowego.
Rzadkim, ale bardzo groźnym wskazaniem do badania poziomu amoniaku we krwi, jest uszkodzenie OUN (ośrodkowego układu nerwowego), gdy podejrzewamy zatrucie amoniakiem. Wiąże się to ze zdolnością amoniaku do przenikania bariery krew - mózg.
Jak przebiega badanie poziomu amoniaku we krwi?
Do badania powinno się podchodzić na czczo, choć w warunkach szczególnych można pominąć ten punkt. Badanie polega na ocenie stężenia amoniaku w krwi żylnej i nie wymaga specjalnego przygotowania. Ze względu na dość specyficzne wskazania do badania, poziom amoniaku nie jest rutynowo zlecanym parametrem, nie musimy go sprawdzać regularnie, jak np. morfologii krwi czy poziomu witaminy D3.
Jakie są wartości referencyjne stężenia amoniaku we krwi?
Normy (wartości referencyjne) amoniaku we krwi zależne są od laboratorium i przyjętej metodyki oznaczenia, jednak można założyć normę stężenia:
15 - 45 mikromoli/ litr dla dorosłych,30 - 70 mikromoli/ litr dla dzieci.
Zakresy te mogą posiadać rozróżnienie w zależności np. od płci czy wieku pacjenta.
Wyniki powinien interpretować lekarz w odniesieniu do całościowej sytuacji pacjenta.
Czym grozi zbyt wysoki poziom amoniaku?
Zagrożenie stanowi raczej zbyt wysoki, niż zbyt niski poziom amoniaku we krwi, z względu na toksyczność tego związku. Może on wystąpić z powodu:
uszkodzenia wątroby z niewydolnością,uszkodzenia wątroby bez niewydolności,wrodzonych i nabytych wad cyklu mocznikowego,zatruć amoniakiem,zatruć asparaginianem,krwawień do przewodu pokarmowego,choroby hemolitycznej noworodka,upośledzenia wydalania nerkowego,nowotworów wątroby.
Podobnie jak nie lekceważymy wysokiej leukocytozy, krwi w moczu czy bakterii w ranie, nie powinniśmy lekceważyć zawyżonego amoniaku. Dlatego z każdym wynikiem powyżej normy należy zwrócić się do lekarza, choćby gdy badanie wykonaliśmy prywatnie sami.
Źródła:
Dembińska - Kieć A., Naskalski J. W. (red.), Diagnostyka laboratoryjna z elementami biochemii klinicznej, Urban & Partner, Wrocław 2002.Praca zbiorowa, Interna Szczeklika 2023, Medycyna Praktyczna, Kraków 2023.
CZYTAJ TAKŻE:
