Zapalenie kości, znane także jako osteomyelitis, jest poważną chorobą infekcyjną układu kostnego, która może prowadzić do poważnych konsekwencji zdrowotnych, w tym trwałej niepełnosprawności, jeżeli nie zostanie w porę zdiagnozowana i odpowiednio leczona. Proces chorobowy może mieć charakter ostry, przewlekły lub nawracający, a jego etiologia i przebieg zależą od wieku pacjenta, stanu układu immunologicznego oraz mechanizmu zakażenia.
Do infekcji może dojść na kilka sposobów: drogą krwiopochodną, poprzez bezpośrednie wniknięcie drobnoustrojów do kości na skutek urazu, zabiegów chirurgicznych lub przeniesienie zakażenia z sąsiadujących tkanek. Wczesna diagnostyka oraz skuteczna terapia pozwalają na zapobieganie powikłaniom, takim jak martwica kości, utrata funkcji narządu ruchu, a choćby amputacja.
Etiologia i patogeneza
Zapalenie kości najczęściej jest wywołane przez bakterie, choć może mieć także podłoże grzybicze lub wirusowe. Najczęstszym patogenem odpowiedzialnym za osteomyelitis jest Staphylococcus aureus, w tym jego szczepy oporne na metycylinę (MRSA). Inne bakterie, takie jak Streptococcus spp., Enterobacteriaceae, czy Pseudomonas aeruginosa, mogą również powodować zakażenie, zwłaszcza u pacjentów z osłabionym układem immunologicznym lub po zabiegach ortopedycznych.
Patogeneza osteomyelitis obejmuje kilka mechanizmów. W przypadku zakażeń krwiopochodnych bakterie przedostają się do kości przez układ krwionośny, często z pierwotnego ogniska infekcji, takiego jak zapalenie płuc, zakażenie układu moczowego czy skóry. W zakażeniach pourazowych lub pooperacyjnych drobnoustroje wnikają do kości na skutek mechanicznego przerwania ciągłości tkanek.
Zakażenie prowadzi do odpowiedzi zapalnej, która może powodować martwicę kostną i wytworzenie martwaków. W przypadkach przewlekłych organizm może tworzyć przetoki kostne, co utrudnia leczenie i prowadzi do nawracających epizodów zapalenia.
Diagnostyka
Diagnostyka osteomyelitis opiera się na kompleksowej ocenie klinicznej, badaniach laboratoryjnych oraz obrazowych. Duże znaczenie ma wczesne rozpoznanie, ponieważ opóźnienie w leczeniu może prowadzić do poważnych powikłań, takich jak martwica kości, powstanie przetok czy sepsa.
Badania obrazowe
Diagnostyka obrazowa pozwala na identyfikację zapalenia kości oraz ocenę jego zaawansowania.
- RTG (radiografia konwencjonalna) jest podstawowym badaniem, jednak we wczesnym stadium choroby zmiany mogą nie być widoczne. Radiologiczne objawy osteomyelitis, takie jak destrukcja kostna czy reakcje okostnowe, pojawiają się dopiero po 10-14 dniach od rozpoczęcia zakażenia,
- rezonans magnetyczny (MRI) jest złotym standardem w diagnostyce zapalenia kości, pozwalającym wykryć zmiany już we wczesnej fazie. Ma wysoką czułość i specyficzność w ocenie tkanek miękkich i procesów zapalnych w obrębie kości,
- tomografia komputerowa (TK) jest stosowana głównie w przewlekłym zapaleniu kości, pomagając w wykrywaniu martwaków i ocenianiu rozległości zmian,
- scyntygrafia izotopowa może być używana w trudnych diagnostycznie przypadkach, szczególnie gdy MRI jest niedostępne.
Diagnostyka mikrobiologiczna
W celu identyfikacji czynnika etiologicznego konieczne są badania mikrobiologiczne, takie jak:
- posiewy krwi, które są dodatnie w 50-70% przypadków zapalenia kości o etiologii bakteryjnej,
- biopsja kości, pozwalająca na precyzyjne określenie patogenu i jego wrażliwości na antybiotyki,
- wymazy z przetok, choć mniej wiarygodne, mogą dostarczyć informacji w przewlekłych przypadkach.
Leczenie
Antybiotykoterapia
Leczenie farmakologiczne osteomyelitis jest długotrwałe i wymaga starannego doboru antybiotyków przez specjalistów:
- Terapia empiryczna powinna obejmować leki aktywne wobec S. aureus, np. kloksacylinę, cefalosporyny I generacji lub wankomycynę w przypadku MRSA.
- Po uzyskaniu wyników badań mikrobiologicznych leczenie dostosowuje się do konkretnego patogenu.
- W przypadkach przewlekłych antybiotykoterapia może trwać choćby kilka miesięcy, a w niektórych sytuacjach wymaga leczenia skojarzonego.
Leczenie chirurgiczne
W przypadkach przewlekłego zapalenia kości konieczna może być interwencja chirurgiczna, obejmująca:
- oczyszczenie chirurgiczne ognisk martwiczych,
- usunięcie martwaków kostnych,
- rekonstrukcję ubytków kostnych przy użyciu przeszczepów kostnych lub implantów.
Podsumowanie
Zapalenie kości jest poważnym schorzeniem wymagającym szybkiej i trafnej diagnostyki oraz kompleksowego leczenia. Połączenie odpowiedniej antybiotykoterapii, interwencji chirurgicznej oraz monitorowania pacjenta pozwala na minimalizację ryzyka powikłań i poprawę rokowań. Wczesna diagnoza oraz odpowiednia terapia to bardzo ważne kroki zachowania funkcjonalności układu kostno-mięśniowego pacjenta.
Bibliografia
