Leczenie onkologiczne może doprowadzić do tymczasowej lub nieodwracalnej utraty płodności. Współczesna medycyna pozwala jednak pobrać i zachować komórki rozrodcze lub zastosować inne metody, które zwiększają szansę na rodzicielstwo w przyszłości. W Polsce możliwe jest darmowe zabezpieczenie płodności w ramach rządowego programu in vitro pacjentów onkologicznych.
Kiedy potrzebne jest zabezpieczenie płodności?
Współcześnie dysponujemy zaawansowanymi technikami leczenia nowotworów. Wiele z nich (np. chemioterapia) niszczy jednak zarówno komórki nowotworowe, jak i zdrowe tkanki organizmu. Z kolei hormonoterapia może uniemożliwić zajście w ciążę przez określony czas.
Relatywnie częstym skutkiem terapii antynowotworowej jest przedwczesna menopauza (wygaśnięcie czynności jajników) lub zaburzenia funkcji jąder (niezdolność do wytwarzania plemników lub inne nieprawidłowości związane z procesem spermatogenezy). W związku z tym o zabezpieczeniu płodności warto pomyśleć jeszcze przed rozpoczęciem leczenia onkologicznego.
To, czy i w jaki sposób leczenie wpłynie na zdolności rozrodcze, zależy od kilku czynników:
- rodzaju i stopnia zaawansowania nowotworu,
- lokalizacji guza/guzów (większe ryzyko utraty płodności może występować przy nowotworach zlokalizowanych w obrębie układu rozrodczego lub w jamie brzusznej),
- wybranej metody leczenia (immuno-, radio-, chemioterapia, leczenie chirurgiczne, inne) i czasu jej stosowania,
- wieku pacjenta lub pacjentki oraz ogólnego stanu zdrowia.
Mrożenie komórek rozrodczych
Pobranie komórek rozrodczych, ich zamrożenie i przechowywanie ich w odpowiednich warunkach jest najczęściej stosowaną metodą zabezpieczenia płodności na przyszłość.
Pozyskanie i bankowanie gamet nie zakłada dużej ingerencji w organizm i nie jest obciążające dla pacjentów i pacjentek. Mężczyźni oddają nasienie, a w przypadku kobiet komórki jajowe pobiera się podczas małoinwazyjnego zabiegu punkcji (pobranie oocytów bezpośrednio z jajnika przy użyciu bardzo cienkiej igły wprowadzanej przez sklepienie pochwy).
Oddanie nasienia nie wymaga specjalnego przygotowania, dlatego nie opóźnia rozpoczęcia terapii. W przypadku kobiet niezbędna może okazać się hormonalna stymulacja owulacji przed pobraniem komórek. Stymulacja trwa relatywnie krótko – zwykle około 2 tygodnie. Samo pobranie komórek jajowych to kilkunastominutowy zabieg przeprowadzany w znieczuleniu.
Pozyskane i zamrożone gamety można w przyszłości wykorzystać w technikach rozrodu wspomaganego (in vitro lub – w przypadku zamrożenia nasienia – inseminacji).
Pozostałe metody zabezpieczenia płodności
Niekiedy stosuje się również inne metody ochrony funkcji rozrodczych, takie jak:
- Hormonalne zahamowanie pracy jajników (co zmniejsza ryzyko ich uszkodzenia w trakcie chemioterapii).
- Zamrożenie tkanki – pobranie części jajnika i jej zamrożenie, następnie – po zakończeniu leczenia – autotransplantacja (ponowne wszczepienie).
- Przemieszczenie jajników – chirurgiczna transpozycja narządu poza obszar objęty radioterapią.
Zasadniczo jednak – jak już wspomnieliśmy – najczęściej stosowaną metodą u obu płci jest zamrażanie komórek rozrodczych (i ich późniejsze wykorzystanie w procedurze in vitro). Więcej na ten temat przeczytasz na stronie: https://gameta.pl/leczenie-nieplodnosci/zachowanie-plodnosci-u-pacjentow-przed-terapia-onkologiczna/.
Rządowy program bezpłatnego zabezpieczenia płodności – ważne informacje
Od czerwca 2024 roku funkcjonuje rządowy program in vitro, który obejmuje również wsparcie w zachowaniu płodności pacjentów onkologicznych. Program jest bezpłatny i adresowany do każdej osoby, która jest w trakcie lub przed rozpoczęciem leczenia potencjalnie upośledzającego płodność (po spełnieniu określonych kryteriów). Dotyczy pacjentów i pacjentek w określonym wieku:
- w przypadku kobiet – od okresu dojrzewania do 40. roku życia,
- w przypadku mężczyzn – od okresu dojrzewania do 45. roku życia.
Procedura przebiega według podobnego schematu u obu płci (różnice dotyczą wykonywanych badań i zabiegów). U kobiet, to:
- Etap kwalifikacji do programu – konsultacja specjalistyczna, badanie USG, badanie rezerwy jajnikowej (AMH), konsultacja psychologiczna, a także badania w kierunku chorób zakaźnych przed zamrożeniem komórek jajowych.
- Pobranie komórek jajowych – co obejmuje stymulację hormonalną (która pozwala uzyskać większą ilość komórek jajowych niż w cyklu niestymulowanym), pobranie oocytów w zabiegu punkcji.
- Zamrożenie komórek jajowych i ich przechowywanie w odpowiednich warunkach (w temperaturze ciekłego azotu).
Z kolei u mężczyzn etap kwalifikacji obejmuje konsultację specjalistyczną, psychologiczną, badanie nasienia i badania zakaźne przed jego zamrożeniem.
Jak już powiedzieliśmy, po zakończeniu terapii onkologicznej możliwe jest leczenie niepłodności metodami rozrodu wspomaganego, w tym przede wszystkim in vitro.
Autor artykułu: Klinika Gameta – klinika leczenia niepłodności i bank komórek.
ARTYKUŁ SPONSOROWANY
Post Zachowanie płodności przed terapią onkologiczną – co trzeba wiedzieć? pojawił się poraz pierwszy w Zwrotnikraka.pl.
