Zaburzenia odżywiania dotyczą wielu chorych z nowotworami złośliwymi. Mogą być one związane zarówno z rozwojem samej choroby nowotworowej, jak i prowadzonym leczeniem (chirurgia, leczenie systemowe, radioterapia).
Do najczęściej występujących zaburzeń odżywiania u pacjentów onkologicznych zaliczamy: niedożywienie, sarkopenię, kacheksję nowotworową oraz uogólnioną reakcję zapalną.
Zaburzenia odżywiania w chorobie nowotworowej
Zaburzenia odżywiania u chorych z nowotworami złośliwymi są wieloczynnikowym zespołem związanym ze zmniejszeniem podaży substancji odżywczych, zwiększeniem zapotrzebowania na energię i białko, zmniejszeniem anabolicznych możliwości organizmu oraz uogólnionym stanem zapalnym.
Zaburzenia stanu odżywienia u pacjentów onkologicznych wpływają niekorzystnie na proces leczenia. Jak podkreślają eksperci, w nowoczesnym systemie opieki onkologicznej, odpowiednie wsparcie żywieniowe stanowi niezbędny element procesu diagnostyczno-terapeutycznego i wpływa na skuteczność leczenia raka.
Niedożywienie w chorobie nowotworowej
Niedożywienie to jedno z częściej występujących zaburzeń stanu odżywienia u pacjentów zmagających się z chorobą nowotworową. Według definicji ESPEN jest to stan wynikający z braku wchłaniania lub braku spożywania substancji odżywczych.
Niedożywienie prowadzi do zmiany składu ciała, upośledzenia funkcji organizmu oraz pogorszenia wyników leczenia onkologicznego. Bezpośrednim objawem niedożywienia u chorych na raka jest spadek masy ciała i utrata wagi.
Niedożywienie u pacjentów onkologicznych stanowi negatywny czynnik rokowniczy i wymaga wprowadzenia odpowiednich działań.
Sarkopenia u chorych na raka
Sarkopenia definiowana jest jako postępujący zespół kliniczny charakteryzujący się utratą mięśni szkieletowych, siły i sprawności fizycznej. Zmiany te wiążą się z ryzykiem wystąpienia wielu niebezpiecznych następstw.
Sarkopenia może być wynikiem starzenia się organizmu (sarkopenia pierwotna), innych schorzeń (sarkopenia nabyta) lub zaburzeń odżywiania (np. niedoboru białek).
Kryteria rozpoznawania nie zostały dotychczas ściśle zdefiniowane, ale głównym objawem sarkopenii jest utrata masy oraz siły i funkcji mięśni.
Warto w tym miejscu wspomnieć o tzw. otyłości sarkopenicznej, która jest często spotykana u pacjentów z nowotworami złośliwymi. Cechuje się ona utratą masy mięśniowej w połączeniu z przerostem tkanki tłuszczowej. U chorych leczonych operacyjnie otyłość sarkopeniczna stanowi negatywny czynnik predykcyjny.
Kacheksja nowotworowa
Kacheksja nowotworowa oznacza zły stan ogólny oraz wyniszczenie organizmu pacjenta chorego na raka. Kacheksja to wieloczynnikowy zespół charakteryzujący się poważną, długotrwałą i postępującą utratą masy ciała na skutek niedożywienia i zaburzeń metabolicznych.
Do objawów kacheksji u chorych na raka zaliczamy: uogólniony stan zapalny, anoreksję, ubytek masy mięśniowej i tłuszczowej ciała oraz zmniejszoną aktywność fizyczną.
Występuje ona najczęściej u pacjentów w zaawansowanym stadium choroby nowotworowej, choć może dotyczyć również chorych we wcześniejszych stadiach (nowotwory układ pokarmowego).
Warto podkreślić, iż odpowiednio wcześnie zdiagnozowana kacheksja nowotworowa daje szansę na podjęcie odpowiedniej interwencji żywieniowej i poprawę rokowania.
Zaburzenia odżywiania – uogólniona reakcja zapalna
Zaburzenie odżywiania u chorych na raka są często powiązane z reakcją zapalną organizmu. Występuje ona najczęściej w przypadku choroby nowotworowej w stadium uogólnionym. Reakcja zapalna organizmu może być efektem obecności prozapalnych cytokin wytwarzanych przez nowotwór, które zaburzają metabolizm węglowodanów, tłuszczów i białek.
U pacjentów onkologicznych obserwuje się często objawy spowodowane niewystarczającą podażą składników odżywczych, anoreksją, utratą masy ciała, zmęczeniem i depresją. Istnieje związek pomiędzy tymi objawami, a obecnością markerów stanu zapalanego w organizmie pacjenta.
Zaburzenia odżywiania u chorych z nowotworami – postępowanie
Choroba nowotworowa oraz leczenie onkologiczne mogą negatywnie wpływać na odżywianie, co w konsekwencji prowadzi do groźnych zaburzeń, m.in. rozwoju niedożywienia, a w krańcowej postaci – wyniszczenia nowotworowego. W obu przypadkach stanowi to negatywny czynnik rokowniczy wyleczenia nowotworu. W takiej sytuacji zaleca się wprowadzenie odpowiedniego wsparcia żywieniowego.
Celem wsparcia żywieniowego jest dostarczenie organizmowi pacjenta niezbędnych składników odżywczych – jeżeli chory nie jest w stanie przyjąć ich, spożywając tradycyjne posiłki.
Żywienie medyczne nie tylko poprawia samopoczucie pacjenta, ale przede wszystkim wpływa na zmniejszenie odsetka powikłań i śmiertelności po leczeniu onkologicznym.
Na rynku dostępne są specjalne preparaty odżywcze np. marki Resource® Protein przeznaczone dla pacjentów niedożywionych lub z ryzykiem niedożywienia, np. pacjentów onkologicznych. Ich specjalne formuły zaspokajają potrzeby żywieniowe chorych w trakcie terapii przeciwnowotworowej i dostarczają niezbędnych składników diety.
Żywność specjalnego przeznaczenia medycznego. Stosować pod kontrolą lekarza. Resource® Protein: Do postępowania dietetycznego w stanach niedożywienia i/lub w przypadku ryzyka niedożywienia, któremu może towarzyszyć zwiększone zapotrzebowanie na białko.
