Autorzy: dr hab. Agnieszka Mastalerz-Migas, prof. UMW konsultant krajowa w dziedzinie medycyny rodzinnej, prof. dr hab. Tomasz Hryniewiecki, konsultant krajowy w dziedzinie kardiologii, prof. dr hab. Andrzej Januszewicz konsultant krajowy w dziedzinie hipertensjologii.
Podsumowanie wytycznych:
1. Z uwagi na rozpowszechnienie nadciśnienia tętniczego, każdej osobie bez rozpoznania NT należy zalecać, by raz w roku wykonywała pomiar ciśnienia tętniczego.
2. Nadciśnienie tętnicze powinno być rozpoznawane i leczone przez lekarza rodzinnego/lekarza podstawowej opieki zdrowotnej. Szczególne przypadki wymagają konsultacji specjalistycznej, a część z nich – specjalistycznego leczenia.
3. Rozpoznanie NT należy oprzeć co najmniej na dwóch pomiarach ciśnienia tętniczego, wykonanych podczas wizyty oraz – w celu wykluczenia NT białego fartucha – po potwierdzeniu w pomiarach pozagabinetowych, a w przypadku ich niedostępności – opierając się na pomiarach wykonanych podczas co najmniej dwóch wizyt.
4. Po postawieniu rozpoznania należy ocenić ryzyko sercowo-naczyniowe i wdrożyć leczenie.
Podstawowym celem terapii jest zmniejszenie ryzyka zgonu, rozwoju chorób sercowo-naczyniowych, chorób nerek i otępienia.
5. Kontrola rozpoczętej terapii powinna nastąpić po 6–8 tygodniach od jej wdrożenia, a w przypadku nieuzyskania wartości docelowych ciśnienia tętniczego należy zintensyfikować terapię i przeprowadzić ponownie wizytę kontrolną po 6–8 tygodniach. Wizyty należy kontynuować aż do uzyskania wartości docelowych.
6. Po uzyskaniu kontroli ciśnienia tętniczego wizyty kontrolne powinny odbywać się co 3–12 miesięcy, w zależności od ryzyka sercowo-naczyniowego, wielochorobowości i stopnia stosowania się do zaleceń.
7. Pacjent objęty opieką koordynowaną ma raz w roku wykonywaną poradę kompleksową z utworzeniem Indywidualnego Planu Opieki Medycznej. Między poradami kompleksowymi odbywa wizyty kontrolne, porady edukacyjne i dietetyczne oraz konsultacje specjalistyczne (jeśli są wymagane) – zgodnie z planem opieki.
8. Pacjenci z podejrzeniem nadciśnienia wtórnego, nadciśnieniem tętniczym opornym na leczenie, a także z powikłaniami narządowymi nadciśnienia tętniczego powinni zostać skierowani na konsultację kardiologiczną w ramach opieki koordynowanej w POZ, a w przypadku konieczności pogłębienia diagnostyki – do ambulatoryjnej opieki specjalistycznej.
9. W województwach, gdzie jest realizowany pilotaż Krajowej Sieci Kardiologicznej (KSK) – pacjenci z nadciśnieniem tętniczym z placówek POZ, które podpisały umowę na realizację pilotażu, mający wskazania do konsultacji specjalistycznej, mogą być kierowani na konsultację kardiologiczną w ramach KSK. Szczegóły: https://siec.ikard.pl/.
Nadciśnienie tętnicze w Polsce
Rozpowszechnienie nadciśnienia tętniczego (NT) w Polsce – ocenione na podstawie aktualnych kryteriów z wytycznych PTNT – wynosi 32,5 proc. u dorosłych do 80. r.ż., natomiast w całej populacji łącznie z osobami najstarszymi sięga ok. 35 proc.
Podobnie jak w innych krajach częstość występowania nadciśnienia tętniczego w Polsce wyraźnie wzrasta z wiekiem – w przypadku osób ≥ 80 lat u niemal 3/4 stwierdza się nadciśnienie tętnicze (najczęściej izolowane nadciśnienie tętnicze skurczowe). Na nadciśnienie tętnicze choruje w naszym kraju ok. 10,8 mln osób – z czego 3,1 mln nie wie, iż ma nadciśnienie, natomiast tylko 2,6 mln jest skutecznie leczonych.
Wysokość ciśnienia tętniczego wykazuje ciągły liniowy związek z ryzykiem: zawału serca, udaru niedokrwiennego i krwotocznego mózgu, nagłego zgonu z przyczyn sercowo-naczyniowych, niewydolności serca, choroby tętnic obwodowych, przewlekłej choroby nerek, migotania przedsionków i demencji. Związek ciśnienia tętniczego z ryzykiem zdarzeń sercowo-naczyniowych jest niezależny od wieku, płci oraz grupy etnicznej. Wysokość skurczowego ciśnienia tętniczego stanowi element oceny ryzyka sercowo-naczyniowego wg karty ryzyka SCORE2 i karty ryzyka SCORE2-OP dla osób po 70 r.ż.
Obraz kliniczny nadciśnienia tętniczego
Obraz kliniczny niepowikłanego NT pierwotnego jest mało charakterystyczny. W większości przypadków NT pierwotne przez wiele lat przebiega bezobjawowo, choćby pomimo rozwoju powikłań narządowych (przerostu mięśnia lewej komory, umiarkowanego zwiększenia albuminurii 30–300 mg/g). jeżeli występują objawy, są one zwykle niecharakterystyczne – bóle głowy, zaburzenia snu lub łatwe męczenie się. Inne objawy podmiotowe oraz objawy przedmiotowe pojawiają się wraz z rozwinięciem się chorób układu sercowo-naczyniowego, będących następstwem NT (np. udar mózgu, niewydolność serca). Obraz kliniczny NT wtórnego może być typowy dla poszczególnych wtórnych postaci. Jednak również NT wtórne może przebiegać bezobjawowo, a jedyną wskazówką mogą być trudności w uzyskaniu kontroli ciśnienia tętniczego.
Pomiary ciśnienia tętniczego
Pomiary gabinetowe
Pomiary dzięki sfigmomanometru sprężynowego, techniką osłuchową lub walidowanym aparatem automatycznym. Mankiet dobrany do obwodu ramienia. Należy wykonać co najmniej 2, optymalnie 3 pomiary na tym samym ramieniu w odstępie 1 minuty. Wynik należy podać jako wartość średnią z 2 ostatnich pomiarów.
Pomiary domowe
Zaleca się używanie aparatu automatycznego z walidacją i odpowiednio dobranym mankietem. Konieczne jest zapisywanie wszystkich uzyskanych wyników. Ustalanie rozpoznania nadciśnienia tętniczego, kontrola skuteczności leczenia po jego modyfikacji i przed każdą wizytą: należy wykonywać pomiary przez 7 dni – schemat 2 x 2 [2 pomiary rano i 2 wieczorem] (przed posiłkiem i przed przyjęciem leków) codziennie, jeden pomiar po drugim na tym samym ramieniu. Poza okresami 7-dniowymi należy indywidualnie ustalić częstość wykonywania pomiarów. Najczęściej – kilka razy w tygodniu/miesiącu o różnych porach. Należy zawsze wykonywać dwa pomiary, jeden po drugim na tym samym ramieniu i zapisywać wynik obu pomiarów.
Interpretacja wyniku:
− wartości graniczne dla rozpoznania NT: ≥ 135/85 mm Hg,
− wartości dla kontroli ciśnienia tętniczego: < 135/85 mm Hg (kontrola mniej intensywna), < 130/80 mm Hg (kontrola bardziej intensywna).
Całodobowa rejestracja ciśnienia tętniczego (ABPM, ambulatory blood pressure monitoring)
Całodobowa rejestracja ciśnienia tętniczego dostępna jest w ramach opieki koordynowanej w POZ oraz w poradniach specjalistycznych (kardiologicznej/hipertensjologicznej, w tym w ramach krajowej sieci kardiologicznej).
Udostępniamy dokument:
| Wytyczne konsultantów krajowych |  |
