Charakterystyka schorzenia
Świerzbiączka guzkowa to zapalna dermatoza o charakterze przewlekłym, wyróżniająca się obecnością licznych, twardych, dobrze odgraniczonych guzków skórnych, które mogą mieć od kilku milimetrów do choćby kilku centymetrów średnicy. Zmiany lokalizują się najczęściej na kończynach – przede wszystkim na przedramionach i podudziach – choć mogą występować także na tułowiu i innych obszarach ciała.
Kluczowym objawem jest intensywny, przewlekły świąd, który prowadzi do nawracającego drapania i wtórnego uszkadzania skóry. Uważa się, iż patogeneza choroby ma charakter wieloczynnikowy – obejmuje mechaniczne drażnienie, zaburzenia immunologiczne oraz tło psychosomatyczne. U części pacjentów stwierdza się współistnienie chorób przewlekłych, takich jak niewydolność nerek, schorzenia wątroby, a także zaburzenia psychiczne, w tym depresję.
Znaczenie receptury aptecznej w leczeniu świerzbiączki
Terapia świerzbiączki guzkowej wymaga zarówno leczenia przyczynowego, jak i intensywnej terapii objawowej – której celem jest przede wszystkim złagodzenie świądu i ograniczenie drapania. Leczenie miejscowe, zwłaszcza z zastosowaniem leków recepturowych, odgrywa kluczową rolę w redukcji objawów i poprawie komfortu pacjenta. Dzięki precyzyjnemu doborowi substancji czynnych w odpowiednich stężeniach preparaty wykonywane w aptece mogą zwiększyć skuteczność terapii, jednocześnie minimalizując ryzyko działań niepożądanych.
Sprawdź: Leki recepturowe stosowane w dermatozach z silnym świądem
W recepturze aptecznej stosujemy substancje o działaniu:
- przeciwświądowym (np. mentol, lignokaina, tetrakaina),
- przeciwzapalnym (np. hydrokortyzon, prednizolon),
- keratolitycznym (np. kwas salicylowy),
- znieczulającym miejscowo (np. lidokaina, tetrakaina),
- nawilżającym i zmiękczającym (np. euceryna, wazelina, lanolina).
Rozszerzona charakterystyka wybranych składników
Mentol i kamfora – substancje działające na receptory zimna w skórze, wywołujące efekt chłodzenia, który łagodzi uczucie świądu. Często stosowane są w połączeniu z innymi składnikami, np. substancjami przeciwzapalnymi lub znieczulającymi, w celu zwiększenia skuteczności terapii miejscowej.
Lidokaina, tetrakaina – substancje o miejscowym działaniu znieczulającym, stosowane w leczeniu bólu i świądu. Lidokaina działa gwałtownie i jest dobrze tolerowana, natomiast tetrakaina cechuje się silniejszym i dłuższym działaniem, ale większym potencjałem alergizującym.
Kwas salicylowy – posiada działanie keratolityczne i przeciwzapalne. Pomaga usuwać nadmiar martwego naskórka.
Zobacz także: Spirytus kamforowy wśród składników leku magistralnego
Hydrokortyzon, prednizolon – glikokortykosteroidy o działaniu przeciwzapalnym, przeciwświądowym i przeciwalergicznym. Hydrokortyzon ma łagodniejsze działanie i jest stosowany krótkoterminowo. Prednizolon wykazuje silniejsze działanie przeciwzapalne i jest stosowany w przypadkach nasilonych stanów zapalnych.
Tinctura Capsici – działa rozgrzewająco i przeciwbólowo, stosuje się ją w celu redukcji świądu.
Przykłady recept
Rp.
Prednisolonum 0,5
Levomentholum 10,0
Cera alba 20,0
Vaselini hydrophylici ad 100,0
M.f. ung.
Rp.
Tetracaini hydrochloridum 2,0
Levomentholum 5,0
Cera alba 20,0
Vaselini hydrophylici ad 100,0
M.f. ung.
Czytaj również: Zastosowanie glikokortykosteroidów w recepturze aptecznej
Rp.
Lidocaini hydrochloridum monohydricum 2,0
Prednisolonum 0,5
Levomentholum 5,0
Cera alba 20,0
Vaselini hydrophylici ad 100,0
M.f. ung.
Rp.
Camphora racemica 1,0
Benzocainum 5,0
Tinctura Capsici 10,0
Collodium ad 100,0
M.f. ung.
Autor: mgr farm. Magdalena Kozdroń
Bibliografia:
- Todberg T, Zachariae C, Skov L. Treatment and Burden of Disease in a Cohort of Patients with Prurigo Nodularis: A Survey-based Study. Acta Derm Venereol 2020;100(8):adv00119. DOI: 10.2340/00015555-3471.
- Michalak–Stoma A, Małkińska K. Świerzbiączka guzkowa – wyzwanie dla współczesnej dermatologii. Podyplomie.pl, https://podyplomie.pl/dermatologia/36253,swierzbiaczka-guzkowa-wyzwanie-dla-wspolczesnej-dermatologii (dostęp: 19.05.2025)
- https://galfarm.pl/choroba/swierzbiaczka-guzkowa/ (dostęp: 19.05.2025)
- Farmakopea Polska XII 2020
