Główny Urząd Statystyczny policzył, ile w 2022 r. było wyjazdów i wylotów zespołów ratownictwa medycznego – dane zaprezentował w dokumencie „Zdrowie i ochrona zdrowia”.
Pomagali ponad trzy miliony razy
W 2022 r. zespoły ratownictwa medycznego zrealizowały prawie 3,1 mln wyjazdów lub wylotów na miejsce zdarzenia, czyli o 11,8 tys. więcej niż rok wcześniej – w przeliczeniu na tysiąc mieszkańców przypadały 82 osoby (o dwie osoby więcej niż przed rokiem), które ratowano. Najwięcej pacjentów, którzy skorzystali z pomocy w miejscu zdarzenia w przeliczeniu na tysiąc obywateli, odnotowano w województwie zachodniopomorskim (104 osoby), a najmniej w województwie wielkopolskim (61 osób).
Zdecydowaną większość (78,0 proc.) ogólnej liczby interwencji zespołów ratownictwa medycznego stanowiły wyjazdy do domu pacjenta. W porównaniu z 2021 r. odsetek takich wyjazdów/wylotów uległ zmniejszeniu o 1,6 pkt proc. Drugie co do liczby interwencji miejsce zdarzenia (16,0 proc. wyjazdów/wylotów) to kategoria „inne”, obejmująca wszystkie te miejsca zdarzenia, których nie można zakwalifikować do pozostałych kategorii. W przypadku tego typu wyjazdów/wylotów ich udział w ogólnej liczbie interwencji w stosunku do roku 2021 zwiększył się o 1,6 pkt proc. Udział wyjazdów do zdarzeń zaistniałych w ruchu uliczno-drogowym w ogólnej liczbie wyjazdów uległ zmniejszeniu w porównaniu z rokiem poprzednim o 0,3 pkt proc., natomiast wzrósł w przypadku wyjazdów do zdarzeń do szkoły i do pracy odpowiednio o 0,3 i 0,1 pkt proc.
W trakcie jednego wyjazdu/wylotu pomoc mogła zostać udzielona więcej niż jednej osobie, dlatego liczba osób, którym udzielono świadczeń zdrowotnych w trakcie wyjazdów/wylotów zespołów ratownictwa, była nieznacznie większa niż liczba wyjazdów/wylotów i wyniosła kilka powyżej 3,08 mln (o 14,2 tys. więcej niż w ubiegłym roku).
Struktura według płci i wieku pacjentów, którym zespoły ratownictwa medycznego udzieliły świadczeń zdrowotnych, wyglądała następująco: udział grupy dzieci i młodzieży do lat 18 wyniósł 6,7 proc., osób w wieku od 18 do 64 lat – 44,8 proc., natomiast odsetek osób w wieku 65 lat lub więcej – 48,5 proc. (w 2021 r. odsetki te wyniosły odpowiednio: 4,9 proc., 46,7 proc. i 48,4 proc.). Pomocy medycznej nieznacznie częściej udzielano kobietom (50,5 proc.) niż mężczyznom (49,5 proc.). Sytuacja ta była odwrotna niż obserwowana w 2021 r., kiedy to mężczyznom częściej udzielano pomocy niż kobietom (odpowiednio 50,8 proc. i 49,2 proc.). Udział procentowy mężczyzn wśród osób, którym zespoły ratownictwa medycznego udzieliły świadczeń zdrowotnych w 2022 r., był różny w zależności od miejsca zdarzenia, ale wynosił ponad połowę w większości kategorii. Wyjątek stanowiła struktura płci pacjentów, którym pomocy udzielono w domu – gdzie kobiety stanowiły 54,0 proc.
W każdym województwie liczba wyjazdów/wylotów do domu pacjenta znacząco przeważała nad innymi miejscami zdarzenia. Największy odsetek takich interwencji odnotowano w województwie podkarpackim (80,1 proc.), a najmniejszy w województwie zachodniopomorskim (74,3 proc.). Podobnie w każdym województwie najmniej wykonywanych było wyjazdów do pracy i szkoły. Największy odsetek wyjazdów/wylotów do pracy jako miejsca zdarzenia zaobserwowano w województwie wielkopolskim (2,5 proc.), a najmniejszy w województwie lubelskim (1,5 proc.). W przypadku wyjazdów/wylotów do szkoły jako miejsca zdarzenia największy ich odsetek wystąpił w województwie mazowieckim (0,9 proc.), a najmniejszy w województwie małopolskim (0,7 proc.). Wyjazdy do zdarzeń w ruchu uliczno-drogowym stanowiły od 2,7 proc. (województwo warmińsko-mazurskie) do 3,8 proc. (województwo podlaskie) ogółu wyjazdów.
Jednym z podstawowych mierników służących do oceny skuteczności funkcjonowania systemu PRM jest czas dotarcia zespołu ratownictwa medycznego na miejsce zdarzenia, liczony od chwili przyjęcia zgłoszenia przez dyspozytora medycznego do przybycia zespołu ratownictwa medycznego na miejsce zdarzenia. Zgodnie z ustawą czas dotarcia badany jest w skali każdego miesiąca dzięki ustalenia mediany, trzeciego kwartyla oraz maksymalnego czasu dotarcia. Każdy wojewoda ma obowiązek takiej organizacji systemu PRM na terenie województwa, żeby mediana czasu dotarcia – w skali każdego miesiąca – nie była większa niż 8 minut w mieście powyżej 10 tysięcy mieszkańców i 15 minut poza miastem powyżej 10 tysięcy mieszkańców, a trzeci kwartyl czasu dotarcia – odpowiednio 12 i 20 minut. Natomiast maksymalny czas dotarcia zespołu nie powinien przekraczać 15 minut w mieście powyżej 10 tysięcy mieszkańców i 20 minut poza miastem powyżej 10 tysięcy mieszkańców.
Z danych za 2022 r. przekazanych przez wojewodów wynika, iż mediana czasu dotarcia zespołów ratownictwa medycznego na miejsce zdarzenia w miastach powyżej 10 tysięcy mieszkańców była przekroczona we wszystkich województwach, przy czym wartość mediany poniżej 10 minut charakteryzowała jedynie dwa województwa: świętokrzyskie (9 minut i 10 sekund) i podkarpackie (9 minut i 28 sekund). Największą medianę czasu dotarcia w przypadku miast powyżej 10 tysięcy mieszkańców odnotowano w województwie warmińsko-mazurskim – 17 minut i 27 sekund. Mediana czasu dotarcia zespołów ratownictwa medycznego na miejsce zdarzenia na terenach poza miastem powyżej 10 tysięcy mieszkańców była również przekroczona we wszystkich województwach. Jedynie w przypadku województw podkarpackiego i małopolskiego mediana była bliska 15 minut i wyniosła odpowiednio: 15 minut i 20 sekund oraz 15 minut i 44 sekundy. Największą wartość mediany odnotowano w województwie dolnośląskim – 22 minut i 44 sekundy.
W celu sprawnego działania systemu i zapewnienia ustawowych parametrów czasu dotarcia ZRM do miejsca zdarzenia każde województwo podzielone zostało przez swoich wojewodów na rejony operacyjne. Zgodnie z ustawą o Państwowym Ratownictwie Medycznym rejon operacyjny definiowany jest jako rejon działania dyspozytorni medycznej określony w wojewódzkim planie działania systemu. Liczba rejonów operacyjnych odpowiada zatem liczbie dyspozytorni medycznych funkcjonujących na terenie danego województwa.
Większość województw ma jeden rejon operacyjny, województwa mazowieckie oraz śląskie – po trzy rejony operacyjne, a województwa dolnośląskie, małopolskie i pomorskie – po dwa rejony operacyjne.
Zespoły ratownictwa medycznego udzielają pomocy medycznej osobom znajdującym się w stanie nagłego zagrożenia zdrowotnego. Pomimo to większość wezwań zespołów to wyjazdy do sytuacji niezagrażających bezpośrednio zdrowiu lub życiu (59,7 proc. ogółu wezwań w 2022 r.). Dane opracowane na podstawie informacji uzyskanych z urzędów wojewódzkich o liczbie wyjazdów niezwiązanych ze stanem nagłego zagrożenia zdrowotnego w stosunku do ogólnej liczby wyjazdów wskazują, iż największy odsetek tego typu wyjazdów odnotowano w województwie zachodniopomorskim (71,4 proc.), a najmniejszy w podlaskim (50,0 proc.).
Począwszy od rozpoczęcia epidemii COVID-19 zaobserwować można ponaddwukrotny wzrost odsetka wyjazdów niezwiązanych ze stanem nagłego zagrożenia zdrowotnego. W 2019 r. odsetek takich wyjazdów wyniósł 20,9 proc. ogółu wszystkich wyjazdów, podczas gdy w 2022 r. – 59,7 proc.
Największy odsetek wyjazdów, w których czas dotarcia ZRM przekroczył ustawowe normy, w miastach powyżej 10 tysięcy mieszkańców odnotowano w województwie dolnośląskim (29,7 proc.), natomiast poza miastem powyżej 10 tysięcy mieszkańców – w województwie lubelskim (20,7 proc.). W miastach powyżej 10 tysięcy mieszkańców najsprawniej w tym zakresie działały zespoły z województwa podkarpackiego. Odsetek wyjazdów, w których maksymalny czas dotarcia zespołów ratownictwa medycznego na miejsce zdarzenia przekroczył ustawową normę 15 minut, wyniósł 5,3 proc.
Na terenach poza miastem powyżej 10 tysięcy mieszkańców najsprawniej działały zespoły w województwie śląskim, w którym to odsetek wyjazdów, które przekroczyły maksymalny czas dotarcia zespołów ratownictwa medycznego na miejsce zdarzenia, wyniósł 7,1 proc.
Oprócz naziemnych zespołów ratownictwa medycznego w systemie PRM działają także lotnicze zespoły ratownictwa medycznego. W 2022 r. Lotnicze Pogotowie Ratunkowe (LPR) posiadało 21 stałych baz Śmigłowcowej Służby Ratownictwa Medycznego (HEMS68) rozmieszczonych na terenie całej Polski oraz jedną bazę sezonową uruchamianą na czas wakacji (Koszalin).
W bazie HEMS zlokalizowanej w Warszawie stacjonował dodatkowo lotniczy zespół transportu sanitarnego. W województwie mazowieckim funkcjonowały trzy bazy HEMS (Płock, Warszawa, Sokołów Podlaski), w województwie podlaskim – dwie (Białystok, Suwałki), w województwie lubuskim – dwie (Zielona Góra, Gorzów Wielkopolski), w województwie wielkopolskim – dwie (Poznań, Ostrów Wielkopolski). W pozostałych województwach funkcjonowało po jednej bazie (Gdańsk, Olsztyn, Bydgoszcz, Wrocław, Opole, Katowice, Sanok, Kielce, Kraków, Lublin, Łódź, Szczecin). Całodobowo dyżurowały cztery bazy (Gdańsk, Kraków, Warszawa, Wrocław). Pozostałe bazy funkcjonowały w godz. 7–20.
Parametry gotowości do startu zespołu LPR zależą od promienia działania i pory dnia.
W dzień czas gotowości do startu wynosi:
• do 3 minut w promieniu do 60 km, z wyjątkiem baz, dla których została wydana decyzja dyrektora LPR o wydłużeniu gotowości ze względu na lokalne ograniczenia,
• do 6 minut w promieniu do 60 km w okresie od 30 minut przed wschodem słońca do godziny 6.30 czasu lokalnego w bazie HEMS pełniącej dyżur całodobowy,
• do 6 minut w promieniu powyżej 60 km do 130 km, z wyjątkiem baz, dla których została wydana decyzja dyrektora LPR o wydłużeniu gotowości ze względu na lokalne ograniczenia,
• do 15 minut w promieniu powyżej 130 km.
Natomiast w nocy czas gotowości do startu wynosi:
• do 15 minut w promieniu do 60 km,
• do 30 minut w promieniu powyżej 60 km.
Wyjątkami od powyżej wymienionych czasów gotowości do startu są loty do zdarzeń w górach lub we współpracy z górskimi służbami ratowniczymi lub z wykorzystaniem technik wysokościowych, w lotach z Państwową Strażą Pożarną, Strażą Graniczną, policją lub innymi służbami, w lotach z użyciem inkubatora do transportu noworodków i niemowląt.
W 2022 r. lotnicze zespoły ratownictwa medycznego wykonały 7784 loty, podczas których świadczenia zdrowotnego udzielono 7790 osobom. Pomocy medycznej częściej potrzebowali mężczyźni niż kobiety (odpowiednio: 66,9 proc. i 33,1 proc.). Śmigłowce LPR wylatywały do zdarzeń w ruchu uliczno-drogowym oraz do zdarzeń w miejscach określanych jako inne, które stanowiły największy odsetek spośród wszystkich wylotów (83,7 proc.).
W 2022 r., podobnie jak w poprzednich latach, śmigłowce LPR najczęściej wzywane były do wypadków komunikacyjnych i pomocy ich ofiarom, udarów mózgu, nagłego zatrzymania krążenia, urazów. Ponadto w katalogu powodów wezwań są m.in. utrata przytomności, upadek z wysokości, zawał mięśnia sercowego, oparzenie termiczne, potrącenie, ból w klatce piersiowej, duszność, napad drgawek czy zasłabnięcie.
