Pandemia COVID-19 była punktem zwrotnym w roli, jaką farmaceuci odgrywają w systemie ochrony zdrowia. W wielu europejskich krajach apteki niemal z dnia na dzień stały się punktami szczepień. Farmaceuci otrzymali uprawnienia do kwalifikowania pacjentów i ich szczepienia, ale też wykonywania testów diagnostycznych. To zmieniło ich postrzeganie przez pacjentów i… polityków.
Farmaceuci zdali egzamin w dniu próby, co zaowocowało powiedzeniem ich nowych zdań. Teraz kolejne usługi coraz śmielej wkraczają do aptek. W niektórych krajach ich wprowadzanie odbywa się z oporami. Farmaceuci zdają sobie jednak sprawę z tego, iż to właśnie usługi farmaceutyczne są przyszłością ich zawodu.
- Czytaj również: Farmaceuci gotowi, by szkolić w ramach usługi „Lek specjalistyczny”. Co na to Ministerstwo?
– Usługi i wiedza, doświadczenie i empatia są przyszłością farmacji – mówiła Darja Potočnik Benčič ze Słoweńskiej Izby Farmaceutycznej, podczas konferencji „Usługi farmaceutyczne w Europie Środkowej: Szanse i wyzwania we współczesnych systemach opieki zdrowotnej”.
Walka o usługi farmaceutyczne
Konferencja odbyła się 7 października w Warszawie. Zorganizowała ją Naczelna Izba Aptekarska przy okazji obchodów Ogólnopolskiego Dnia Farmaceuty. Do udziału w niej zaproszono przedstawicieli farmaceutów z takich państw jak Chorwacja, Słowenia, Niemcy, Belgia czy Estonia. Przybliżali oni rozwój usług farmaceutycznych na swoich rynkach.
W Słowenii od kilku lat farmaceuci uczestniczą w programie „seamless care” pozwalającym zaopiekować się pacjentem leczącym się równocześnie u różnych specjalistów i w różnych placówkach opieki zdrowotnej. Program, który można przetłumaczyć na „płynną opiekę”, to usługa farmaceutyczna opracowana w 2023 roku. Jest refundowana ze środków publicznych i biorą w niej farmaceuci z aptek szpitalnych, działów farmacji szpitalnej oraz aptek ogólnodostępnych.
Darja Potočnik Benčič przyznaje, iż propozycji na zwiększenie roli farmaceutów w systemie ochrony zdrowia jest więcej. Ich wdrażanie spotyka się jednak z pewnymi oporami – systemowymi i politycznymi. Jedną z takich propozycji są szczepienia przeciw grypie w aptekach. Już w 2022 roku przygotowano odpowiedni projekt zmian w przepisach, który miał to umożliwić. Do tej pory jednak zmiany nie zostały wprowadzone. Słoweńscy farmaceuci przez cały czas czekają też na możliwość przepisywania leków, w ramach kontynuacji terapii zleconej przez lekarza (tzw. dependent presciber).
Farmaceuta rodzinny
W Belgii wdrażanie usług farmaceutycznych zaczęło się już w 2013 roku. To wtedy pojawiła się tam pierwsza usługa ‚Nowy Lek” skierowana do pacjentów chorujących na astmę. Koen Straetmans, prezes APB (Stowarzyszenie Belgijskich Farmaceutów) przyznaje jednak, iż punktem zwrotnym dla belgijskich aptek była usługa „Family Pharmacist” (farmaceuta rodzinny) wdrożona w 2017 roku.
– To był Game-changer w Belgii. Ta usługa zmieniła wizerunek farmaceutów w oczach pacjentów i polityków. Była też dużym zastrzykiem finansowym dla aptek – mówi Straetmans.
- Czytaj również: Estonia: o możliwości przeprowadzania szczepień w aptekach
W ramach tej usługi pacjent wybiera farmaceutę, który zarządza jego dokumentacją farmaceutyczną i zapewnia stałą opiekę obejmującą farmakoterapię. Z takiego „farmaceuty rodzinnego” skorzystać mogą pacjenci z chorobami przewlekłymi, stosujący wiele leków. Farmaceuta co roku, za każdego pacjenta pod swojej opieką otrzymuje 36,91 Euro.
Obecnie Belgii rozwijane są też inne usługi farmaceutyczne. Jedną z ciekawszych jest pomoc farmaceuty w odstawieniu leków nasennych z grupy benzodiazepin. Skierowana jest ona do pacjentów uzależnionych od tej grupy leków. Rola farmaceuty polega na motywowaniu pacjenta i wydzielaniu mu malejących dawek leku. Belgijscy farmaceuci przeprowadzają też przeglądy lekowe (Medicine Ust Review) i wykonują szczepienia przeciwko COVID-19 i grypie.
Polityczne opory
W części europejskich państw farmaceuci spotykają się jednak też przeszkodami na drodze do zwiększania swojej roli w systemie ochrony zdrowia. Często są to problemy motywowane politycznie. Przykładem jest Estonia – niewielki kraj, w którym funkcjonuje zaledwie 475 aptek. Ly Rootslane z Estońskiego Stowarzyszenia Farmaceutów twierdzi, iż rozwojowi usług farmaceutycznych w aptekach nie sprzyjają kolejni ministrowie zdrowia, którzy są na ogół… lekarzami.
Mimo to środowisko farmaceutyczne stara się tam odgrywać coraz większą rolę w profilaktyce – m.in. biorąc udział w programach screeningowych chorób nowotworowych. W estońskich aptekach pacjenci mogą też od ręki uzyskać certyfikat potwierdzający stosowanie przez nich leków narkotycznych lub psychotropowych. Dzięki temu mogą tego typu leki przewieźć przez granicę w krajach Schengen. Takie usługi są możliwie dzięki niemal całkowitej cyfryzacji danych w systemie ochrony zdrowia. Apteki mają dostęp do historii stosowanych przez pacjentów tego typu leków do 5 lat wstecz…
- Czytaj również: Chorwacja uruchamia apteki na… łodziach
Przeszkód w rozwijaniu usług farmaceutycznych doświadczają także farmaceuci w Chorwacji. Ana Soldo z Chorwackiej Izby Farmaceutycznej przyznaje, iż postrzegani są oni głównie jako osoby dyspensujące leki. W kraju tym działa jeden ubezpieczyciel, płacący na świadczenia opieki zdrowotne, który w całości należy do państwa. To czyni go bardzo podatnym na polityczne wpływy. Dodatkowe usługi farmaceutyczne finansowane w aptekach przez tego narodowego ubezpieczyciela związane są z dzieleniem i przygotowywaniem przez farmaceutów leków dla pacjentów.
Mimo to farmaceuci starają się rozwijać dodatkowe usługi. Od kilku lat pracują nad wdrożeniem w aptekach szczepień przeciw grypie. Prace są w toku i prawdopodobnie już w 2026 roku farmaceuci będą mogli tam szczepić pacjentów.
Usługi to przyszłość farmaceutów…
Uczestnicy konferencji podkreślali, iż w kontekście zmieniających się oczekiwań pacjentów i postępu technologicznego, to w usługach farmaceutycznych należy upatrywać rozwoju sektora aptecznego. I nie jest to tylko kwestia globalnej zmiany systemów dystrybucji leków. Postępująca cyfryzacja systemów opieki zdrowotnej i rosnąca rola e-commerce sprawiają, iż rola farmaceuty w sprzedaży leków maleje. Równie istotna jest tutaj jednak też kwestia oczekiwań samych farmaceutów i poczucia ich wartości…
Usługi farmaceutyczne to ostatnia szansa, na ocalenie zawodu farmaceuty, który we wszystkich krajach cieszy się słabnącym zainteresowaniem. Farmaceuci nie chcą już być tylko „sprzedawcami leków”. Chcą rozwijać swoje kompetencje i uprawnienia, jako przedstawiciele zawodu medycznego. Chcą wykorzystywać swoją wiedzę i doświadczenie, by pomagać swoim pacjentom. Samo wydawanie leków w aptecznym okienku już im nie wystarcza. Stąd wdrażanie usług farmaceutycznych, które pozwalają w realny sposób wykorzystywać wykształcenie farmaceutów, jest naturalnym kierunkiem rozwoju tego zawodu. I tego oczekują farmaceuci ze wszystkich państw europejskich – niezależnie od wielkości, języka i położenia geograficznego.
©MGR.FARM
