Trwa realizacja projektów, których celem jest utworzenie infrastruktury Wspomaganych Społeczności Mieszkaniowych (WSM). Organizacje pozarządowe walczą m.in. o dodatkowe środki finansowe na ukończenie inwestycji w różnych częściach kraju. Do powstających domów mają w tym roku wprowadzić się osoby z niepełnosprawnościami, wymagające wysokiego poziomu wsparcia. Jednocześnie sporo się mówi o kryteriach przyjęcia mieszkańców.
Zapewnić niezależność OzN oraz zagwarantować całodobowe usługi wspomagające dostosowane do indywidualnych potrzeb mieszkańców – to część założeń programu „Samodzielność – Aktywność – Mobilność!” Wspomagane Społeczności Mieszkaniowe. W trakcie realizacji są 23 projekty. One doprowadzą do powstania WSM w różnych województwach, głównie w niewielkich miejscowościach.
W październiku 2023 r. PFRON przyznał na te działania ponad 128 mln zł dofinansowania. W umowach podpisanych z wnioskodawcami pojawiły się kwoty od 2 mln zł do 6 mln zł. Na początku stycznia ub.r. „NS” przedstawiły plany wybranych organizacji pozarządowych. Teraz powracamy do części z nich i prezentujemy też sytuację kolejnych podmiotów.
Fundacja Generado
Latem br. gotowa do zamieszkania będzie infrastruktura WSM w Sulechowie (woj. lubuskie). Wniosek w sprawie powstania tej inwestycji złożyła Fundacja Generado z Zielonej Góry. PFRON przyznał jej na realizację przedsięwzięcia 6 mln zł, umowa została podpisana w grudniu 2023 r. Plan zakłada, iż w dwukondygnacyjnym budynku o powierzchni ok. 650 m kw. zamieszka 12 osób. Każda z nich będzie dysponować osobnym mieszkaniem. Ponadto przewidziane są wspólne przestrzenie oraz miejsce dla kadry.
– Kwoty ofert na budowę w ramach konkursu na głównego wykonawcę były znacznie powyżej budżetu. Wówczas istniało realne ryzyko naszej rezygnacji z projektu, ale zdecydowaliśmy się na budowę metodą gospodarczą. Ważne okazały się dobry dialog z PFRON i perspektywa zwiększenia dofinansowania – informuje Sebastian Cycuła, prezes zarządu Fundacji Generado.
Pełną parą budowę rozpoczęto pod koniec lata 2024 r. Zamiast jednej firmy na placu budowy, postawiono na podwykonawców. Wybrana metoda obniża koszty, ale wymaga większej pracy po stronie Fundacji i powoduje dodatkowe ryzyka np. w logistyce. Wnioskodawca przekonuje, iż atutem tej inwestycji jest technologia prefabrykatów. Ona skraca czas budowy, umożliwia replikowanie budynku i zapewnia stabilność jakości wykonania. Dodatkowym atutem jest niski koszt utrzymania budynku. To zasługa zastosowania OZE, dobrego ocieplenia, inteligentnego zarządzania budynkiem i odzyskowi ciepła.
– Staramy się o zwiększenie dofinansowania przez PFRON. Jednak przyznaję, iż procedura wydaje się nadmiernie zbiurokratyzowana i czasochłonna. Negocjujemy ceny z wykonawcami, rezygnujemy z rozwiązań, które nie wpłyną istotnie na jakość wykonania i komfort mieszkańców – podkreśla prezes zarządu Fundacji Generado.
Jak wynika z szacunków, dzięki metodzie gospodarczej oraz możliwemu zwiększeniu finansowania, koszt WSM wyniesie 7,5-7,9 mln zł netto. Jednak to będzie inwestycja pod klucz z zastosowaniem szeregu udoskonaleń. Przykładowo, z uwagi na komfort mieszkańców – osób w spektrum autyzmu – zostaną kupione drzwi o znacznie podwyższonych parametrach akustycznych. Ponadto część wydatków na instalacje wpłynie na obniżenie kosztów eksploatacji w przyszłości.
– Zależało nam na tym, aby WSM był częścią systemu. Na działce obok kończymy budowę i od 2027 roku powstanie zakład aktywności aawodowej. Dzięki temu osoby z niepełnosprawnościami zyskają szansę na życie po swojemu – dodaje Sebastian Cycuła.
Towarzystwo Opieki Nad Ociemniałymi w Laskach
W ostatnich tygodniach wakacji zakończą się prace budowlane w Laskach, gdzie również powstaje infrastruktura WSM. Plan na realizację tej inwestycji został zgłoszony przez Towarzystwo Opieki Nad Ociemniałymi w Laskach. PFRON przyznał 6 mln zł na przygotowany projekt, umowę podpisano pod koniec 2023 r.
– Jeszcze w 2023 r. złożyliśmy wniosek o pozwolenie na budowę. Z przyczyn administracyjnych dość długo czekaliśmy na ten dokument. Ostatecznie otrzymaliśmy go w sierpniu 2024 r., a tym samym na pierwszą transzę środków. Prace rozpoczęliśmy w listopadzie 2024 r. – opisuje Paweł Kacprzyk, prezes zarządu Towarzystwa Opieki Nad Ociemniałymi w Laskach.
Obecnie budowlańcy kończą stan surowy budynku i przystępują do prac we wnętrzu. Parterowy obiekt powstaje w technologii modułowej. Przewidziane są 2 skrzydła mieszkalne, w każdym po 6 modułów i częścią wspólną. 8 modułów jest mniejszych, a pozostałe – większe i wyposażone w samodzielne sypialnie, ponieważ program wymaga umożliwienia zamieszkania z asystentem. Całkowita powierzchnia WSM wyniesie około 740 m kw.
– Z naszej perspektywy 12 miejsc w WSM nie zaspokaja potrzeb osób chcących mieszkać w Laskach. Szacujemy taką potrzebę na kilkukrotnie więcej. Co przy zmianach demograficznych i starzejącym się społeczeństwie wydaje się oczywiste. Prowadzimy DPS dla kobiet w Żułowie, jednak wciąż otrzymujemy sygnały o potrzebie stworzenia czegoś w pobliżu Warszawy / Lasek – podkreśla Paweł Kacprzyk.
Szacuje się, iż koszt budowy WSM wyniesie ponad 7 mln zł. Towarzystwo od początku wiedziało, iż kwota dofinansowania nie pokryje kosztów inwestycji. Założono spieniężenie części gruntów, aby pokryć różnicę. Kiedy pojawiła się możliwość aplikowania o dodatkowe środki, natychmiast z niej skorzystano. jeżeli zostaną one przyznane, to prawdopodobnie budżet na realizację przedsięwzięcia będzie odpowiedni. Jednocześnie w Laskach martwią się kryteriami dofinansowania uczestników.
– Doświadczenia ostatnich miesięcy pokazują, iż uzyskanie 70 punktów potrzeby wsparcia dla wielu osób niewidomych jest trudne. Kryteria są nieadekwatne do sposobu funkcjonowania osób z dysfunkcją wzroku. I tu upatrujemy największe ryzyko, iż przy niskim dofinansowaniu nie będziemy mogli w sposób odpowiedni realizować usług rewalidacyjnych – zaznacza Paweł Kacprzyk.
Fundacja Leśne Zacisze
Na początku września do WSM we wsi Kraszewo-Gaczuły (powiat płoński, woj. mazowieckie) zostaną przyjęci pierwsi mieszkańcy. Fundacja Leśne Zacisze z Sokołowego Kąta (powiat żuromiński, woj. mazowieckie) zmieniła harmonogram projektu ze względu na szybsze zakończenie prac. Umowa z PFRON-em, podpisana w listopadzie 2023 r., zapewniła 6 mln zł na utworzenie infrastruktury.
– We wrześniu 2024 r. wnioskowaliśmy o dodatkowe środki na realizację zadania i otrzymaliśmy informację o otrzymaniu dodatkowej kwoty ok. 1,5 mln zł. Aneksy jeszcze nie są podpisane, oficjalnie nie mamy tych środków na koncie, ale jesteśmy dobrej myśli – zaznacza Iwona Kaczyńska, prezes zarządu Fundacji Leśne Zacisze.
Projekt zakłada utworzenie dwóch jednokondygnacyjnych wolnostojących budynków mieszkalnych. W każdym powstanie po 6 odrębnych mieszkań, które będą składać się z pokoju z aneksem kuchennym i łazienką. Obiekty są w dużej mierze już wybudowane, realizowane są prace wykończeniowe. Do wykonania pozostają jeszcze ogrodzenie oraz infrastruktura na zewnątrz (chodniki oraz nasadzenia krzewów). Fundacja czeka na przyłącze energetyczne, od tego głównie będzie zależał termin oddania budynków do użytkowania.
– Myślę, iż dużą barierą, aby terminowo rozpocząć zamieszkania lokali jest długi okres oczekiwania na komisję nadającą punktację w Warszawie. Wiem, iż sporo osób złożyło w ubiegłym roku wnioski i nie mieli spotkania z komisją, Słyszałam, iż trwa to około roku. A o mieszkanie mogą ubiegać się tylko osoby, które uzyskały ocenę na poziomie minimum 70 proc. w skali potrzeby wsparcia – podkreśla Iwona Kaczyńska.
Stowarzyszenie Integracji Osób Niepełnosprawnych SION
Pod koniec br. infrastruktura WSM w Bartoszycach (woj. warmińsko-mazurskie) przyjmie pierwszych mieszkańców. Taki plan ma Stowarzyszenie Integracji Osób Niepełnosprawnych SION. Fundusz zagwarantował tej organizacji pozarządowej 5 mln zł na realizację inwestycji. Strony podpisały umowę w listopadzie 2023 r.
– W trakcie realizacji inwestycji doszło do wzrostu cen materiałów i kosztów prac budowlanych w porównaniu z momentem złożenia wniosku. Na szczęście PFRON zaktualizował dokumenty programowe, uwzględniając przy tym możliwość zwiększenia dofinansowania na jednego mieszkańca WSM – komentuje Lucyna Jędryczka, prezes Stowarzyszenia Integracji Osób Niepełnosprawnych SION w Bartoszycach.
Ta organizacja pozarządowa skorzystała z ww. opcji. Wniosek o zwiększenie dofinansowania projektu o wskaźnik inflacji został zaakceptowany przez PFRON. Jednak po pewnym czasie okazało się, iż dodatkowe wsparcie i tak nie pokryje kosztów całej inwestycji. W związku z tym utworzono zbiórkę na portalu zrzutka.pl
– Już raz dzięki hojności darczyńców z całej Polski udało nam się w ten sposób zebrać brakujące środki finansowe. Dzięki temu mogliśmy dokończyć budowę sali rehabilitacyjnej dla osób z niepełnosprawnościami. Mamy wielką nadzieję, iż i tym razem nasza inicjatywa spotka się z szerokim odzewem ludzi dobrej woli, którym na sercu leży los OzN – podkreśla Lucyna Jędryczka.
Obecnie realizowane są roboty wykończeniowe wewnątrz budynku. W styczniu 2024 r. Stowarzyszenie dokonało wyboru wykonawcy robót budowlanych. W marcu 2024 r. nastąpiło podpisanie i symbolicznego wmurowanie aktu erekcyjnego. Początkowo wszystkie prace były realizowane zgodnie z planem. Jednak z czasem pojawiły się problemy z odwodnieniem powstającego obiektu.
– W lipcu 2024 r. zwróciliśmy się do PFRON o zmianę harmonogramu. Prośba została pozytywnie uwzględniona, podpisano aneks do umowy. Natomiast umowa z wykonawcą robót budowlanych jest zawarta do końca września br. Następnie jest zaplanowany etap wyposażenia mieszkań i budynku – wyjaśnia prezes organizacji pozarządowej.
Stowarzyszenie podjęło się budowy WSM, aby zagwarantować swoim podopiecznym zasadę deinstytucjonalizacji. Celem jest też zapewnienie domu tym, którzy pozostają pod opieką starszych rodziców, swojego rodzeństwa lub innych osób. W SION-ie zaznaczają, iż zmieniono kryteria przyjęcia mieszkańców. Na etapie pisania projektu mowa była o uniwersalnych narzędziach oceny funkcjonalnej, pozwalających dokonać pomiaru ograniczeń w samodzielnym funkcjonowaniu danej osoby. Tymi formalnościami mogli zająć się specjaliści z lokalnej społeczności.
– Nastąpiła zmiana dokumentacji programowej, co skomplikowało sytuację. Mieszkańcami WSM będą mogły być przede wszystkim osoby posiadające decyzję ustalającą poziom potrzeby wsparcia z Wojewódzkiego Zespołu ds. Orzekania o Niepełnosprawności. w tej chwili w naszym województwie czeka się na nią ponad rok – opisuje Lucyna Jędryczka.
SION musi dysponować listą mieszkańców, którzy w ww. decyzji mają ustaloną potrzebę wsparcia na poziomie od 70 do 100 punktów. Bez niej nie ma możliwości złożenia wniosku do PFRON-u o dofinansowanie kosztów funkcjonowania budynku.
Stowarzyszenie Radość
Również w Bobrowej Woli (województwo podkarpackie) powstaje infrastruktura WSM. Plan Stowarzyszenia euforia z Dębicy zakłada utworzenie lokali mieszkalnych (mieszkań) dla dwunastu OzN. Fundusz przyznał prawie 6 mln zł na ww. inwestycję, umowa została podpisana w grudniu 2023 r. Z kolei w czerwcu ub.r. zawarto porozumienie z firmą budowlaną, a w kolejnym miesiącu – rozpoczęto budowę.
– Powstające miejsca zamieszkania zapewnią warunki do świadczenia całodobowych usług wspomagających, dostosowanych do indywidualnych potrzeb mieszkańców WSM. Przyjmiemy osoby posiadające orzeczenie ze znacznym stopniem niepełnosprawności, wymagające wysokiego poziomu wsparcia. Jednocześnie zapewnimy im niezależność w zakresie stylu życia i codziennych czynności – wyjaśnia Paweł Morawczyński, zastępca prezesa Stowarzyszenia Radość.
Planowany termin zakończenia prac przewidziany jest na koniec trzeciego kwartału br. Do chwili obecnej wykonano większość konstrukcji murowych, łącznie z postawieniem ścian działowych wewnętrznych oraz ściany szczytowej. Ponadto wykonano część instalacji c.o., c.w.u., hydrantowej i kanalizacji, a także część prac elektrycznych. Zarówno na parterze budynku, jak i na pierwszym piętrze, znajdzie się po 6 lokali mieszkalnych, każdy z samodzielną łazienką i aneksem kuchennym. Ich łączna powierzchnia wyniesie ponad 170 m kw. na każdej z kondygnacji.
– Szacunkowy całkowity koszt zbudowania WSM wyniesie ponad 4,4 mln zł. Kwota ta mieści się w planie finansowym przedstawionym instytucji finansującej w momencie aplikowania o środki – dodaje Paweł.
Jednak w ocenie Stowarzyszenia, utrudnieniem mogą być niewystarczające fundusze na długoterminowe funkcjonowanie mieszkań wspomaganych. Koniecznością jest zapewnienie dodatkowego finansowania, np. ze środków samorządowych, unijnych lub darowizn. W tym celu niezbędna jest ścisła kooperacja z sektorem publicznym oraz lokalną społecznością, aby zdywersyfikować źródła finansowania.
Zobacz galerię…
Marcin Gazda
fot. Fundacja Generado [WSM w Sulechowie]
Towarzystwo Opieki Nad Ociemniałymi w Laskach [WSM w Laskach]
Fundacja Leśne Zacisze [WSM we wsi Kraszewo-Gaczuły]
Stowarzyszenie Integracji Osób Niepełnosprawnych SION [WSM w Bartoszycach]
Stowarzyszenie euforia [WSM w Bobrowej Woli]
Data publikacji: 28.03.2025 r.
