Wpływ stresu, a zaburzenia komunikacji werbalnej

Tekst zawiera fragmenty pracy magisterskiej autora.

Wpływ bodźca stresowego rozpatrywany w kontekście logopedycznym – jako powszechne zjawisko, dotykające niemal bez wyjątku każdego człowieka, albowiem jest nieodłączną częścią życia człowieka we współczesnej epoce. Niniejsza praca przedstawia charakterystykę stresu, a także konsekwencje funkcjonowania osób dotkniętych nim. Dany artykuł jest swoistą analizą przyczyn i skutków bodźców stresowych, które długotrwale utrzymujące się niosą za sobą poważne konsekwencje zdrowotne, społeczne i osobiste.

1. Definicja i czynniki stresu.

W celu adekwatnego zrozumienia źródła stresu, należy znać definicję stresora – jak podaje literatura, stresor to „element bodźca lub sytuacji, który narusza względną równowagę pomiędzy podmiotem, a środowiskiem (…)”^[1]. Początki badań nad stresem wiąże się z fizjologiem Hansem Selye, który użył terminu „stres”, aby podkreślić niespecyficzną reakcję organizmu na bodźce szkodliwe, czyli stresory. Reakcja ta zwana jest General Adaptation Syndrom – Ogólnym Zespołem Adaptacyjnym oraz jak podaje prof. dr hab. Irena Heszen – Niejodek, przebiega w trzech stadiach:

• „Stadium reakcji alarmowej, podczas której zostają zmobilizowane siły obronne,
• Stadium odporności – czyli pełnego przystosowania do stresora,
• Stadium wyczerpania – (…) dochodzi w wyniku wyczerpania się energii przystosowania, jeżeli stresor jest odpowiednio nasilony i działa przez odpowiednio długi czas”^[2].

Psychologiczne reakcje stresowe u człowieka są bardzo złożone, a samo pojęcie stresu ma dwa znaczenia – z jednej strony rozumiany jest jako czynniki zewnętrzne, które utrudniają lub uniemożliwiają człowiekowi zaspokajanie potrzeb i wykonanie zamierzonych zadań, stanowiące zagrożenie dla jednostki lub wpływające na obniżenie poczucia własnej wartości (…); z drugiej strony stresem nazywa się zmiany zachodzące pod wpływem tych czynników przede wszystkim w procesach emocjonalnych i motywacyjnych oraz związane z tym zmiany w sprawności i kierunku działania”^[3].

Czynniki stresu jednak są bardzo zróżnicowane, a także zlokalizowane na wielu polach, np.: styl życia, środowisko, funkcjonowanie społeczne lub dieta. Poniżej zamieszczę przykłady niektórych czynników, powołując się na Katarzynę Hipisz:

Styl życia:

• presja czasu,
• zbyt duża odpowiedzialność,
• brak jasno określonego celu,
• nadmiar lub brak zajęć,
• zmiany w rodzinie (rozwód, śmierć).

Środowisko:

• hałas,
• bałagan,
• tłok, ograniczone poczucie prywatności,
• niewystarczająca przestrzeń życiowa.

Dieta:

• nadmiar soli w organizmie, wywołujący uczucie stresu i wzrost ciśnienia we krwi,
• zjadanie zbyt dużo słodyczy, wpływa na zwiększony poziom cukrów,
• spożywanie kofeiny, która podnosi poziom hormonu stresu, utrudnia sen oraz może zwiększyć drażliwość^[4].

2. Zaburzenia komunikacji spowodowane doświadczeniem stresu.

Wiele problemów związanych z zaburzeniami fonacji jest spowodowana brakiem pewności siebie, niepokojem, a także innymi czynnikami angażującymi psychikę nadawcy. Ewa Binkuńska pisze: „(…) każdy człowiek dźwiga bagaż doświadczeń, sytuacji, o których nie chce pamiętać oraz sukcesów, które dodają mu skrzydeł i pchają do przodu. Zarówno pierwsza, jak i druga sytuacja może znaleźć swoje odzwierciedlenie w tym, jak brzmi (…) głos danej osoby”^[5]. Jednym z zaburzeń mowy o podłożu psychicznym jest afonia histeryczna, zwana także paretycznym bezgłosem: „Na tego rodzaju patologię w obrębie wytwarzania głosu oddziałują wydarzenia, negatywne przeżycia, w wyniku których dochodzi do całkowitej niemożności porozumiewania się dzięki mowy w jej naturalnym brzmieniu. W najczęściej występującej postaci afonia pojawia się w wyniku nagłego niedowładu mięśni głosowych i jej przejawem jest występowanie podczas prób wydobycia głosu owalnej szczeliny pomiędzy fałdami (…), w wyniku czego wobec braku zwarcia głos nie powstaje”^[6].

„W nieco innej postaci bezgłosu histerycznego niedowład może dotyczyć mięśnia nalewkowego, podczas badania zaobserwować można wtedy trójkątną szparę umiejscowioną w tylnej części głośni (…). W przypadku omawianego zaburzenia może również dojść do niedowładu mięśni zamykających szparę głosową – głośnię, przede wszystkim występujących po obu stronach mięśni pierścienno – nalewkowych bocznych. (…) Ta postać omawianego zaburzenia pojawia się najrzadziej.” Inne zaburzenia jakości mowy można również zaobserwować w chwilach kulminacji stresu, są to na przykład: unikanie zabierania głosu, chrypa, cichy i mało dźwięczny głos, cichsza realizacja wygłosów wyrazów, konieczność odchrząknięcia/ odkaszlnięcia, spłycenie oddechu lub jego przyśpieszenie, odczuwalna suchość w ustach. „Histeryczna chrypka to symptom stresu znany także aktorom oraz śpiewakom (…). Zwykle psychogenne zmiany dotyczące głosu pojawiają się krótko przed publiczną wypowiedzią”^[7]. o ile chodzi o występowanie danych czynników psychogennych w obrębie organizmu, doktor opisuje, iż pojawiają się w postaci usztywnienia krtani, szyi oraz karku. „Najczęściej w sytuacji stresu można zaobserwować dwa rodzaje wadliwej pracy krtani. Pierwszy występuje wtedy, gdy jest ona ustawiona za wysoko. Drugi wyróżniamy wtedy, kiedy funkcjonuje jako zbyt ściśnięta”^[8]. Poniżej opiszę przyczyny danego zaburzenia mowy – są to:

• silny stres,
• długotrwałe występowanie jego skutków,
• sytuacja o ponadprzeciętnym nacechowaniu traumatycznym, w uproszczeniu negatywne oddziaływanie czynników wewnętrznych tudzież ich ujemna ocena przez osobę.

Pobierz cały tekst

Autor: Marta Kuligowska – Czytelniczka Portalu