Kwestia fluoru w kontekście zdrowia tarczycy jest jednym z częściej poruszanych tematów. Dotyczy to zarówno żywności zawierającej ten pierwiastek, wody, a przede wszystkim past do zębów. Fluor można znaleźć także w glebie i powietrzu. W przemyśle farmaceutycznym wykorzystywany jest natomiast do produkcji pestycydów i ceramiki. Czy fluor rzeczywiście można traktować jako niebezpieczny związek w kontekście naszego zdrowia, w tym – zdrowia tarczycy?
Czym jest fluor?
Fluor to pierwiastek, który znajduje się w większości naszych tkanek – jest niezbędnym elementem – odpowiadającym między innymi za zdrowie kości oraz zębów. Jego niedobór może przyczyniać się do demineralizacji kości, a także kruchości zębów i zwiększenia ich podatności na próchnicę. Jest istotnym składnikiem zwłaszcza w okresie dojrzewania i wzrostu – do 13 -tego roku życia jego zapotrzebowanie waha się od 0,7 do 2 mg. U osoby dorosłej dzienne zapotrzebowanie to od 3,1 mg – dla kobiet do 3,8 mg dla mężczyzn. W pewnym zakresie pierwiastek ten może hamować ryzyko rozwoju zmian miażdżycowych, a w okresie ciąży – przyczynić się do poprawy wchłaniania żelaza. Natomiast fluor charakteryzuje się bardzo wąskim marginesem granicy bezpieczeństwa. Już przy dawce 15 mg fluorku sodowego mogą pojawić się objawy zatrucia.
Fluor w pożywieniu
Warto nadmienić, iż przedawkowanie fluoru z diety jest praktycznie niemożliwe. Występuje on w śladowych ilościach – najwięcej możemy go znaleźć w rybach oraz herbacie. Ponadto obecny jest także w mięsie, produktach zbożowych, serach podpuszczkowych, produktach w puszkach, mleku oraz warzywach, takich jak: sałata, fasola czy szpinak. Niemniej jednak, podstawowym źródłem fluoru przez cały czas pozostaje woda pitna.
Gdzie jeszcze znajduje się fluor?
Oprócz wody i pożywienia, fluor znajdziemy także w niektórych suplementach i lekarstwach (np. lekach psychotropowych), a także – na co powinniśmy zwracać szczególną uwagę – w paście do zębów. Co prawda, jego ilość nie jest na tyle duża, aby obawiać się przedawkowania tego pierwiastka przez osoby dorosłe – niemniej w przypadku dzieci – zwłaszcza do 6 roku życia, warto uważać. I w przypadku stosowania past z fluorem, jeżeli takie zostały zalecone przez stomatologa, monitorować aby dziecko nie połykało pasty. Należy pamiętać również o tym, iż wchłanianie fluoru z past do zębów wynosi praktycznie 100%, z wody pitnej ponad 90%, a z żywności waha się między 30 a 60%, w zależności od regionu i rodzaju spożywanych posiłków.
Wpływ fluoru na tarczycę
Warto nadmienić, iż w przeszłości fluor był stosowany do leczenia nadczynności tarczycy. Badania wykazały jednak, iż pierwiastek ten może powodować stan zapalny i obumieranie komórek tarczycy, a także prowadzić do pojawienia się autoimmunologicznego zapalenia tarczycy. Okazuje się, iż fluor zaburza pracę enzymów, które odpowiadają za konwersję hormonów tarczycy. Ponadto zwiększa poziom TSH. Na obszarach endemicznych, gdzie naturalnie występuje wyższe stężenie fluoru zaobserwowano niższe stężenia T3 i T4, a podwyższone stężenie TSH. W Indiach natomiast zostało przeprowadzone badanie (na ponad 22 tyś. osobach), w którym zauważono, iż w rejonach z wyższym stężeniem fluoru – częstotliwość występowania wola tarczycowego była dużo większa, niż w regionach o niższym stężeniu tego pierwiastka.
Szkodliwość fluoru
Niewielkie ilości fluoru są niezbędnym elementem do prawidłowego funkcjonowania organizmu. Jego przedawkowanie natomiast – biorąc pod uwagę jego wąski margines granicy bezpieczeństwa – jest bardzo niebezpiecznym zjawiskiem. I to nie tylko dla pracy tarczycy.
Nadmierna podaż tego pierwiastka może spowodować trwałe, niekorzystne zmiany w kościach i zębach, a także w skórze i narządach, takich jak wątroba, trzustka czy nerki. Jednorazowa dawka powyżej 2,5 gramów może spowodować zatrucie śmiertelne. Kilka lat temu opublikowano raport, według którego fluor został sklasyfikowany jako neurotoksyna – podobnie jak ołów, rtęć czy arsen. Szczególnie niebezpieczny okazuje się dla dzieci – jego nadmiar może przyczyniać się do opóźnienia rozwoju intelektualnego. Ponadto, nadmiar fluoru:
- zakłóca pracę systemu nerwowego,
- zaburza pracę układu hormonalnego,
- zmniejsza wykorzystanie glukozy,
- powoduje mutację komórek,
- osłabia pamięć i koncentrację,
- zaburza gospodarkę wapnia, magnezu oraz fosforu,
- przyczynia się do nieprawidłowej syntezy kolagenu,
- przyczynia się do wystąpienia chorób tarczycy.
Co prawda, nadmiar fluoru zostaje wydalany wraz z moczem, natomiast w przypadku przedawkowania – organizm nie jest w stanie sobie z tym poradzić. Zbyt duże dawki wychwytują magnez z surowicy krwi, a także wapń z kości, co dodatkowo może mieć swój udział w rozwoju miażdżycy.
Podsumowanie
Fluor jest pierwiastkiem, który w śladowych ilościach jest niezbędny do prawidłowego funkcjonowania organizmu. Niemniej jednak – wystarczającą jego ilość przyjmujemy z produktów spożywczych i wody pitnej. Aby uniknąć ryzyka przedawkowania – najlepiej wybierać wodę z jak najmniejszym stężeniem fluoru, szukać również past nie zawierających tego pierwiastka (jeśli stomatolog nie widzi przeciwwskazań) – i koniecznie – zwracać uwagę na składy leków oraz suplementów. Zwłaszcza w przypadku chorób tarczycy – należy zachować szczególną rozwagę i wszelką suplementację konsultować z lekarzem.
Bibliografia:
- „Korzystne i szkodliwe działanie fluoru” – I. Błaszczyk, E. Ratajczak- Kubiak, E. Birkner
- „Indywidualna profilaktyka fluorkowa u dzieci i młodzieży – rekomendacje polskich ekspertów” – U. Kaczmarek, T. Jackowska, M. Mielnik-Błaszczak, A. Jurczak, D. Olczak-Kowalczyk
- Strunecka, Anna & Patocka, Jiri & Connett, Paul. (2004); “Fluorine in medicine”; Journal of Applied Biomedicine. 10.32725/jab.2004.017;
- Jan Meler, Grażyna Meler; “FLUORYZACJA WODY PITNEJ – WADY I ZALETY”;
- Chaitanya N. C. S. K., Karunakar P., Jyothi Allam N. S. Priya M. H., Alekhya B., Nauseen S., A Systematic Analysis on Possibility of Water Fluoridation Causing Hypothyroidism, Indian J Dent Res, 2018, 29(3), 358-363dra Farmacji Stosowanej, Akademia Medyczna we Wrocławiu
Publikowane na blogu treści są opiniami niezależnych autorów – specjalistów w dziedzinie nauki i dietoterapii. Norsa Pharma Sp. z o.o. nie ponosi odpowiedzialności za treści zawarte w publikacjach.
