Stosowany miejscowo AZA przenika przez wszystkie warstwy skóry.
Wchłanianie po miejscowym podaniu AZA waha się, w zależności od użytej postaci, od 3 proc. (maść, emulsja) do 8 proc. (żel) podanej dawki. AZA jest wydalana głównie w postaci niezmienionej z moczem. W mniejszym stopniu ulega metabolizmowi mitochondrialnemu do malonylokoenzymu A i acetylokoenzymu A.
Molekularny mechanizm działania AZA jest szeroki, a jednym z nich jest hamowanie tioredoksyny. Enzym tioredoksyna reguluje aktywność tyrozynazy poprzez mechanizm sprzężenia zwrotnego obejmujący transfer elektronów do wewnątrzkomórkowej tioredoksyny, po którym następuje specyficzna interakcja pomiędzy zredukowaną tioredoksyną i tyrozynazą. Ponadto wykazano, iż układ tioredoksyna/reduktaza tioredoksyna jest głównym donorem elektronów dla reduktaz rybonukleotydowych regulujących DNA. Hamowanie reduktazy tioredoksyny przez AZA uzasadnia zarówno jej adekwatności odbarwiające, jak i odwracalne hamowanie syntezy DNA obserwowane w hodowanych komórkach naskórka, a także u niektórych bakterii związanych z trądzikiem pospolitym.
Ponadto AZA bezpośrednio wpływa na tyrozynazę poprzez jej kompetentne hamowanie. Enzym ten bierze udział w przemianie tyrozyny do DOPA i DOPA-chinonu, które są prekursorami melaniny. Kwasy dikarboksylowe nie wpływają na prawidłowe melanocyty skóry, dlatego AZA może być stosowany w leczeniu wielu przebarwień skórnych i nie powoduje przebarwień zdrowej skóry w pobliżu zmian.
Kolejną adekwatnością działania AZA jest działanie przeciwinfekcyjne i przeciwzapalne. AZA jest konkurencyjnym inhibitorem mitochondrialnych oksydoreduktaz i 5α-reduktazy, hamującym konwersję testosteronu do 5-dihydrotestosteronu. Dzięki temu wykazuje działanie antyandrogenne i przeciwłojotokowe. Ponadto działa również bakteriostatycznie na bakterie tlenowe i beztlenowe. Działanie przeciwdrobnoustrojowe AZA zostało opisane przez wielu autorów, m.in. przeciwko Propionibacterium Acnes i Staphylococcus epidermidis. Mechanizm działania przeciwdrobnoustrojowego opiera się na hamowaniu enzymu reduktazy tioredoksyny u bakterii, co wpływa na hamowanie syntezy bakteryjnego DNA zachodzącej w cytoplazmie.
AZA wykazuje także działanie przeciwkeratynizujące poprzez antyproliferacyjne działanie cytostatyczne na keratynocyty, wpływając na modulację wczesnej i końcowej fazy różnicowania naskórka. Działanie antyproliferacyjne wiąże się ze zmniejszoną syntezą DNA, uszkodzeniem mitochondriów i ekspansją szorstkiej siateczki śródplazmatycznej. Ponadto AZA hamuje dojrzewanie keratynocytów poprzez zmniejszenie syntezy prekursorów keratyny. Regulacja procesów keratynizacji w naskórku daje efekt przeciwnaskórkowy, który jest wykorzystywany w dermatologii.
Pełna treść artykułu: Wielorakie zastosowania kwasu azelainowego (AZA) w dermatologii: mechanizm działania, preparaty i potencjalne zastosowania terapeutyczne
