Do 2050 roku przewlekła choroba nerek ma stać się piątą najczęstszą przyczyną zgonów na świecie. PChN jest rzadko wykrywana odpowiednio wcześnie, a leczenie dializami w szpitalach jest logistycznie trudne dla pacjentów oraz kosztochłonne dla systemu opieki zdrowotnej. Podczas Światowego Zgromadzenia Zdrowia wyznaczono kierunek polityki zdrowia nerek i podjęto decyzję o włączeniu jej do strategii chorób niezakaźnych. Strategia powinna integrować zarządzanie ryzykiem związanym z współzależnością chorób sercowo‑nerkowo‑metabolicznych (CRM), ponieważ nadciśnienie tętnicze i cukrzyca typu 2 pozostają najważniejszymi bezpośrednimi przyczynami PChN.
Światowa Organizacja Zdrowia przypomina, iż z przewlekłą chorobą nerek (PChN) żyje około 674 mln ludzi, czyli blisko 9 proc. populacji świata. W rezolucji z maja 2025 roku Światowe Zgromadzenie Zdrowia ostrzega, iż bez zdecydowanych działań śmiertelność z powodu chorób nerek wzrośnie o 33 proc., a liczba lat życia z niesprawnością – o 28 proc. Do 2050 roku choroby nerek mają stać się piątą najczęstszą przyczyną zgonów na świecie. Dostęp do opieki jest nierówny, co skutkuje późnym stwierdzeniem choroby, ograniczonym dostępem do usług nefrologicznych oraz leczenia dializami lub transplantacji. W wielu krajach jest to jedna z głównych przyczyn wysokich wydatków zdrowotnych.
Nadciśnienie tętnicze i cukrzyca typu 2 pozostają najważniejszymi bezpośrednimi przyczynami przewlekłej choroby nerek. PChN dotyczy jednej osoby na pięć z nadciśnieniem i czterech na dziesięć z cukrzycą. Zespół sercowo‑nerkowo‑metaboliczny (CRM, cardio–renal–metabolic syndrom) to nazwa połączonych czynników ryzyka, które wzajemnie się napędzają: otyłość i insulinooporność, cukrzyca typu 2, przewlekła choroba nerek oraz choroby sercowo‑naczyniowe. Do poważnego uszkodzenia nerek może dojść w przebiegu infekcji, takich jak malaria, denga, sepsa, HIV czy gruźlica, a także po wirusowym zapaleniu wątroby. WHO wprost wiąże także pogarszającą się sytuację klimatyczną z ryzykiem utraty funkcji nerek – upał, odwodnienie i ciężka praca fizyczna sprzyjają epidemiom PChN, obserwowanym m.in. wśród pracowników plantacji trzciny cukrowej w Ameryce Środkowej i na subkontynencie indyjskim.
W Europie przewlekła choroba nerek jest powszechna, jednak często nie daje o sobie znać we wczesnym stadium i jest wykrywana dopiero wtedy, gdy dojdzie do znacznego uszkodzenia narządów. Raport ERA (European Renal Association) z 2022 roku potwierdza, iż w europejskich systemach opieki zdrowotnej drzemią duże możliwości, dzięki którym można osiągnąć w tej kwestii znaczącą poprawę. Jednocześnie wskazuje się, iż podstawą leczenia PChN jest hemodializa, a tymczasem potencjał dializy domowej i transplantacji nie jest w Europie w pełni wykorzystany. Badanie przeprowadzone przez ERA wykazało, iż średnio 152 Europejczyków na milion potrzebuje transplantacji nerki. W Polsce 160 mieszkańców na milion wymaga transplantacji nerki. Najgorszy wskaźnik odnotowano na Cyprze i w Grecji – odpowiednio 306 i 279 chorych osób na milion mieszkańców.
Dokumenty WHO wskazują, iż wczesne wykrycie PChN ułatwia leczenie choroby i obniża jego koszt, dlatego podstawą budowania skutecznego systemu prewencji i opieki powinny być badania przesiewowe u osób z podwyższonym ryzykiem. Jako standard rozpoznania i klasyfikacji PChN należy uznać badania laboratoryjne, porównujące szacunkowe przesączanie kłębuszkowe (eGFR – estimated glomerular filtration rate) z wynikiem kreatyniny oraz określenie wskaźnika albuminy/kreatyniny w moczu (uACR – albumin‑to‑creatinine ratio). Wytyczne KDIGO 2024 (Kidney Disease: Improving Global Outcomes) zalecają klasyfikowanie i monitorowanie PChN na podstawie obu miar oraz traktują istotne zmiany eGFR i albuminurii jako sygnał do podjęcia leczenia. Opieka nad pacjentami z przewlekłą chorobą nerek powinna być zintegrowana z opieką kardiologiczną, diabetologiczną i z podstawową opieką zdrowotną.
Podczas Światowego Zgromadzenie Zdrowia wyznaczono kierunki polityki zdrowotnej dotyczącej nerek. W formie rezolucji państwa podjęły decyzję o włączeniu tego obszaru do strategii dotyczącej chorób niezakaźnych oraz do grupy zajmującej się świadczeniami w ramach powszechnego ubezpieczenia zdrowotnego. Zalecono, iż począwszy od podstawowej opieki zdrowotnej po przeszczep, pacjent z chorobą nerek ma poruszać się po jasno wyznaczonej ścieżce z mierzoną jakością opieki. Rezolucja wskazała konieczność pełnego wdrożenia dobrych praktyk określonych przez WHO w zakresie rozwoju rejestrów i systemów informacji zdrowotnej, wzmocnienia oceny technologii medycznych oraz zwiększania dostępności dializ (hemodializy i dializy otrzewnowej). Jak wskazano, kontrola ciśnienia, glikemii, palenia tytoniu i spożycia soli w żywności należą do najbardziej opłacalnych interwencji zdrowia publicznego.
Eksperci WHO podkreślają równocześnie, iż plan dla zdrowia nerek nie może być realizowany w próżni. Strategia powinna integrować zarządzanie ryzykiem związanym z współwystępowaniem chorób sercowo‑nerkowo‑metabolicznych (CRM). Proces terapii wymaga wspólnego pomiaru jakości i cyfrowych narzędzia wsparcia decyzji. WHO ma wspierać państwa we włączaniu opieki nefrologicznej do świadczeń opieki powszechnej, w utrzymaniu ciągłości leczenia podczas kryzysów oraz w procesie raportowania. Połączenie obowiązkowego raportowania eGFR i ACR, refundacji terapii, standaryzacji leczenia, rozwoju dializy domowej tam, gdzie jest to bezpieczne, oraz konsekwentnego wzmacniania transplantacji przynosi największe i najszybsze efekty zdrowotne oraz finansowe.