Analiza danych z randomizowanych badań klinicznych wskazuje na istotną zmienność cech pacjentów i nowotworów w kolejnych liniach leczenia u pacjentów z przerzutowym rakiem okrężnicy i odbytnicy (mCRC). Zmiany te mogą wpływać na skuteczność terapii i wymagają indywidualnego podejścia do leczenia.
W badaniach populacyjnych niemal co drugi pacjent z przerzutowym rakiem jelita grubego (mCRC) nie otrzymuje kolejnej linii leczenia, przy czym odsetek pacjentów leczonych w drugiej i trzeciej linii wynosi odpowiednio 50–60 proc. oraz 20–30 proc. Wyniki te wskazują, iż strategie wieloliniowego leczenia nie są możliwe do zastosowania u wszystkich pacjentów, a osoby włączane do badań klinicznych w późnych liniach terapii stanowią bardzo wyselekcjonowaną grupę.
Francuscy badacze, korzystając z połączonych danych pacjentów z randomizowanych badań klinicznych, przeanalizowali cechy pacjentów leczonych w pierwszej, drugiej i trzeciej linii oraz opracowali wskaźnik prognostyczny (Oncology Prognostic Score – OPS). Analizie poddano dane 37 560 pacjentów (26 974 w pierwszej, 7693 w drugiej oraz 2893 w trzeciej linii).
Badanie wykazało, iż w przebiegu leczenia pacjenci różnili się m.in. pod względem wieku, ogólnej sprawności czy liczby wcześniejszych terapii. W kolejnych liniach leczenia coraz częściej obserwowano gorszy stan ogólny i bardziej zaawansowaną chorobę, co wpływało na wybór dalszej terapii i jej tolerancję.
Nowotwory również ulegały zmianom. Zmieniały się ich cechy molekularne – jak status mutacji RAS/BRAF, obciążenie mutacyjne (TMB), obecność niestabilności mikrosatelitarnej (MSI-H) lub deficytu naprawy niesparowanych zasad czy lokalizacja guza (lewa vs prawa strona jelita) – co miało wpływ na skuteczność leczenia ukierunkowanego molekularnie, np. inhibitorami EGFR czy VEGF. Na przykład lewostronne raki jelita grubego często wykazują lepszą odpowiedź na inhibitory EGFR, podczas gdy te zlokalizowanie z prawej strony mogą lepiej reagować na inhibitory VEGF, takie jak bewacyzumab.
Wskaźnik OPS skutecznie różnicował pacjentów pod względem przeżycia w kolejnych liniach leczenia mCRC. Jednak nie przewidywał on odpowiedzi na leczenie w trzeciej linii w porównaniu z placebo ani korzyści z przejścia na kolejną linię terapii.
Wyniki te podkreślają, jak ważna jest ciągła, dynamiczna ocena pacjenta i cech nowotworu. Pozwala to lepiej dopasować leczenie do aktualnej sytuacji klinicznej, zwiększając jego skuteczność i ograniczając działania niepożądane. W praktyce oznacza to konieczność regularnej weryfikacji strategii terapeutycznej, a nie poleganie jedynie na danych z początku choroby.
