Spadek masy ciała może stanowić jeden z pierwszych objawów rozwoju choroby nowotworowej. Nierzadko, to właśnie niekontrolowane chudnięcie wzbudza u chorych podejrzenie, iż w ich organizmie dzieje się coś niepokojącego.
Utrata masy ciała może pojawiać się na każdym etapie leczenia onkologicznego. Szacuje się, iż chudnięcie dotyka 33%-72% ogółu pacjentów onkologicznych. Nie wolno lekceważyć niezamierzonej utraty kilogramów u osób z nowotworem, ponieważ prowadzi do niedożywienia, a choćby wyniszczenia nowotworowego (kacheksji).
Wprowadzenie odpowiedniego wsparcia żywieniowego pozwala zahamować proces niekontrolowanej utraty masy ciała u chorych na raka.
Utrata masy ciała przy nowotworze
W rozpoznaniu niedożywienia u pacjentów z nowotworem największe znaczenie ma niezamierzony ubytek masy ciała (mc), który obliczamy ze wzoru:
(aktualna mc / zwykła mc) x 100 = % zwykłej mc
Zgodnie z wytycznymi ESPEN, niezamierzony ubytek mc>5-10% w ciągu <6 miesięcy lub >10-20% w okresie dłuższym niż 6 miesięcy należy traktować jako ważny, niezależny wskaźnik niedożywienia, które wymaga specjalistycznej interwencji żywieniowej.
Należy podkreślić, iż chorzy na raka stanowią istotną grupę ryzyka występowania niedożywienia, wyniszczenia oraz niedoborów żywieniowych, co przyczynia się do gorszej odpowiedzi na zastosowane leczenie, większej ilości powikłań okołooperacyjnych, infekcji oraz nasilenia skutków ubocznych terapii.
Choć istnieją pewne rodzaje nowotworów i schematy leczenia, które w sposób szczególny predysponują do ubytku masy ciała i chudnięcia w procesie leczenia, warto mieć na uwadze, iż choćby w ciężkich nowotworach przewodu pokarmowego chory może zachować swoją masę ciała sprzed rozpoznania choroby.
Kluczem do sukcesu pozostaje odpowiednie i efektywne wsparcie żywieniowe. Pomoc dla pacjentów onkologicznych stanowią dostępne na rynku preparaty odżywcze, np. Resource Protein lub Resource 2.0. Ich specjalne formuły mogą pomóc zaspokoić potrzeby żywieniowe pacjentów w trakcie terapii przeciwnowotworowej i dostarczyć niezbędnych składników diety.
Zaburzenia odżywiania u pacjentów onkologicznych
Jednym z poważnych problemów dotykających chorych podczas leczenia systemowego, są trudności z jedzeniem – począwszy od utraty apetytu, poprzez trudności ze spożywaniem pokarmu, a skończywszy na dolegliwościach takich jak biegunka czy wymioty. Część wspomnianych problemów wynika bezpośrednio z samej choroby, inne są powiązane z działaniem niepożądanym zastosowanej terapii.
Guz nowotworowy inicjuje w organizmie chorego powstanie stanu zapalnego. Mnożące się bezustannie komórki nowotworowe wydzielają pewien rodzaj białek nazywany cytokinami (TNF, IL-1, IL-6), które potrafią naśladować działanie substancji hamujących łaknienie oraz przyśpieszających metabolizm, a tym samym zużycie energii. Dodatkowo, w tym samym czasie, guz nowotworowy wydziela liczne czynniki przyczyniające się do rozpadu białek ustrojowych oraz tkanki tłuszczowej. To właśnie ten mechanizm powoduje zaburzenia metaboliczne w organizmie – nawet, jeżeli chory odżywia się w tym czasie prawidłowo.
Kolejną przyczyną mającą wpływ na zaburzenia stanu odżywienia u pacjentów onkologicznych jest niekontrolowany rozrost komórek nowotworowych bezpośrednio w narządach uczestniczących w procesach trawienia i wchłaniania, powodując upośledzenie ich pracy. Zjawisko to powoduje u chorych najczęściej problemy gastryczne oraz skutkuje niechęcią do jedzenia z obawy przed bólem ze strony przewodu pokarmowego.
Zaburzenia przyjmowania pokarmów związane są również z umiejscowieniem guza nowotworowego. Największe problemy żywieniowe zgłaszają chorzy, u których guz zlokalizowany jest w okolicy głowy i szyi oraz jamy brzusznej. Większość wymienionych powyżej dolegliwości wpływa niekorzystnie na stan odżywienia, czego częstym skutkiem jest zły stan zdrowia, chudnięcie, a w konsekwencji pogorszenie tolerancji leczenia onkologicznego i zmniejszenie jego efektywności.
Jak zapobiec utracie masy ciała podczas leczenia onkologicznego?
Część zmian metabolicznych w organizmie zachodzi niezależnie od stanu jego odżywienia i bardzo często jest to sytuacja, która wymaga specjalistycznej interwencji żywieniowej opartej na żywieniu klinicznym.
W pierwszej kolejności należy ustalić dokładną przyczynę utraty masy ciała. Oczywiście istnieje szereg prostych metod i wskazówek żywieniowych, dzięki którym będzie można ten proces przynajmniej spowolnić.
Jako pierwszą, należy przyjąć zasadę, iż chudnięcia nigdy nie należy lekceważyć, następnie należy zaplanować wraz z dietetykiem najbardziej korzystny schemat postępowania żywieniowego w danym okresie leczenia, biorąc pod uwagę rodzaj leczenia, jego tolerancję oraz realne możliwości żywieniowe osoby chorej.
Chudnięcie w chorobie nowotworowej – porady
Poniżej znajdują się pomocne wskazówki żywieniowe dla chorych zmagających się z zaburzeniami odżywiania i niekontrolowaną utratą masy ciała. Warto też skorzystać ze wsparcia specjalisty dietetyka i/lub lekarza, aby nie dopuścić do nadmiernego spadku masy ciała.
- Jedz często – choćby 6-8 razy dziennie. Staraj się dzielić posiłki na mniejsze porcje, nie zjadaj zbyt wiele za jednym razem.
- Wybieraj techniki kulinarne, które sprawią, iż posiłki nie będą dodatkowo obciążały Twojego przewodu pokarmowego m.in.: gotowanie w wodzie, gotowanie na parze, pieczenie w folii. o ile nie masz trudności z trawieniem, spokojnie możesz pozwolić sobie na zjedzenie potrawy smażonej (jednak nie zbyt często).
- Zwiększ codzienne spożycie pełnowartościowego białka, które znajdziesz m.in. w:produktach mlecznych, chudym mięsie, rybach oraz w jajach. Wybierz taką formę białka, która jest w danym momencie dla Ciebie najbardziej tolerowana.
- Wypijaj płyny pomiędzy posiłkami, a nie w ich trakcie. Bezpośrednie popijanie każdego kęsa sprawi, iż zjesz mniejszą porcję wartościowego posiłku, a w Twoim brzuchu będzie więcej płynu niż pokarmu.
- Pomiędzy posiłkami zjadaj drobne przekąski, np. owoce, jogurty, kisiele, budynie, bakalie. o ile jednak masz trudności z gryzieniem, bądź śluzówka jamy ustnej jest uszkodzona, to unikaj pokarmów twardych. o ile masz w tym czasie ochotę na orzechy, możesz zmielić je w młynku i dodać np. do budyniu lub kisielu, który będzie miał odpowiednią temperaturę.
- Twoje posiłki powinny być kolorowe i apetycznie podane. Celebruj wspólne posiłki z rodziną i przyjaciółmi.
Na rynku dostępne są specjalne preparaty odżywcze np. marki Resource dedykowane pacjentom onkologicznym. Ich specjalne formuły pomogą zaspokoić potrzeby żywieniowe chorych w trakcie terapii przeciwnowotworowej i dostarczyć niezbędnych składników diety.
Co zrobić, aby posiłki były bardziej kaloryczne?
Warto stosować techniki i produkty, które pozwalają w sposób naturalny zwiększyć kaloryczność posiłków pacjenta onkologicznego:
- oleje roślinne,ok.120 kalorii w jednej łyżce stołowej
- majonez (do kanapek, sałatek, jajek) – ok.120 kalorii w jednej łyżce stołowej
- masło (do ciepłych dań, zup, gotowanych warzyw, kasz, ryżu, puree ziemniaczanego; ciepły chleb pochłania znacznie więcej tłuszczu niż zwykła kromka) – ok. 100 kalorii w jednej łyżce stołowej
- masło orzechowe (z orzechów laskowych, ziemnych i migdałów – do smarowania owoców, pieczywa) – ok. 95 kalorii w jednej łyżce stołowej
- miód (do herbaty, kawy, zupy mlecznej) – ok. 50 kalorii w jednej czubatej łyżce stołowej
- śmietanka– ok. 25 kalorii w jednej łyżce stołowej
Żywność specjalnego przeznaczenia medycznego. Stosować pod kontrolą lekarza. Resource 2.0, Resource Protein: Do postępowania dietetycznego u pacjentów niedożywionych lub z ryzykiem niedożywienia.
