W państwach członkowskich UE zakończyły się konsultacje społeczne unijnego planu na rzecz zdrowia układu krążenia przed jego wdrożeniem. Nadciśnienie tętnicze pozostaje najważniejszą bezpośrednią przyczyną przewlekłej choroby nerek (PChN). Powiązanie zależności sercowo-nerkowo-metabolicznych powinno znaleźć się w centrum działań ukierunkowanych na prewencję i poprawę zdrowia chorób niezakaźnych. Unijna inicjatywa może odegrać kluczową rolę w prewencji i wczesnym wykrywaniu przewlekłej choroby nerek, włączając ocenę czynności nerek do badań kontrolnych układu sercowo-naczyniowego. Obie choroby mają wspólny mianownik w badaniach wskaźników albuminy i eGFR. Europejski plan na rzecz zdrowia układu krążenia może być zatem początkiem rewolucji również w obszarze nefrologii. Synergia interwencji i koordynacji umożliwi wspólny rozwój danych interoperacyjnych w europejskiej przestrzeni danych dotyczących zdrowia (EHDS) i wykorzystanie najnowszej technologii do predykcji rozwoju chorób i wdrażania optymalnej terapii.
Unijny plan na rzecz zdrowia układu krążenia wesprze zdolność systemów ochrony zdrowia w państwach członkowskich do wdrożenia wytycznych Rady UE z 3 grudnia 2024 roku w sprawie poprawy zdrowia sercowo‑naczyniowego. Rada przewiduje włączenie oceny funkcji nerek do przeglądów zdrowotnych ukierunkowanych na choroby sercowo‑naczyniowe i podkreśla znaczenie powiązań sercowo-nerkowo-metabolicznych (CRM, cardio‑renal‑metabolic). Jednocześnie rezolucja WHA 78.6 Światowego Zgromadzenia Zdrowia z 27 maja 2025 roku wynosi zdrowie nerek do rangi priorytetu w globalnej polityce chorób niezakaźnych. Rezolucja kładzie również nacisk na integracji profilaktyki, wczesnego wykrywania i leczenia PChN w ramach powszechnego zabezpieczenia zdrowotnego oraz do monitorowania dostępu do terapii i wyników.
Światowa Organizacja Zdrowia wskazuje, iż przewlekła choroba nerek dotyczy około 9 proc. światowej populacji i bez zdecydowanych działań może stać się piątą najczęstszą przyczyną zgonów do 2050 roku. Nadciśnienie tętnicze pozostaje natomiast najważniejszą bezpośrednią przyczyną PChN. Choroba nerek jest obecna u jednej osoby na pięć dotkniętych nadciśnieniem. Klaster schorzeń sercowo‑nerkowo‑metabolicznych – to połączenie czynników ryzyka, które wzajemnie się napędzają: choroby sercowo‑naczyniowe, otyłość, insulinooporność i cukrzyca typu 2 oraz przewlekła choroba nerek. W rozwiązaniu tego problemu może pomóc radykalna transformacja opieki kardiologicznej, do której zmierza Unia Europejska. W tym celu Olivér Várhelyi, komisarz ds. zdrowia UE zapowiedział wdrożenie unijnego planu na rzecz zdrowia układu krążenia (EuroHeartPath) na początku swojej kadencji – inicjatywę identyfikacji, porównywania i optymalizacji ścieżek opieki w całym spektrum chorób serca. Komisarz Várhelyi chce, aby plan kardiologiczny powtórzy sukces europejskiego planu walki z rakiem.
Inicjatywa ma sprzyjać gruntownej przebudowie sposobu leczenia, dając priorytet prewencji i wczesnemu wykrywaniu chorób układu sercowo-naczyniowego. Natomiast z punktu widzenia nefrologii EuroHeartPath może odegrać kluczową rolę w prewencji i wczesnym wykrywaniu PChN. Projekt finansowany z programu Horyzont Europa i IHI przebudowuje ścieżki opieki kardiologicznej z wykorzystaniem danych, sztucznej inteligencji, rozwiązań cyfrowych i robotyki. Tym samym zapewnia narzędzia i środowisko do praktycznej integracji komponentów leczenia nerek w standardach diagnostyki i opieki, które będą weryfikowane w wielu państwach.
Sprzężenie chorób serca i nerek wymaga wspólnej strategii. Właśnie zakończyły się konsultacje społeczne i niebawem UE zaproponuje pierwszy projekt planu działań. Włączenie oceny czynności nerek do badań kontrolnych układu sercowo-naczyniowego pomoże zmniejszać ryzyko chorób i powikłań kardiologicznych. Uwzględnienie strategii nefrologicznej w unijnym planie powinno stanowić dla państw członkowskich realny początek wdrażania profilaktyki PChN. Wspólnym punktem wyjścia są badania przesiewowe pod kątem albuminy i eGFR (estimated glomerular filtration rate) – są to niezależne wskaźniki zarówno ryzyka sercowo‑naczyniowego, jak i PChN. Wczesna choroba nerek jest zwykle bezobjawowa, co opóźnia diagnozę i leczenie oraz pogarsza rokowania.
Proste modyfikacje unijnej inicjatywy w kierunku diagnozy zdrowia nerek, jak na przykład wdrożenie raportowania przypadków PChN podczas przeglądów nadciśnienia tętniczego lub cukrzycy, z jasnymi progami skierowań i opieki następczej, pozwolą uniknąć budowania drugiego bardzo podobnego planu oddzielnie dla nefrologii. Umieszczenie odpowiednich sugestii dotyczących PChN, aby oznaczyć nieprawidłowe wartości eGFR/uACR oraz zautomatyzowanie działań opartych na wytycznych (np. powtórne badania czy optymalizacja farmakoterapii), w prosty sposób może stworzyć realną rewolucję również w walce z przewlekłą chorobą nerek.
Eksperci zaangażowani w EuroHeartPath wskazują, iż przydatne będą pilotaże. Pilotażowa weryfikacja połączenia badań przesiewowych PChN, chorób sercowo-naczyniowych i cukrzycy powinna pomóc w określeniu optymalnej ścieżki wdrożenia tej idei. Pomoże też w oszacowaniu korzyści ekonomicznych i organizacyjno-systemowych. Badania wykazały, iż optymalizacja terapii i kontrola czynników ryzyka zmniejsza liczbę zdarzeń w ramach chorób sercowo‑nerkowo‑metabolicznych. Rozwój wspólnych wskaźników, interoperacyjnych modeli i minimalnego zakresu pozyskiwanych danych medycznych ułatwi analizy porównawcze poszczególnych krajów, obserwację trendów i optymalizację działań. Integracji ścieżek sercowo‑nerkowych powinna również sprzyjać powstająca Europejska Przestrzeń Danych Zdrowotnych (EHDS).
Choroby niezakaźne stanowią poważne obciążenie makroekonomiczne dla państw UE. Ich koszty szacuje się na około 530 mld euro w 2023 roku, czyli ponad 3 proc. unijnego PKB. Do 2050 roku bezpośrednie koszty opieki zdrowotnej mogą przekroczyć 320 mld euro rocznie, a koszty pośrednie – 155 mld euro rocznie. Koszty chorób układu krążenia zostały oszacowane na około 282 mld euro w 2021 roku. Ponieważ PChN często współwystępuje z chorobami układu krążenia i cukrzycą, koszty opieki zdrowotnej w przypadku występowania wielu chorób przewlekłych mogą się potęgować. A jednocześnie skuteczne działania dotyczące prewencji i leczenia osób z PChN mogą przynieść znaczące korzyści finansowe i wzrost produktywności.
