Karolina Stępniewska, MamaDu: Czasami mam wrażenie, iż wszyscy wkoło mają już Hashimoto. Czy Pan obserwuje, iż do Respo zgłasza się więcej klientek z tą choroba?
dr Michał Wrzosek: Tak, zdecydowanie. W Respo pomagamy pacjentom cierpiącym na różne schorzenia, w tym właśnie na Hashimoto, niedoczynność tarczycy, insulinooporność, cukrzycę czy anemię.
Dlaczego tyle osób ma teraz Hashimoto? Co to za choroba?
Zapalenie tarczycy Hashimoto, znane również jako przewlekłe autoimmunologiczne zapalenie tarczycy i przewlekłe limfocytowe zapalenie tarczycy, jest chorobą autoimmunologiczną, w której komórki tarczycy są niszczone w wyniku procesów immunologicznych, w których pośredniczą komórki i przeciwciała. Jest to najczęstsza przyczyna niedoczynności tarczycy w krajach rozwiniętych. Choroby gruczołu tarczowego dotyczą dużego grona osób w Polsce. Problem ten dotyka aż 22 proc. społeczeństwa i występuje w różnych grupach wiekowych.
A jednak najczęściej słyszy się o Hashimoto w kontekście dorosłych kobiet. Chorują 10 razy częściej niż mężczyźni, a diagnozę otrzymują w dorosłości. Dlaczego tak późno?
Diagnoza może być trudna, w związku z czym czasami choroba jest diagnozowana dopiero w późnym stadium procesu chorobowego. Najczęstsze wyniki badań laboratoryjnych wskazują na podwyższony hormon tyreotropowy (TSH) i niski poziom wolnej tyroksyny (fT4), w połączeniu ze zwiększonymi przeciwciałami przeciwko peroksydazie przeciwtarczycowej (TPO).
Co powinno zaniepokoić?
Dolegliwości i objawy obejmują przede wszystkim: zmęczenie, senność, nietolerancję niskich temperatur, nadmierną masę ciała w stosunku do wzrostu, bladość i szorstkość skóry, bradykardię, nieregularne cykle miesiączkowe.
Skoro wspomina Pan o nadmiernej masie ciała – kobiety często skarżą się, iż przy Hashimoto trudno jest utrzymać odpowiednią wagę. Dlaczego tak jest?
Wśród osób zmagających się z Hashimoto częstym wyzwaniem jest tendencja do rygorystycznego przestrzegania diet, które posiadają sztywne zasady i nie są dostosowane do indywidualnych potrzeb. Przykładowo, niektórzy podejmują się diety bezglutenowej czy bezlaktozowej bez wyraźnych wskazań medycznych. Tego rodzaju diety, charakteryzujące się licznymi ograniczeniami, mogą być trudne do przestrzegania i w niektórych przypadkach, bez odpowiednich wskazań medycznych, mogą choćby okazać się szkodliwe.
Z tego powodu kluczowym aspektem jest personalizacja diety, zgodna z unikalnymi wymogami własnego organizmu, uwzględniająca stan zdrowia i wyniki badań, a także osobiste upodobania żywieniowe. Dopasowanie planu żywieniowego do indywidualnych potrzeb i preferencji jest fundamentalne dla zapewnienia zdrowia i dobrego samopoczucia.
Dieta odniesie sukces jedynie wówczas, gdy będzie przestrzegana. Samo posiadanie dobrze opracowanego planu żywieniowego na papierze nie wystarczy, aby osiągnąć pożądane rezultaty. Dlatego priorytetem jest stworzenie diety, która nie tylko będzie odżywcza i korzystna dla zdrowia, ale również realistyczna i wykonalna dla pacjenta. Dostosowanie planu do indywidualnych potrzeb, stylu życia i preferencji żywieniowych jest kluczem do jego skutecznego przestrzegania i osiągnięcia długotrwałych zmian na lepsze.
A jak schudnąć przy Hashimoto? To w ogóle możliwe?
Nie ma potrzeby stosowania rygorystycznych diet, detoksów czy postów. Kluczem jest umiarkowany deficyt kaloryczny. W badaniu przeprowadzonym na grupie 50 kobiet z Hashimoto zastosowano zbilansowaną dietę, która dostarczała organizmowi wszystkich niezbędnych składników odżywczych i energii, ale była uboższa o 500 kcal dziennie. Eksperyment trwał 9 tygodni i zaowocował spadkiem masy ciała u uczestniczek o 3 do 6 kg.
W przypadku niedoczynności tarczycy może pojawić się obniżone tempo metabolizmu spoczynkowego. To nie znaczy, iż nie może schudnąć. To znaczy, iż trudniej może być wygenerować deficyt energetyczny.
Dieta odchudzająca to jedno, ale wiele miejsca w życiu z tą chorobą poświęca się w ogóle codziennej diecie. Czy to, co jemy, może nam pomóc lub zaszkodzić? Jak powinna wyglądać dieta przy Hashimoto?
Jako choroba autoimmunologiczna, Hashimoto wymaga diety o działaniu przeciwzapalnym. Znaczy to, iż należy jeść pokarmy bogate w omega-3, które łagodzą symptomy. najważniejsze są tutaj zarówno roślinne źródła kwasu alfa-linolenowego (jak pestki dyni, siemię lniane, nasiona chia, orzechy), jak i zwierzęce (łosoś, pstrąg, makrela, śledź, węgorz), dostarczające EPA i DHA. Dodatkowo, witamina C, będąca antyoksydantem, wspiera zdrowie komórek tarczycy i produkcję tyrozyny, której niedobór prowadzi do niedoczynności tarczycy. Zaspokojenie dziennego zapotrzebowania na tę witaminę jest możliwe poprzez regularne spożywanie warzyw i owoców, co eliminuje potrzebę suplementacji.
W codziennej diecie warto także uwzględnić roślinne związki przeciwzapalne, takie jak polifenole. Znajdziemy je w owocach jagodowych, zielonej herbacie czy ciemnych winogronach. Korzystne są również karotenoidy, w tym beta-karoten i likopen z pomidorów. Wzbogacenie diety o produkty fermentowane jak kefir, jogurt, kimchi, czy kiszone ogórki, bogate w probiotyki, wspomaga zdrowie nabłonka jelitowego i mikrobiotę jelitową, co ma istotny wpływ na redukcję stanu zapalnego i reakcji autoimmunologicznych.
Dieta przy Hashimoto – wytyczne dra Michała Wrzoska
W diecie w chorobie Hashimoto ważne są następujące aspekty:
warzywa kapustne. Wśród nich znajdują się kapusta, brokuły, kalafior, kalarepa, jarmuż, rzepak, gorczyca. Mimo iż mogą one wpływać na ograniczenie produkcji hormonów tarczycy, szczególnie przy niedoborze jodu, nie powinno się ich wykluczać ze względu na ich wartość odżywczą. Zaleca się skupienie na odpowiedniej obróbce termicznej i dostatecznym spożyciu jodu.
Gluten. U osób z Hashimoto często występuje równoczesna celiakia, wymagająca diety bezglutenowej. Zaleca się przeprowadzenie diagnostyki pod kątem celiakii i nietolerancji glutenu, zarówno u dzieci, jak i dorosłych. jeżeli wyniki testów są pozytywne, należy przestrzegać diety bezglutenowej. Badania pokazują, iż taka dieta może korzystnie wpływać na obniżenie poziomu autoprzeciwciał tarczycowych u osób z Hashimoto i celiakią. Jednak brak jest dowodów, iż dieta bezglutenowa przynosi korzyści osobom z Hashimoto, ale bez celiakii.
Soja. Zgodnie z metaanalizą z 2019 roku, spożycie soi może nieznacznie podwyższyć poziom TSH, nie wpływając jednak na poziomy fT3 i fT4. Oznacza to, iż spożywanie soi nie pogarsza funkcji tarczycy u zdrowych osób oraz tych z subkliniczną niedoczynnością tarczycy. Ważne jest jednak, aby nie łączyć produktów sojowych z lekami tarczycowymi i zachować kilkugodzinną przerwę między nimi, gdyż soja może zakłócać wchłanianie syntetycznej tyroksyny.
Żywność przetworzona. Zmniejszenie spożycia przetworzonych produktów i pokarmów słodzonych zawsze jest korzystne, a w kontekście chorób autoimmunologicznych korzyści te są jeszcze bardziej znaczące. Po pierwsze, pokarmy o wysokiej zawartości cukru oraz izomerów trans mogą nasilać już obecny stan zapalny, który jest charakterystyczny dla chorób autoimmunologicznych. Po drugie, u pacjentów z niedoczynnością tarczycy często występuje podwyższony poziom "złego cholesterolu", osłabiona tolerancja glukozy oraz insulinooporność. Dlatego spożywanie produktów bogatych w cukry, izomery trans kwasów tłuszczowych oraz nasycone kwasy tłuszczowe jest szczególnie niezalecane.
Choroba Hashimoto: przyczyny i czynniki ryzyka
Dr Wrzosek podkreśla, iż nie jest jasne, co powoduje, iż układ odpornościowy atakuje komórki tarczycy. Początek choroby może być związany z:
czynnikami genetycznymi
czynnikami środowiskowymi, takimi jak infekcja, stres lub narażenie na promieniowanie
interakcjami pomiędzy czynnikami środowiskowymi i genetycznymi.
Następujące czynniki są powiązane ze zwiększonym ryzykiem choroby Hashimoto:
Płeć. Kobiety są znacznie bardziej narażone na chorobę Hashimoto.
Wiek. Choroba Hashimoto może wystąpić w każdym wieku, ale częściej występuje w wieku średnim.
Inna choroba autoimmunologiczna. Posiadanie innej choroby autoimmunologicznej – takiej jak reumatoidalne zapalenie stawów, cukrzyca typu 1 lub toczeń – zwiększa ryzyko rozwoju choroby Hashimoto.
Genetyka i historia rodziny. Ryzyko choroby Hashimoto jest większe, jeżeli inni członkowie twojej rodziny cierpią na choroby tarczycy lub inne choroby autoimmunologiczne.
Nadmierne spożycie jodu. Zbyt dużo jodu w diecie może działać jako czynnik wyzwalający u osób już zagrożonych chorobą Hashimoto.
Narażenie na promieniowanie. Osoby narażone na nadmierne promieniowanie środowiskowe są bardziej podatne na chorobę Hashimoto.
