Kwiecień to miesiąc, na który z niecierpliwością czekają miliony polskich emerytów i rencistów. Właśnie wtedy na ich konta wpływa dodatkowe, trzynaste świadczenie emerytalne, stanowiące znaczące wsparcie dla domowych budżetów. W 2025 roku „trzynastka” wyniesie około 1600 złotych. Niestety, nie wszyscy seniorzy mogą liczyć na ten finansowy zastrzyk. Istnieją trzy konkretne grupy osób, które mimo statusu emeryta lub rencisty, nie otrzymają dodatkowego świadczenia. Dla nich kwiecień nie przyniesie oczekiwanej ulgi finansowej.
Fot. Shutterstock / Warszawa w Pigułce
Trzynasta emerytura, wprowadzona kilka lat temu jako rozwiązanie mające poprawić sytuację materialną osób starszych, na stałe wpisała się do kalendarza świadczeń socjalnych w Polsce. W założeniu ma ona łagodzić skutki rosnących kosztów życia, które szczególnie dotkliwie odczuwają osoby otrzymujące niskie świadczenia emerytalne i rentowe. Dodatkowe pieniądze pozwalają seniorom na pokrycie nieprzewidzianych wydatków, zakup leków czy przeprowadzenie drobnych napraw domowych, na które często brakuje środków z regularnych świadczeń.
Wysokość trzynastej emerytury w 2025 roku odpowiada kwocie najniższej emerytury po marcowej waloryzacji, co oznacza sumę około 1600 złotych netto. Dla wielu emerytów, szczególnie tych otrzymujących minimalne świadczenia, kwota ta stanowi równowartość prawie 70% ich miesięcznego dochodu, co pokazuje, jak istotne jest to dodatkowe wsparcie finansowe.
Zgodnie z obowiązującymi przepisami, trzynasta emerytura przysługuje szerokiemu gronu beneficjentów. Prawo do tego świadczenia mają osoby, które do 31 marca 2025 roku nabędą uprawnienia do emerytury, renty z tytułu niezdolności do pracy, renty socjalnej, renty rodzinnej, renty szkoleniowej, a także rodzicielskiego świadczenia uzupełniającego, potocznie znanego jako „emerytura matczyna”. Dodatkowo „trzynastkę” otrzymają osoby pobierające świadczenie pieniężne przysługujące cywilnym niewidomym ofiarom działań wojennych, nauczycielskie świadczenie kompensacyjne oraz świadczenie i zasiłek przedemerytalny.
Warto podkreślić, iż dodatkowa emerytura jest wypłacana automatycznie – nie trzeba składać żadnych wniosków ani spełniać dodatkowych formalności. ZUS przekazuje pieniądze wraz z kwietniową emeryturą lub rentą, co znacznie upraszcza całą procedurę. Jednak mimo tego udogodnienia, trzy grupy emerytów i rencistów zostały wykluczone z grona uprawnionych do otrzymania „trzynastki”.
Pierwszą grupą wykluczoną z prawa do trzynastej emerytury są osoby, których świadczenia emerytalno-rentowe zostały zawieszone na dzień 31 marca 2025 roku. Dotyczy to głównie tych emerytów, którzy kontynuują aktywność zawodową i osiągają przychody przekraczające 130% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia. Warto przypomnieć, iż emeryci mogą dorabiać do swojej emerytury, jednak istnieją określone limity przychodów. Przekroczenie tych limitów może skutkować częściowym lub całkowitym zawieszeniem świadczenia podstawowego, co automatycznie oznacza utratę prawa do „trzynastki”.
Takie rozwiązanie budzi kontrowersje szczególnie wśród tych emerytów, którzy mimo osiągnięcia wieku emerytalnego, decydują się na dalszą pracę z powodu niskich świadczeń emerytalnych. Dla nich brak „trzynastki” jest dodatkową karą za aktywność zawodową, która często wynika z ekonomicznej konieczności, a nie z wyboru. Eksperci od lat wskazują, iż system powinien raczej zachęcać seniorów do pozostawania aktywnymi zawodowo, zamiast karać ich utratą dodatkowych świadczeń.
Drugą grupą, która nie otrzyma trzynastej emerytury, są osoby pobierające tzw. emerytury kapitałowe. Ta stosunkowo niewielka grupa emerytów objęta jest odrębnymi przepisami, które nie przewidują wypłaty dodatkowego świadczenia rocznego. Emerytura kapitałowa przysługuje kobietom urodzonym po 31 grudnia 1948 roku, które przystąpiły do otwartych funduszy emerytalnych (OFE) i osiągnęły wiek emerytalny. Środki zgromadzone w OFE są im wypłacane w formie okresowej emerytury kapitałowej, która podlega innym zasadom niż standardowa emerytura z ZUS.
Dla tych osób brak „trzynastki” jest szczególnie dotkliwy, ponieważ często nie mają one wiedzy o tym, iż wybierając emeryturę kapitałową, tracą prawo do dodatkowych świadczeń. Informacja ta nie zawsze jest odpowiednio komunikowana podczas podejmowania decyzji o przejściu na emeryturę, co prowadzi do późniejszych rozczarowań i poczucia niesprawiedliwości.
Trzecią grupą wykluczoną z grona uprawnionych do „trzynastki” są osoby, które pobierają tzw. świadczenia rolnicze z KRUS, ale nie mają do nich prawa na dzień 31 marca 2025 roku. Chodzi tu o sytuacje, gdy prawo do świadczenia wygasło przed końcem marca lub zostało przyznane po tej dacie. W praktyce oznacza to, iż jeżeli rolnik przeszedł na emeryturę 1 kwietnia 2025 roku lub później, nie otrzyma dodatkowego świadczenia w tym roku, mimo iż jest już emerytem.
Ta zasada dotycząca daty nabycia uprawnień jest często niezrozumiała dla świadczeniobiorców i budzi wiele pytań. Dlaczego ktoś, kto przeszedł na emeryturę 31 marca, otrzyma „trzynastkę”, a osoba, która nabyła uprawnienia dzień później, musi czekać cały rok na dodatkowe świadczenie? Taka sytuacja jest szczególnie trudna dla nowych emerytów, którzy często znajdują się w okresie przejściowym, dostosowując swoje finanse do nowej rzeczywistości emerytalnej.
Warto zauważyć, iż w niektórych przypadkach utrata prawa do „trzynastki” może być tymczasowa. jeżeli emerytura została zawieszona z powodu przekroczenia limitów dorabiania, ale sytuacja ta ulegnie zmianie przed kolejnym rokiem, emeryt odzyska prawo do dodatkowego świadczenia w przyszłym roku. Podobnie, osoby które nabędą prawa do świadczeń po 31 marca 2025 roku, będą uprawnione do „trzynastki” w roku 2026, o ile spełnią pozostałe warunki.
Eksperci ds. polityki społecznej zwracają uwagę na fakt, iż system wykluczeń z prawa do dodatkowych świadczeń powinien być poddany rewizji. Obecne rozwiązania nie zawsze odzwierciedlają rzeczywiste potrzeby finansowe seniorów i mogą prowadzić do pogłębiania nierówności w tej grupie społecznej. Szczególnie problematyczne jest wykluczanie osób aktywnych zawodowo, co stoi w sprzeczności z polityką zachęcania do dłuższej aktywności na rynku pracy.
Minister Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej zapowiada, iż resort analizuje możliwość zmian w systemie dodatkowych świadczeń dla emerytów i rencistów. Wśród rozważanych rozwiązań znajduje się m.in. uzależnienie wysokości „trzynastki” od sytuacji materialnej świadczeniobiorcy, tak aby największe wsparcie trafiało do osób o najniższych dochodach. Jednak na konkretne propozycje legislacyjne w tym zakresie trzeba będzie jeszcze poczekać.
Dla osób, które nie otrzymają „trzynastki”, utrata kwoty około 1600 złotych oznacza poważne uszczuplenie rocznego budżetu. W obliczu rosnących kosztów życia, szczególnie wydatków na leki i opiekę zdrowotną, które stanowią znaczącą część budżetów seniorów, taka kwota mogłaby znacząco poprawić ich sytuację materialną. Dlatego wiele organizacji senioralnych apeluje o rewizję systemu wykluczeń i wprowadzenie bardziej elastycznych rozwiązań.
Warto również zauważyć, iż trzynasta emerytura jest tylko jednym z elementów systemu wsparcia dla emerytów i rencistów. Oprócz niej funkcjonuje również czternasta emerytura, wprowadzona jako dodatkowe świadczenie dla osób o najniższych świadczeniach. Jednak i w tym przypadku istnieją grupy wykluczone z prawa do dodatkowych pieniędzy, co dodatkowo komplikuje sytuację wielu seniorów.
Specjaliści ds. zabezpieczenia społecznego podkreślają, iż lepszym rozwiązaniem niż doraźne świadczenia dodatkowe byłaby kompleksowa reforma systemu emerytalnego, która zapewniłaby godne świadczenia podstawowe, bez konieczności corocznych „zastrzyków” finansowych. Jednak taka reforma wymagałaby znacznych nakładów finansowych i odwagi politycznej, dlatego system dodatkowych świadczeń prawdopodobnie pozostanie głównym mechanizmem wspierania emerytów i rencistów w najbliższych latach.
Dla emerytów i rencistów, którzy mają wątpliwości co do swojego prawa do trzynastej emerytury, najlepszym rozwiązaniem jest bezpośredni kontakt z adekwatnym oddziałem ZUS lub KRUS. Pracownicy tych instytucji mogą udzielić konkretnych informacji dotyczących indywidualnej sytuacji danego świadczeniobiorcy i wyjaśnić, dlaczego w niektórych przypadkach „trzynastka” nie zostanie wypłacona. Dla wielu seniorów taka wiedza, choćby jeżeli nie zmieni ich sytuacji finansowej, pozwoli lepiej zrozumieć zasady funkcjonowania systemu świadczeń społecznych.
Choć trzynasta emerytura stanowi istotne wsparcie finansowe dla większości emerytów i rencistów, trzy konkretne grupy zostały wykluczone z grona uprawnionych do tego świadczenia w 2025 roku. Są to osoby, których emerytury zostały zawieszone z powodu wysokich zarobków, emeryci pobierający emerytury kapitałowe oraz ci, którzy nie mieli prawa do świadczeń rolniczych na dzień 31 marca 2025 roku. Dla tych grup kwota około 1600 złotych przepadnie, co w wielu przypadkach oznacza poważne uszczuplenie rocznego budżetu i pogorszenie sytuacji materialnej.
