Czym są komórki macierzyste z krwi pępowinowej?
Komórki macierzyste są niewyspecjalizowanymi, multipotencjalnymi komórkami ludzkiego organizmu. Są one pierwotne i mogą różnicować się w inne typy komórek. Znajdują się one nie tylko w krwi pępowinowej oraz sznurze pępowinowym, ale także m.in. w szpiku kostnym. Przez wiele lat pępowina oraz jej zawartość uznawane były, podobnie jak łożysko, za odpad medyczny i po porodzie ulegały utylizacji. W ten sposób bezpowrotnie ginęły wartościowe komórki macierzyste, a wraz z nimi, szansa na wykorzystanie ich unikalnych adekwatności. Dopiero pobieranie krwi pępowinowej oraz bankowanie komórek umożliwiło ich dalsze wykorzystanie w terapii ciężkich chorób.
Gdzie wykorzystywane są komórki macierzyste z krwi pępowinowej?
Przeszczepienie komórek macierzystych krwi pępowinowej jest stosowane jako standardowa metoda leczenia ponad 80 ciężkich chorób. Są to przeszczepienia refundowane przez Narodowy Fundusz Zdrowia. Obecnie, komórki macierzyste pochodzące z krwi pępowinowej wykorzystywane są w leczeniu m.in.: nowotworów krwi, ostrych białaczek, białaczek przewlekłych, chorób związanych z zaburzeniami lub brakiem funkcji enzymów, dziedzicznych anomalii krwinek czerwonych.
Rosnącą rolę komórek macierzystych krwi pępowinowej docenił m.in. Parlament Europejski oraz Zespół Ekspertów Polskiego Towarzystwa Ginekologów i Położników, którzy rekomendują informowanie przyszłych rodziców o wszelkich możliwościach związanych z dawstwem komórek macierzystych krwi pępowinowej przy porodzie. Rodzicom zalecają zapoznanie się z korzyściami i ograniczeniami dotyczącymi bankowania krwi pępowinowej. Podobne zdanie prezentują inne towarzystwa naukowe na całym świecie. Amerykańska Akademia Pediatrii podkreśla istotę zabezpieczenia krwi pępowinowej. W Australii zaś zaleca się współpracę banków rodzinnych i prywatnych. Amerykańskie Kolegium Położników i Ginekologów wskazuje, iż zarówno publiczne, jak i rodzinne bankowanie krwi pępowinowej powinno zostać omówione z rodzicami, ponieważ każde z nich służy innym celom i nie ma wyższości jednego nad drugim. Rodzice powinni mieć prawo wyboru i podjęcia świadomej decyzji po poznaniu wszystkich „za” i „przeciw”.
Zalety krwi pępowinowej
Nie da się zaprzeczyć, iż możliwość wykorzystania komórek macierzystych z krwi pępowinowej jest jedną z największych zdobyczy medycyny. Nasuwa się więc pytanie: jaka jest przewaga komórek macierzystych pochodzących z krwi pępowinowej od tych znajdujących się w szpiku kostnym. Wymienia się wśród nich:
możliwość skorzystania z komórek z krwi pępowinowej tak naprawdę „od ręki”. Nie ma bowiem konieczności szukania latami zgodnego tkankowo dawcy,
brak utraty ich adekwatności oraz ,,niestarzenie się’’ komórek, w przeciwieństwie do komórek w szpiku kostnym,
niższe ryzyko odrzucenia przy przeszczepieniu komórek z krwi pępowinowej,
większe zdolności regeneracyjne od komórek „szpikowych”,
w zależności od schorzenia, komórki macierzyste z krwi pępowinowej można wykorzystać nie tylko w przypadku dziecka, od którego krew została pobrana, ale także jego rodzeństwa,
Prawdopodobieństwo leczenia komórkami macierzystymi wynosi 1:100 w okresie całego życia.
Ograniczenia krwi pępowinowej
Krew pępowinowa i komórki macierzyste nie są lekiem na całe zło. W medycynie nie istnieje metoda czy lek, który mógłby pomóc wszystkim. Mimo to, lista schorzeń, w których podejmowane są próby wykorzystywania komórek macierzystych, wydłuża się, a naukowcy nie ustają w dalszych poszukiwaniach. Niestety nie każdy może pobrać ten materiał biologiczny. W tym celu przed zawarciem umowy z bankiem przeprowadzany jest kwestionariusz medyczny, który pozwala określić czy dany pacjent może zbankować krew pępowinową swojego dziecka. Przykładowym przeciwwskazaniem są choroby genetyczne, weneryczne i wirusowe (np. HIV). Ważne, by materiał genetyczny przenoszony przez komórki macierzyste był jak najlepszej jakości.
Jak przebiega pobranie krwi pępowinowej?
Wielu rodziców martwi się, iż pobranie krwi pępowinowej jest zabiegiem bolesnym i inwazyjnym. Procedura pobrania krwi pępowinowej, zarówno dla dziecka, jak i dla jego mamy, jest całkowicie bezbolesna i bezpieczna. Przebieg całej procedury opisać można w paru punktach.
Pobranie krwi pępowinowej a odpępnienie
W przestrzeni publicznej występuje wiele powtarzających się mitów na temat bankowania krwi pępowinowej. Jednym z nich jest konieczność wcześniejszego odpępnienia dziecka. Warto podkreślić, iż bez względu na rodzaj porodu, to personel medyczny decyduje o momencie odpępnienia dziecka, w oparciu o aktualne zalecenia, ale także ze względu na stan kliniczny zarówno matki, jak i nowonarodzonego dziecka. Zgodnie z obowiązującym Standardem Organizacyjnym Opieki Okołoporodowej z 2019 roku odpępnienie powinno nastąpić w momencie ustania tętnienia, jednak nie wcześniej niż po 60 sekundach od porodu. choćby tzw. późne odpępnienie, a więc mające miejsce ponad minutę od porodu, umożliwia pobranie odpowiedniej do zdeponowania ilości krwi pępowinowej.
Trochę liczb
Na całym świecie wykonano dotychczas około 45 000 przeszczepień komórek macierzystych z krwi pępowinowej, a liczba ta wciąż rośnie. Największym bankiem komórek macierzystych w Polsce i Europie oraz trzecim największym bankiem na świecie jest Polski Bank Komórek Macierzystych. PBKM wydał do tej pory komórki macierzyste z krwi pępowinowej do zastosowania w leczeniu u 200 pacjentów, a ze sznura pępowinowego dla ponad 1800.1 Krew pępowinowa wykorzystana była w 7 ośrodkach w Polsce, a sznur pępowinowy w 29.
Dzięki zabezpieczeniu komórek macierzystych z krwi pępowinowej i sznura pępowinowego zabezpieczasz: dziecko, jego rodzeństwo, Was jako rodziców i dziadków dziecka. Według danych Poltransplant, 60% transplantacji krwiotwórczych komórek macierzystych to przeszczepienia autologiczne, a więc z użyciem własnych komórek.2
Jedna porcja pobranej krwi pępowinowej zawiera około 800-900 milionów komórek. Z uwagi na fakt, iż na 1 kg masy ciała do przeszczepienia potrzeba 20-25 mln komórek, może ona wystarczyć choćby dla 50-kilogramowego biorcy. Nie jest również regułą, iż mała ilość pobranej krwi równoznaczna jest z niewielką liczbą komórek w niej zawartych. Dopiero po tzw. preparatyce wykonanej w laboratorium określana jest liczba komórek, które udało się pobrać i które można przechować. Opłaty związane z bankowanie podzielone są na 3 rodzaje płatności. Opłatę przedporodową płatną w trakcie ciąży wynosi w wysokości 259 zł. Pokrywa ona koszty zestawu pobraniowego, jego transport oraz wstępną preparatykę. Następnie ok. 6-8 tygodni po porodzie rodzice wnoszą przez 10 miesięcy opłatę poporodową w wysokości 259zł. Jest to opłata obejmująca przygotowanie krwi do preparatyki, wszystkie niezbędne badania próbki oraz zamrożenie komórek macierzystych. Po roku od urodzenia dziecka rozpoczyna się opłata abonamentowa za przechowywanie komórek macierzystych, która wynosi tylko 50 zł na miesiąc. Rodzice płacą abonament tak długo, jak długo przechowują komórki macierzyste w banku.
Informacje dotyczące zalet przechowywania komórek macierzystych i ich skuteczności w leczeniu są poparte wieloletnimi doświadczeniami w ich wykorzystaniu w Polsce i na świecie.
Szansę na pobranie krwi pępowinowej ma się tylko raz w życiu dziecka - przy porodzie. Warto podjąć świadomą decyzję, opierając się na faktach, potwierdzonych badaniach oraz zaleceniach doświadczonych specjalistów z dziedziny medycyny.
