W 1907 roku „The Lancet” opublikował artykuł na temat próby szczepionki przeciwko rzeżączce. Dzisiaj, po badaniach trwających ponad 110 lat, naukowcy mogą w końcu ogłosić sukces. Wyniki badań zostały przedstawione podczas Dni Dermatologii w Paryżu (JDP 2022). Dr Sébastien Fouéré, szef Oddziału Dermatologii Narządów Płciowych i Chorób Przenoszonych Drogą Płciową w miejskim szpitalu Saint-Louis w Paryżu, omówił szczegóły badań nad szczepionką.
Bliźniacze bakterie
Chociaż szczepionka przeciwko rzeżączce od dawna jest przedmiotem badań, Fouéré uważa rok 2017 za punkt zwrotny. Opublikowano wyniki badań prowadzonych przez dr Helen Petousis-Harris, co było przełomem.
Zespół dr Petousis-Harris, immunolog, przeprowadził retrospektywne badanie kliniczno-kontrolne obejmujące 11 klinik w Nowej Zelandii. Uczestnicy byli w wieku od 15 do 30 lat, kwalifikowali się do otrzymania szczepionki przeciwko meningokokom B i zdiagnozowano u nich rzeżączkę, chlamydię lub oba zakażenia. Naukowcy odkryli, iż otrzymanie w dzieciństwie szczepionki przeciwko meningokokom typu B zapewnia mniej więcej 30-proc. ochronę przed infekcjami Neisseria gonorrhoeae.
– Być może nie jest przypadkiem, iż szczepionka przeciwko meningokokom B chroni przed rzeżączką. Uważam tę ochronę za logiczną, a choćby oczekiwaną, ponieważ meningokoki i gonococcus są prawie bliźniętami. Istnieje 90-proc. i 100-proc. homologia między białkami błonowymi obu bakterii – zauważył dr Fouéré.
Szczepionka jest skuteczna
Dwa retrospektywne badania kliniczno-kontrolne, które zostały opublikowane w „The Lancet” w 2022 r., potwierdzają, iż szczepionka ma działanie ochronne. Jedno z badań, przeprowadzone przez australijski zespół, wykazało, iż skuteczność wyniosła 32 proc., czyli dało ono wynik zbliżony do opisanego przez dr Petousis-Harris. W drugim badaniu amerykański zespół pokazał zależność dawka–odpowiedź. Częściowa seria szczepień (pojedyncza dawka szczepionki przeciwko pęcherzykom meningokoków z błoną zewnętrzną grupy B [MenB-4C]) była skuteczna w 26 proc. przeciwko rzeżączce, podczas gdy pełna seria szczepień (dwie dawki MenB-4C) była skuteczna w 40 proc.
Trwają badania prospektywne, które zapewnią wyższy poziom dowodów. Badanie ANRS DOXYVAC trwa od stycznia 2021 r. Uczestnikami są mężczyźni uprawiający seks z mężczyznami, którzy są bardzo narażeni na ryzyko chorób przenoszonych drogą płciową (STI) i którzy przedstawili co najmniej jedną chorobę przenoszoną drogą płciową w roku poprzedzającym ich udział w badaniu. Badanie prowadzi prof. Jean-Michel Molina ze szpitala Saint-Louis. To, co próbują zrobić, to chronić naszą kohortę pacjentów profilaktyki przedekspozycyjnej szczepionką meningokokową.
Wstępne wyniki wykazały skuteczność szczepionki przeciwko meningokokom typu B w zmniejszaniu ryzyka rzeżączki i skuteczność doksycykliny jako interwencji zapobiegawczej w przypadku chorób przenoszonych drogą płciową, gdy są przyjmowane w ciągu 72 godzin po stosunku płciowym. W świetle tych wyników pod koniec października podjęto decyzję o zapewnieniu obu interwencji wszystkim uczestnikom ANRS DOXYVAC. Badania potrwają do końca 2023 r.
