System Growth Trough Play, jako niedyrektywna metoda terapii dziecka ze spektrum autyzmu

Pośród metod, które są wykorzystywane w terapii dziecka ze spectrum autyzmu, można odnaleźć takie, które należą do form dyrektywnych oraz niedyrektywnych. Założenia metod niedyrektywnych nastawione są głównie na reakcję opiekuna podczas kontaktu z dzieckiem, dlatego też dorosły „dostraja” się do dziecka podczas terapii. Wykonywane aktywności opierają się na zainteresowaniach dziecka, natomiast rolą opiekuna jest opisywanie otaczającej dziecko rzeczywistości z jednoczesnym unikaniem stawiania pytań i wydawania poleceń.

Twórczynią metody Growth Trough Play jest pochodząca z USA Kat Haughton. Jej metoda łączy w sobie wiele założeń, na których opierają się inne metody terapii rozwojowych. W GPS istotną bazę stanowi wiedza dotycząca funkcjonowania mózgu (Haughton, 2010). Ustalenia wynikające z badań nad pracą mózgu stanowią podstawę do terapii nad rozwojem na płaszczyźnie komunikacyjnej, społecznej, emocjonalnej i poznawczej. Autorka zakłada również, iż metoda ta ze względu na swoją elastyczność może pełnić rolę uzupełniającą innych terapii lub stanowić kompletny program, który będzie skupiał się na najważniejszych dla rozwoju dziecka umiejętnościach. Do fundamentalnych zasad pracy metodą GPS należy postawienie rodzica w kluczowej roli. Specjalista pełni rolę mentora, który pomaga wcielić zasady terapii w życie codzienne (Haughton, 2010). Twórczyni metody stawia rodzica przed terapeutą, ponieważ to z nim dziecko ma najsilniejszą wieź i głęboką relację.

Kolejne założenie metody to unikanie łączenia jakości terapii z jej ilością. Kat Haughton wyznaje zasadę, iż praca z dzieckiem z trudnościami powinna opierać się na zasadzie „pracuj mądrze, a nie ciężko” (Haughton, 2010, s.3). Autorka metody zaznacza również, iż wcielanie programu terapeutycznego metody GPS może być dokonywane nie tylko przez specjalistów, ale także rodziców, co gwarantuje ciągłość pracy w gabinecie i w domu. Terapeuta metody GPS nie jest tylko terapeutą dziecka, ale współpracuje z jego rodziną. Na amerykańskim gruncie, praca takiego specjalisty ma inny charakter, gdyż to terapeuta przychodzi do domu dziecka i w dużej mierze sesje terapeutyczne realizowane są w obecności rodzica, który kierowany przez terapeutę ma sam wcielać narzędzia stosowane w metodzie podczas zabawy z dzieckiem. Rozwijanie i kształtowanie umiejętności społeczno – komunikacyjnych z wykorzystaniem metody GPS odbywa się przez wspólną zabawę, której rodzaj i forma jest indywidualnie dobierana do dziecka. Zdaniem Kat Haughton:

System Growth Through Play (Rozwój Przez Zabawę, GPS) zaprojektowano, by usprawnić tworzenie się w mózgu dziecka prawidłowych połączeń oraz usprawnić w nim łączność globalną i synchronizację poprzez nacisk na intensywne, wielozmysłowe, interaktywne ćwiczenia, które w znaczącym stopniu stymulują połączenia między obszarami mózgu. System ten pomaga rodzicom i terapeutom określić jakie najważniejsze etapy rozwojowe dziecko opuściło, a następnie zalecić interaktywne ćwiczenia (Haughton, 2010, s.4)

Inaczej niż w terapiach dyrektywnych, w których nacisk kładziony jest na eliminowanie tzw. trudnych zachowań, metody przejawiające styl responsywny, czyli takie jak Growth Through Play, skupiają się na podążaniu za potrzebami dziecka i włączaniu się w wykonywane przez niego aktywności (Czyż, 2013). Kolejną bardzo istotną różnicą jest wybór czasu, w którym terapeuta będzie uczyć nowych umiejętności. Według metody GPS, dziecko jest gotowe na naukę nowych umiejętności, gdy jego pobudzenie oceniamy jako optymalne. jeżeli jest ono zbyt niskie lub zbyt wysokie, to skupiamy się na pracy nad samoregulacją, której celem jest przywrócenie optymalnego poziomu pobudzenia.

W opracowanej przez Haughton metodzie definiuje się trzy stany zaangażowania: brak zaangażowania, zaangażowanie wspierane oraz zaangażowanie optymalne. W zależności od tego w jakim stanie znajduje się dziecko, inne będą kroki podejmowane przez terapeutę. Terapeuta GPS musi poszukiwać momentów, w których dziecko jest zdolne uczyć się nowych umiejętności i zmierzać się z sytuacjami, które są dla niego wyzwaniem. Terapeuta musi być jednocześnie czujnym obserwatorem i poszukiwać naturalnych i spontanicznych momentów, w których będzie rozwijał u dziecka nowe umiejętności. Tylko w sytuacji, gdy dziecko znajduje się w optymalnym poziomie zaangażowania, można przejść do nauki nowych umiejętności. Dobór zabaw zawsze opiera się na zainteresowaniach dziecka i bazuje na jego mocnych stronach, gdyż metoda zakłada, aby zaczynać od kształtowania umiejętności, które zaczynają się pojawiać u dziecka.

W Systemie Rozwoju przez Zabawę nie skupiamy się na zachowaniach powierzchownych, nie zaczynamy od nauki kolorów, liczb czy liter, siedzenia przy stoliku czy układaniu klocków. Chyba, iż taka aktywność jest dla dziec­ka największą motywacją. Jednak dla terapeutów najważniejsze będzie budowanie więzi z dzieckiem i podążanie za nim, dlatego terapia ta bardzo często odby­wa się na podłodze, trampolinie, plecach rodzica, w miejscu, gdzie można stworzyć atmosferę ciepła, miłości i ekscytacji, podążać za dzieckiem i za jego zainteresowaniami (Czyż, 2013,s.182)

Do dokonania odpowiedniego wyboru zabawy konieczne jest poznanie dziecka, jego zainteresowań, mocnych i słabych stron, dystraktorów, profilu sensorycznego oraz zbudowanie poczucia bezpieczeństwa. Bardzo ważne jest, aby podczas zabawy pozostawiać jak najwięcej przestrzeni dla dziecka, które nie powinno czuć przymusu uczestniczenia w niej.

Bibliografia:

• Czyż M.,(2013) Terapie niedyrektywne w autyzmie na przykładzie Growth Trough Play, [w:] Konteksty Pedagogiczne, Tom 1, nr 1, Kraków 2013
• Houghton K., (2010), System Growth Through Play (Rozwój przez zabawę). Wsparcie dla rodziców i terapeutów, Relate to Autism 2010
• Sadowska E.,(2020), Zachowania komunikacyjne dzieci z autyzmem, Warszawa 2020

Autorka tekstu

Ewelina Damska

Z wykształcenia jestem neurologopedą, filologiem, nauczycielem przedszkola oraz terapeutą metody Growth Trough Play System (GPS).

Pełnię również funkcję wicedyrektora w Terapeutycznym Punkcie Przedszkolnym Neuromind dla dzieci ze spectrum autyzmu.

Poza prowadzeniem terapii i angażowaniem się w rozwijanie przedszkola, zajmuję się także procesem adaptacji dziecka oraz prowadzeniem szkoleń dla rodziców, którzy rozpoczynają współpracę z placówką.

Szczególnie interesuję się rozwijaniem kompetencji komunikacyjnych oraz wprowadzaniem komunikacji wspomagającej.

W mojej pracy towarzyszy mi dużo ciekawości drugiem człowiekiem oraz dążenie do prawdy i autentyczności, które należą do moich wartości