Żyjemy w czasach epidemii cukrzycy. Dotyka ona coraz większej liczby osób. W Polsce chorują na nią już 3 mln obywateli, z czego 1 mln wciąż o tym nie wie. Stan przedcukrzycowy, nazywany prediabetes, występuje u 318 mln ludzi na świecie, w tym u około 5 mln Polaków [2]. Prediabetes to nic innego jak zaburzenia poziomu cukru we krwi, które bez podjęcia odpowiednich działań z całą pewnością rozwiną się w cukrzycę.
Corocznie cukrzyca rozwija się u 10% osób ze stanem przedcukrzycowym. Ponadto podwyższone stężenie glukozy może sygnalizować ryzyko rozwoju tzw. zespołu metabolicznego, czyli grupy nieprawidłowości, które w okresie 5-10 lat prowadzą do powstania powikłań miażdżycowych [2].
Stan przedcukrzycowy to bardzo poważny problem, ponieważ często pozostaje on nierozpoznany przez wiele lat. Jest to bardzo groźne, ponieważ choćby niezbyt wysoka hiperglikemia (powyżej 160 mg/dl, tzn. 8,9 mmol/l) utrzymująca się przez dłuższy czas powoduje uruchomienie procesów chorobowych. Prowadzą one do uszkodzenia śródbłonka naczyń, powodując wiele powikłań. Taka hiperglikemia zwykle uchodzi naszej uwadze, nie dając wyraźnych objawów chorobowych. Bardzo ważne jest więc przeprowadzanie badań profilaktycznych mających na celu wczesne wykrycie zaburzeń metabolizmu glukozy.
Badania takie powinny być przede wszystkim wykonywane w grupach ryzyka, czyli wśród osób, u których występują:
- nadwaga lub otyłość,
- nadciśnienie tętnicze (≥ 140/90 mm Hg),
- dyslipidemia,
- dodatni wywiad rodzinny w kierunku cukrzycy (rodzice, rodzeństwo),
- choroby układu sercowo-naczyniowego,
- problemy położniczo-ginekologiczne, takie jak: przebyta cukrzyca ciążowa, urodzenie dziecka o masie ciała powyżej 4 kg, zespół policystycznych jajników,
- nieprawidłowa glikemia na czczo lub nietolerancja glukozy w wywiadzie [1].
Hiperglikemia w cukrzycy typu 2
Długotrwały, bezobjawowy przebieg stanów hiperglikemii w cukrzycy typu 2 stał się powodem sformułowania zalecenia, aby u wszystkich osób powyżej 45. roku życia raz na 3 lata przeprowadzać badania przesiewowe w kierunku cukrzycy. Ponadto, niezależnie od wieku, badanie to należy wykonać zdecydowanie wcześniej u osób z grup ryzyka cukrzycy. Przy prawidłowych wartościach glikemii należy w tych przypadkach powtarzać oznaczenia stężenia glukozy we krwi co roku.
Nie jesteśmy w stanie samodzielnie stwierdzić, czy grozi nam cukrzyca. U ponad połowy chorych nie występują objawy hiperglikemii, a choćby jeżeli już się pojawią, mało kto kojarzy je z tą poważną chorobą. Stan przedcukrzycowy ocenia się na podstawie jednego z badań diagnostycznych: oznaczenia poziomu glukozy na czczo bądź doustnego testu tolerancji glukozy (OGTT).
Doustny test tolerancji glukozy, popularnie zwany krzywą cukrową, należy wykonać w laboratorium bez wcześniejszego ograniczania spożycia węglowodanów w godzinach porannych u osoby będącej na czczo. Badanie polega na oznaczeniu stężenia glukozy w osoczu krwi żylnej, a następnie spożyciu 75 g glukozy rozpuszczonej w 250-300 ml wody. Zaleca się, aby przygotowany roztwór wypić w ciągu 3-5 minut. Po dwóch godzinach (bez żadnego posiłku i napoju) poziom glukozy we krwi oznacza się ponownie. Bardzo ważne jest, aby nie stosować do celów diagnostycznych oznaczeń glikemii wykonywanych przy użyciu glukometru.
Zasady diagnostyki przedstawiono poniżej:
| Nieprawidłowa glikemia na czczo (IFG, impaired fasting glucose): | 100–125 mg/dl (5,6–6,9 mmol/l); |
| Nieprawidłowa tolerancja glukozy (IGT, impaired glucose tolerance): | w 120. minucie OGTT glikemia 140–199 mg/dl (7,8–11 mmol/l); |
| Stan przedcukrzycowy | IFG i/lub IGT; |
| Cukrzyca — jedno z następujących kryteriów: | 1. objawy hiperglikemii i glikemia przygodna ≥200 mg/dl (≥ 11,1 mmol/l), |
| 2. 2-krotnie glikemia na czczo ≥ 126 mg/dl (≥ 7,0 mmol/l), |
|
| 3. glikemia w 120. minucie OGTT ≥ 200 mg/dl (≥11,1 mmol/l). |
Jak rozpoznać stan przedcukrzycowy?
Stan przedcukrzycowy rozpoznajemy wówczas, gdy stężenie glukozy na czczo (IFG, impaired fasting glucose) wynosi między 100 a 125 mg/dl. Jest to wskazanie do wykonania doustnego testu tolerancji glukozy (IGT, impaired glucose tolerance). o ile w drugiej godzinie stężenie glukozy wyniesie między 140 a 199 mg/dl, oznacza to upośledzoną tolerancję glukozy.
Te dwie sytuacje: nieprawidłowa glikemia na czczo i nieprawidłowa tolerancja glukozy są stanami patologicznymi i określane jako stan przedcukrzycowy. U takiej osoby występuje duże ryzyko rozwinięcia się cukrzycy w najbliższej przyszłości.
Wczesne wykrycie stanu przedcukrzycowego pozwala zapobiec wystąpieniu cukrzycy typu 2 oraz związanych z nią groźnych powikłań bez konieczności stosowania leków. Stan przedcukrzycowy, jest jednym z pierwszych poważnych sygnałów zagrożenia cukrzycą i najlepszym momentem, żeby podjąć odpowiednie działania i jej uniknąć. Postępowanie lecznicze polega w pierwszej fazie głównie na zmianie nawyków żywieniowych – zastosowaniu leczenia dietetycznego (dieta zbilansowana, tzn. z dopasowaną do zapotrzebowania organizmu kalorycznością) oraz zwiększeniu aktywności fizycznej. Taki rodzaj postępowania pozwala na zmniejszenie ryzyka przejścia stanu przedcukrzycowego do jawnej postaci choroby o 58%. jeżeli zmiana stylu życia nie będzie możliwa lub okaże się niewystarczająca, można wprowadzić farmakoterapię. Lekiem pierwszego wyboru jest metformina, która między innymi zwiększa wrażliwość organizmu na insulinę krążącą w krwiobiegu, przez co poziom glukozy we krwi ulega obniżeniu. Odpowiednie leczenie zawsze wdraża lekarz w porozumieniu z pacjentem, jego oczekiwaniami oraz możliwością zastosowania odpowiednich środków.
Według licznych źródeł metformina nie powoduje tycia i może być stosowana przez wiele lat. Ponadto obniża ryzyko wystąpienia cukrzycy choćby o 30% [2,5]. Należy pamiętać, iż leki powinny być uzupełnieniem zmiany diety i prowadzenia aktywnego trybu życia.
