W ciągu ostatnich kilku lat w diecezji rzeszowskiej, obejmującej powiat jasielski, zaobserwowano wyraźny spadek liczby praktyk religijnych, co znajduje potwierdzenie w danych zawartych w Raporcie Instytutu Statystyki Kościoła Katolickiego z 2023 r. Zjawisko to ma swoje korzenie zarówno w czynnikach społecznych, jak i w skutkach pandemii COVID-19, które miały istotny wpływ na życie religijne w Polsce oraz na statystyki dotyczące udzielania sakramentów i uczestnictwa wiernych w liturgiach.
Zmiany społeczne i rosnące rozczarowanie Kościołem
W Polsce od lat obserwujemy zjawisko określane mianem „sekularyzacji”. W diecezji rzeszowskiej spadek liczby osób uczestniczących w praktykach religijnych jest szczególnie widoczny w kontekście zmniejszającej się liczby „dominicantes”, czyli uczestników Mszy Świętej. Wskaźnik ten spadł z 51% w 1980 roku do 29% w 2023 roku. Jest to efekt zarówno zmieniających się wartości społecznych, jak i rosnącej liczby osób, które odwracają się od tradycyjnych form religijności, szukając innych sposobów zaangażowania społecznego czy duchowego.
Zmiany zachodzące w społeczeństwie, takie jak wzrost mobilności, większa liczba osób pracujących w weekendy czy rosnące poszukiwania sensu życia poza Kościołem, przyczyniają się do spadku uczestnictwa w praktykach religijnych. Doskonałym przykładem tego trendu jest mniejsza ilość zawieranych ślubów. W diecezji rzeszowskiej w 2019 roku udzielono 2 538 sakramentów małżeństwa, podczas gdy w 2023 roku tylko 1 782. W powiecie jasielskim, podobnie jak w wielu innych częściach kraju, tradycyjna religijność staje się coraz rzadsza.
Wśród wiernych rośnie także frustracja związana z coraz większym zaangażowaniem Kościoła w politykę. Wiele osób uważa, iż instytucja Kościoła zamiast koncentrować się na sprawach duchowych, wykorzystuje swoją pozycję do wspierania konkretnych ugrupowań politycznych. Dodatkowo skandale z udziałem duchownych, takie jak nadużycia seksualne i inne kontrowersje, prowadzą do utraty zaufania do duchowieństwa. To wszystko wpływa na podważenie autentyczności Kościoła, który traci moralny autorytet i niezależność.
Pandemia COVID-19 a religijność
Jednym z kluczowych czynników, które wpłynęły na spadek praktyk religijnych w ostatnich latach, była pandemia COVID-19. Liczba udzielanych sakramentów chrztu i bierzmowania w 2023 roku była znacznie niższa niż przed jej wybuchem. Ciekawym zjawiskiem jest natomiast wzrost liczby udzielanych sakramentów I Komunii Świętej – z 4 401 w 2019 roku do 7 827 w 2023 roku.
Pandemia wprowadziła poważne ograniczenia w organizowaniu ceremonii religijnych oraz różnego rodzaju uroczystości. Wiele osób, przyzwyczajonych do regularnego uczestnictwa w życiu Kościoła, zostało zmuszonych do przerwania swoich codziennych praktyk religijnych. Wierni zaczęli korzystać z nabożeństw online, co w dłuższej perspektywie mogło prowadzić do osłabienia więzi z tradycyjną formą religijności.
Z drugiej strony, pandemia wywołała u wielu osób poszukiwanie duchowego wsparcia. W efekcie, po jej zakończeniu, widać pewne odbudowanie zaangażowania w sakramentalne życie Kościoła, choć pełne przywrócenie wcześniejszych norm pewnie nigdy nie zostanie osiągnięte.
Najwyższa religijność na wsiach
Analizując wskaźniki dotyczące diecezji rzeszowskiej, warto zauważyć, iż spadek liczby uczestników Mszy Świętej oraz sakramentów różni się w zależności od rodzaju parafii. W 2023 roku w parafiach wiejskich udział w Mszy Świętej wynosił aż 58,3%, podczas gdy w parafiach miejskich tylko 25%. Tak duża różnica wskazuje na silną więź religijną w mniejszych miejscowościach, gdzie tradycja Kościoła jest głęboko zakorzeniona. W miastach, gdzie młodsze pokolenia coraz częściej angażują się w inne formy aktywności, religijność jest coraz słabsza.
Spadek liczby praktyk religijnych wskazuje na wyzwania, przed którymi stoi współczesny Kościół w utrzymaniu zaangażowania wiernych w tradycyjne formy kultu. Z jednej strony wpływ na to mają zmiany społeczne, z drugiej zaś pandemia COVID-19, która na długi czas ograniczyła fizyczną obecność w świątyniach. W tej sytuacji Kościół będzie zmuszony poszukiwać nowych sposobów dotarcia do wiernych, aby odpowiedzieć na zmieniające się potrzeby i oczekiwania współczesnego społeczeństwa. Pozostaje otwarte pytanie, czy uda mu się odnaleźć swoje miejsce w coraz bardziej sekularyzowanym świecie?
