Brzoza to drzewo mocno związane z kulturą Słowian. Pozyskiwany z niej sok, a także m.in. napar z pączków brzozy, stosowano od dawna w medycynie ludowej jako lek np. na schorzenia nerek oraz skuteczny środek do pielęgnacji skóry i włosów. Od niedawna naturalne metody wspierania zdrowia oraz redukcji objawów różnych schorzeń powracają do łask, co sprawiło, iż wzrosło zainteresowanie sokiem brzozowym.
Obecnie możemy kupić sok brzozowy w niemal każdym sklepie spożywczym i w sklepach ze zdrową żywnością. Jednak warto wiedzieć, iż nie każdy z dostępnych produktów to w 100% naturalny sok z brzozy. o ile we własnym ogrodzie rosną brzozy, to możemy samodzielnie pozyskać oskołę, która nie tylko ma liczne adekwatności lecznicze, ale także skutecznie pomaga zapobiegać rozwojowi wielu schorzeń.
Warto dowiedzieć się więcej na temat składu, prozdrowotnych adekwatności i pozyskiwania soku brzozowego, który w wielu rejonach świata nazywany jest eliksirem życia.
Jak pozyskać sok z brzozy?
Zanim zaczniemy pozyskiwać sok z brzozy w lesie, musimy wiedzieć, iż nie należy tego robić bez zgody leśniczego, który powinien wskazać, z których drzew można pozyskać oskołę. Nie musimy pytać o zgodę, o ile brzoza rośnie we własnym ogrodzie, jednak powinniśmy pamiętać, iż sok z drzewa rosnącego przy ruchliwej ulicy może zawierać szkodliwe metale ciężkie.
Sok pozyskuje się z nawierconych lub naciętych pni brzozy. Z jednego drzewa można pozyskać choćby 5 litrów soku dziennie, jednak świeży sok z brzozy bardzo gwałtownie się psuje – należy spożyć go w dniu pozyskania. Sok z brzozy może być przechowywany w lodówce maksymalnie 4 dni. Dłużej swoją trwałość zachowuje pasteryzowany sok z brzozy, jednak podczas pasteryzacji woda brzozowa traci cenną witaminę C.
Brzoza i jej adekwatności prozdrowotne – co warto wiedzieć?
Na terenie Polski powszechnie występują w lasach i ogrodach dwa gatunki brzozy, czyli brzoza brodawkowata i brzoza omszona. Sok pozyskiwany z różnych gatunków brzozy nie różni się pod względem składu oraz prozdrowotnych adekwatności. Surowiec wykorzystywany w medycynie naturalnej stanowią także liście, młode pączki oraz kora brzozy brodawkowatej.
Sok z brzozy od wielu wieków jest stosowany w tradycyjnej medycynie ludowej – pierwsze wzmianki o jego dobroczynnym wpływie na zdrowie znajdują się w średniowiecznych rękopisach. Stanowi on cenne wsparcie dla organizmu, działając profilaktycznie oraz wspierając leczenie wielu chorób. Warto jednak pamiętać, iż produkty roślinne nie mogą stanowić zamiennika konwencjonalnych terapii.
Sok z brzozy pozyskiwany jest wczesną wiosną – na przełomie marca i kwietnia. W tym okresie brzozy uwalniają do soku m.in. zgromadzone przed zimą sole mineralne. Wczesną wiosną zbierane są także bardzo młode liście brzozy. Natomiast pączki można pozyskiwać zimą oraz w okresie przedwiośnia, czyli na przełomie lutego i marca.
Napary, smarowidła, wyciągi alkoholowe oraz sok z brzozy są powszechnie stosowane w medycynie ludowej. Z prozdrowotnych i kosmetycznych adekwatności brzozy chętnie korzystały nasze prababcie i babcie. w tej chwili sok z brzozy przezywa swój renesans, stając się na nowo docenianym i chętnie stosowanym produktem pochodzenia roślinnego.
Do najczęściej wykorzystywanych prozdrowotnych adekwatności soku z brzozy zaliczamy korzystny wpływ na:
układ moczowy,
układ oddechowy,
drogi żółciowe,
układ kostno-stawowy,
układ immunologiczny.
Naturalny sok z brzozy pomaga również pozbyć się różnych defektów kosmetycznych – rozjaśnia skórę, redukując piegi i przebarwienia, a także wzmacnia włosy, przeciwdziałając ich nadmiernemu wypadaniu.
Skład chemiczny soku z brzozy
Naturalny sok z brzozy jest źródłem cennych składników odżywczych. Zawiera witaminy i sole mineralne, a także saponiny, polifenole roślinne, kwasy – kwas jabłkowy, cytrynowy i chlorogenowy, a także garbniki, żywice, aminokwasy egzogenne i olejki eteryczne. W składzie soku z brzozy znajdują się cenna dla zdrowia witamina C, wapń, magnez, potas, żelazo i fosfor.
Ważnym ze względu na działanie przeciwbólowe i łagodne działanie przeciwzapalne składnikiem soku z brzozy jest salicylan metylu, za pomocą którego wykazuje on działanie podobne do działania kwasu acetylosalicylowego. Kwas acetylosalicylowy stanowi składnik popularnych leków o działaniu przeciwbólowym, przeciwzapalnym i przeciwzakrzepowym.
Dzięki betulinie, zaliczanej do grupy saponin, sok z brzozy wykazuje działanie zwiększające wrażliwość komórek na insulinę oraz redukuje wysoki poziom cholesterolu. W składzie soku z brzozy znajdziemy również stanowiący cenne wsparcie na etapie redukcji masy ciała kwas chlorogenowy, który usprawnia spalanie tkanki tłuszczowej oraz zmniejsza uczucie głodu.
Sok uzyskany z brzozy ma przyjemny smak, który zawdzięcza naturalnie występującym w nim związkom. W produktach dostępnych w sklepach może jednak znajdować się cukier dodany, który zwiększa kaloryczność soku brzozowego, dlatego warto przed zakupem sprawdzić, czy mamy do czynienia z sokiem brzozowym bez zbędnych dodatków.
Na co pomaga sok z brzozy?
Sok z brzozy wykazuje działanie moczopędne, wspierając leczenie kamicy nerkowej i kamicy pęcherza moczowego oraz może być stosowany w profilaktyce tych schorzeń, zapobiegając powstawaniu kamieni moczowych.
Oskoła wykazuje również działanie napotne i żółciopędne, wspiera mechanizmy odpornościowe, przyśpiesza leczenie schorzeń układu oddechowego, a także jest tradycyjnie stosowany ze względu na łagodzenie bólów reumatycznych. W chorobach reumatycznych stosowane jest również smarowidło z młodych pączków brzozy oraz alkoholowy wyciąg z młodych pączków brzozy.
Co więcej, sok z brzozy wykazuje działanie przeciwzakrzepowe, stosowany jest w profilaktyce choroby niedokrwiennej serca, pomaga redukować dolegliwości związane z wrzodami żołądka i innymi schorzeniami układu pokarmowego, okazuje się pomocny przy usuwaniu nadmiaru wody z organizmu, redukując związane z jej zastojem obrzęki, a także łagodzi podrażnienia skóry.
Tradycyjnie sok z brzozy stosowany jest również na trądzik, blizny, oparzenia oraz trudno gojące się rany. Niegdyś na rany stosowano również korę z brzozy brodawkowatej, która pomaga ograniczyć ryzyko związane z zagrażającymi zdrowiu infekcjami bakteryjnymi.
Sok z brzozy okazuje się także bardzo skutecznym, naturalnym sposobem na łupież, przeciwdziała łysieniu i pomaga zachować młody wygląd skóry, stanowiąc źródło cennych składników o działaniu antyoksydacyjnym.
Co ważne – choć sok brzozowy usprawnia funkcjonowanie organizmu, to może być źródłem szkodliwych substancji m.in. metali ciężkich. Skład soku z brzozy zależny jest m.in. od środowiska, w którym rośnie drzewo, a także zasobności gleby w składniki mineralne.
Picie soku z brzozy – przeciwwskazania
Sok z brzozy nie powinien być stosowany profilaktycznie i leczniczo przez osoby uczulone na pyłek brzozy – pyłek brzozy wywołuje silną reakcję alergiczną, która powoduje obrzęk, zaczerwienienie i świąd oczu, a także nieżyt nosa. Picie soku z brzozy bywa czasami traktowane jako naturalna kuracja odczulająca, jednak trzeba wiedzieć, iż u niektórych alergików na etapie odczulania występuje zespół alergii jamy ustnej.
Inne przeciwwskazania do stosowania soku z brzozy to m.in. niewydolność układu moczowego, niedrożność dróg moczowych spowodowana np. zaawansowaną kamicą nerkową lub kamicą pęcherza moczowego, która może rozwinąć się na skutek znacznego powiększenia się gruczołu krokowego (prostaty), a także niewydolność serca i układu krążenia. Osoby cierpiące na przewlekłe choroby układu moczowego oraz układu sercowo-naczyniowego oraz inne choroby przewlekłe, powinny przed zastosowaniem soku z brzozy skonsultować się z lekarzem. To ważne, bo obecny w soku z brzozy salicylan metylu może wchodzić w interakcje ze składnikami farmaceutyków.
Źródła:
A. Groszek, I. Kaczmarczyk-Sedlak, Rola brzozy w wierzeniach ludowych oraz w medycynie ludowej i współczesnej fitoterapii, Herbalism nr 1(7) / 2021, s. 107-125
Grabek-Lejko D., Kasprzyk I., Zaguła G., Puchalski C., The Bioactive and Mineral Compounds in Birch Sap Collected in Different Types of Habitats, Baltic Forestry, 2017, 23(1)
Bilek M., Wawer J., Szwerc W., Słowik K., Sosnowski, S., Birch sap concentrate as potential modern food product. Econtechmod, An International Quarterly Journal, 2018, 1: 5-9
Dziak M., Kuźnicka B., Zioła i ich zastosowanie. Historia i współczesność, Państwowy Zakład Wydawnictw Lekarskich. Wydanie III poprawione i uzupełnione, Warszawa 1984
