Czym są szmery w płucach?
Szmery w płucach to dźwięki, które lekarz słyszy podczas osłuchiwania klatki piersiowej z użyciem stetoskopu. Badanie to, choć proste w wykonaniu, wymaga znaczne doświadczenia, bowiem choćby niewielkie odchylenia od normy mogą świadczyć o tym, iż w układzie oddechowym dzieje się coś niepokojącego.
U zdrowej osoby w trakcie oddychania słychać tzw. szmer pęcherzykowy, czyli delikatny, równy dźwięk powietrza przepływającego przez drogi oddechowe. Nie zawsze jednak wszystko brzmi tak, jak powinno. Dodatkowe, nietypowe odgłosy, np. świsty, rzężenia czy trzaski mogą wskazywać na różnego typu patologie, w tym: zwężenie oskrzeli, zaleganie wydzieliny w drogach oddechowych czy odkładanie się tkanki włóknistej, występujące w przebiegu zapalenia lub procesu nowotworowego.Reklama
O czym świadczą poszczególne szmery oddechowe?
Każdy rodzaj szmeru w płucach to inna wskazówka diagnostyczna, np.:
szmery fizjologiczne to te, które towarzyszą zdrowemu oddechowi. Szmer pęcherzykowy - miękki, delikatny dźwięk słyszany niemal nad całymi płucami, oznacza iż wentylacja odbywa się bez zakłóceń. jeżeli staje się cichszy, może oznaczać rozedmę, obecność płynu w jamie opłucnej lub ograniczenie wentylacji. Szmer oskrzelowy, słyszalny zwykle tylko nad tchawicą, staje się niepokojący dopiero wtedy, gdy pojawia się w innych rejonach płuc, może wówczas sugerować naciek zapalny lub krwotok;szmery patologiczne dzielą się na: rzężenia drobnobańkowe pojawiające się przy zapaleniu płuc, obrzęku lub włóknieniu, oraz grubobańkowe, które częściej towarzyszą rozstrzeniom oskrzeli. Do tej grupy należą także świsty, słyszalne jako wysokie, wręcz syczące dźwięki, które zwykle wynikają ze zwężenia dróg oddechowych, jak w astmie czy POChP. Zaś głębsze, "mokre" furczenia sygnalizują obecność wydzieliny. Szczególną uwagę zwraca stridor, czyli głośny, jednostajny świst, który może oznaczać poważną obturację krtani lub tchawicy i wymaga natychmiastowej diagnostyki;tarcie opłucnowe - opisywane jest jako szorstki, chrzęszczący dźwięk, przypominający skrobanie skóry o skórę, pojawia się, gdy zapalne lub nowotworowo zmienione blaszki opłucnej ocierają się o siebie;skrzeczenia to dźwięki mieszane - jakby połączenie krótkich świstów z trzeszczeniami. Ich obecność często wskazuje na zapalenie płuc z nadwrażliwości (dawniej: alergiczne zapalenie pęcherzyków płucnych), choć mogą pojawiać się również w innych chorobach śródmiąższowych.
Świszczący oddech a świsty w płucach
Poza szmerami płucnymi na wizycie u lekarza rodzinnego bardzo często można usłyszeć także o świszczącym oddechu. To charakterystyczny, dźwięczny szmer, który powstaje, gdy powietrze z trudem przeciska się przez zwężone drogi oddechowe. W zależności od miejsca i przyczyny zwężenia może pojawiać się podczas wdechu, wydechu lub w obu fazach oddechu
Warto rozróżniać świsty jako szmery oddechowe i świszczący oddech: mimo, iż są ze sobą nierozerwalnie związane to oznaczają nieco inne zjawiska. W terminologii medycznej, kiedy mówimy o świstach jako szmerach oddechowych, mamy na myśli dźwięk, który lekarz słyszy przez stetoskop podczas osłuchiwania klatki piersiowej. Świszczący oddech to natomiast objaw kliniczny, czyli coś, co pacjent może sam usłyszeć (lub usłyszą to osoby z otoczenia) bez użycia stetoskopu.
O czym świadczy świszczący oddech?
Stridor, czyli świst wdechowy, wskazuje na problem w górnych drogach oddechowych w obrębie gardła, krtani czy tchawicy. Z kolei wheezing, czyli świst wydechowy, pochodzi z dolnych odcinków układu oddechowego: oskrzeli i oskrzelików i często towarzyszy astmie czy przewlekłej obturacyjnej chorobie płuc (POChP).
Generalnie przyczyn świszczącego oddechu jest wiele. Najczęstsze to infekcje wirusowe, które prowadzą do zapalenia krtani, oskrzeli czy oskrzelików, a także astma, w której świsty mają charakter nawracający. Objaw ten może też pojawić się nagłe, np. po zachłyśnięciu się pokarmem lub dostaniu się ciała obcego do dróg oddechowych, wówczas wymaga natychmiastowej interwencji. Świsty bywają również objawem wad wrodzonych krtani lub tchawicy, reakcji alergicznych, guzów, a choćby chorób metabolicznych i nerwowo-mięśniowych, które wpływają na funkcję oddechową.
U dzieci świszczący oddech występuje zdecydowanie częściej niż u dorosłych. Ich drogi oddechowe są krótsze, węższe i bardziej wiotkie, a to sprawia, iż choćby niewielki obrzęk błony śluzowej czy nagromadzenie wydzieliny może skutkować znacznym utrudnieniem przepływu powietrza. Poza tym młody organizm ma jeszcze niedojrzały układ odpornościowy i mniejszą zdolność do efektywnego kaszlu, co dodatkowo sprzyja infekcjom i zwężeniu oskrzeli.
Kiedy świszczący oddech może być niebezpieczny?
Kiedy u dziecka nagle pojawia się świszczący oddech, rodzice stają przed dylematem: interweniować natychmiast, czy poczekać? Kluczowa zasada jest prosta: jeżeli przyczyna tego objawu nie jest znana, konieczna jest pilna konsultacja lekarska.
Istnieją jednak sytuacje, które są absolutnie alarmowe i nie cierpią zwłoki. Wezwanie pogotowia (tel. 999 lub 112) jest niezbędne, gdy świstom towarzyszy duszność, gdy stan dziecka budzi głęboki niepokój, lub gdy istnieje podejrzenie: połknięcia przez dziecko ciała obcego, silnej reakcji alergicznej po ukąszeniu owada lub spożyciu pokarmu.
Z drugiej strony, jeżeli świszczący oddech jest łagodny i występuje w przebiegu znanej, zdiagnozowanej przez lekarza infekcji, a dziecko nie ma duszności ani innych niepokojących objawów, można stosować leczenie domowe. Polega ono na zapewnieniu optymalnych warunków (zwłaszcza chłodnego, nawilżonego powietrza), dbaniu o nawodnienie oraz podawaniu leków przeciwgorączkowych i innych środków zaleconych przez specjalistę.
Źródła:
Medycyna rodzinna, red. B. Latkowski, M. Godycki-Ćwirko, W. Lukas, wyd. 3, PZWL, Warszawa 2017.
M. Świerczyńska-Krępa i in., Choroby układu oddechowego. Choroby dróg oddechowych, red. E. Niżankowska-Mogilnicka, R. Krenke, F. Mejza, w: Interna Szczeklika 2022, red. P. Gajewski, Kraków 2022.
CZYTAJ TEŻ:
