Scenariusz zajęć: „Pamięć – Symbole – Ci, którzy są z nami w wspomnieniach”

Grupa: uczniowie ze spektrum autyzmu
Czas trwania: ok. 45–60 minut
Miejsce: sala lekcyjna / pracownia plastyczna
Cel główny: Pomóc uczniom zrozumieć pojęcie pamięci o tych, którzy odeszli, znaczenie symboli oraz możliwość wyrażenia wspomnień w bezpieczny, świadomy sposób.
Cele szczegółowe:

• Uczeń rozpoznaje i nazywa przynajmniej jeden symbol pamięci (np. znicz, kwiat) związany z tradycją upamiętniania zmarłych.
• Uczeń reflektuje nad tym, co znaczy „pamiętać” i dzieli się wspomnieniem, jeżeli chce.
• Uczeń tworzy prosty plastyczny „symbol pamięci” (np. kartkę-pamięć, obrazek, znicz papierowy) jako wyraz szacunku wobec tych, którzy odeszli.
• Uczeń uczestniczy w rozmowie w grupie lub w parach z pomocą nauczyciela, ucząc się słuchać i wyrażać swoje myśli/emocje związane z pamięcią i symbolami.

Materiały:

• Kartki papieru, kredki, flamastry, farby (opcjonalnie).
• Kolorowe karty z symbolami: znicz, kwiat (np. chryzantema), zdjęcie (symbol wspomnienia), drzewo życia, migający płomień itp.
• Pudełko lub worek z karteczkami z pytaniami (zaproponowane poniżej).
• (Opcjonalnie) lampka LED lub papierowy „znicz” – symboliczny.
• Tablica / flipchart i marker.
• Przykładowe zdjęcia grobów, zniczy, kwiatów – w celu wprowadzenia wizualnego.

👉 Przeczytaj eBook:

Przebieg zajęć:

1. Wprowadzenie (ok. 10 min)
   • Powitanie, krótka rozmowa – „Dzisiaj porozmawiamy o tym, co oznacza pamięć o tych, którzy już odeszli, i o symbolach, które pomagają nam wyrazić szacunek”.
   • Pokazanie i omówienie trzech obrazków symboli (znicz, kwiat, zdjęcie) – „Co widzisz? Co może oznaczać ten symbol?”
     • Znicz → światło, pamięć, szacunek. W tradycji polskiej zapala się znicz na grobie. wporcelanie.pl – zdjęcia na pomnik+1
     • Kwiat (np. chryzantema) → symbol pamięci o zmarłych, wiara w życie wieczne. wporcelanie.pl – zdjęcia na pomnik+1
     • Zdjęcie/bliska pamiątka → trzymanie w pamięci osoby, jej obecność w naszym życiu mimo, iż nie ma jej już fizycznie.
   • Zapytanie uczniów: „Czy znacie inne symbole pamięci? Co one dla was znaczą?” – zachęcenie do podzielenia się, wspierając komunikację (można użyć obrazków, jeżeli ktoś woli).
2. Rozmowa – pytania i refleksja (ok. 10–15 min)
   • Uczniowie pracują w parach lub małej grupie (w zależności od możliwości) z karteczkami-pytaniami. Nauczyciel rozdaje po jednej karteczce każdej parze. Przykładowe pytania:
     • „Kto jest osobą, o której chcesz pamiętać? Co była/był dla Ciebie ważny/a?”
     • „Jaki symbol mógłbyś/mogłabyś stworzyć, by wyrazić pamięć o tej osobie?”
     • „Dlaczego zapalamy znicz lub składamy kwiaty na grobie?” (można wspomnieć: zapalone światło – symbol wskazujący drogę duchom lub światło obecności)
     • 👉 Pamiętamy o zmarłych – scenariusz zajęć
     • „Jak czujesz się, kiedy mówisz o kimś, kogo już nie ma? Czy pojawia się jakaś myśl lub obraz?”
   • Nauczyciel przechodzi między grupami, wspiera uczniów w wyrażaniu swoich myśli i emocji, upewnia się, iż atmosfera jest bezpieczna i akceptująca.
3. Działanie plastyczne – tworzenie symbolu pamięci (ok. 15-20 min)
   • Instrukcja: „Wybierz jedną osobę, o której chcesz dziś pomyśleć (może to być ktoś z rodziny, ktoś bliski). Teraz stwórz symbol — może to być kartka z rysunkiem, papierowy znicz, kwiat z papieru albo inny obrazek — coś, co dla Ciebie oznacza „pamiętać”.
   • Zachęcenie uczniów: „Możesz użyć…
     • kolorów (np. złoty – światło, niebieski – spokój),
     • symboli (znicz, kwiat, drzewo),
     • słów (imię osoby, jedno zdanie: „Dziękuję Ci”, „Pamiętam”),
     • materiałów, które lubisz (kartka, kredki, flamastry).
   • Nauczyciel i asystenci pomagają uczniom, którzy potrzebują wsparcia – np. dobór symbolu, uporządkowanie pracy, pomoc w formułowaniu zdania.
4. Prezentacja i dzielenie się (ok. 5-10 min)
   • Każdy, kto chce, prezentuje swój symbol pamięci, mówi jedno zdanie: „Wybrałem/łam symbol …, bo …”.
   • Uczniowie mogą zawiesić swoje prace na tablicy-pamięci (np. specjalne miejsce w klasie) lub umieścić je w wyznaczonym miejscu w sali jako wspólna galeria.
   • Nauczyciel podkreśla: „Każdy symbol jest ważny. Nie ma „dobrego” lub „złego” – to Twoja pamięć i Twoje uczucia”. 👉 Jak wytłumaczyć dzieciom ze spektrum autyzmu, czym jest „Wszystkich Świętych”?
5. Zakończenie i refleksja zbiorowa (ok. 5 min)
   • Nauczyciel pyta: „Jak się czujecie po tej pracy? Co było dla Was najważniejsze?”
   • Krótka rozmowa: „Dlaczego pamięć jest ważna? Co nam daje pamiętanie tych, których już nie ma?”
     • Można odnieść do tradycji: „W tradycji polskiej, w dniach Dzień Wszystkich Świętych i Dzień Zaduszny odwiedzamy groby, zapalamy znicze, składamy kwiaty – to znaki, iż pamiętamy i iż ci, którzy odeszli, są z nami w myślach”.
     • 👉 Scenariusz zajęć dla dzieci ze spektrum autyzmu: Wszystkich Świętych (Święto Zmarłych)calvarianum.eu+1
   • Zamknięcie: nauczyciel dziękuje za uczestnictwo, podkreśla, iż każdy wspomnienie ma znaczenie, a symbole pomagają nam wyrazić uczucia. Można zaproponować uczniom, by w domu – jeżeli zechcą – porozmawiali z rodzicem/opiekunem o osobie, którą dzisiaj wybrali, lub by pokazać swój symbol pamięci w bezpieczny sposób.

👉 Przeczytaj eBook:

📌 KARTA 1 – TREŚĆ (piktogramy + podpisy)

Tytuł karty:
SYMBOLE PAMIĘCI

Piktogramy na karcie (czytelne, grube linie, czarne kontury):

1. 🕯 ZNICZ – symbol światła i pamięci
2. 🌸 KWIAT – symbol szacunku
3. 📷 FOTOGRAFIA – symbol wspomnień
4. 🔥 PŁOMIEŃ – symbol życia, które pamiętamy
5. ❤️ SERCE – symbol miłości i bliskości

Podpis na dole karty:
„Symbole pomagają nam pamiętać o tych, którzy odeszli.”

Miejsce na zadanie dla ucznia:
➡️ Zadanie: Wskaż symbole, które znasz. Pokoloruj je.

źródło/kolorowanki: https://bazgroszyt.pl/

Uwagi dla nauczyciela / wskazówki wspierające:

• Uczniowie ze spektrum autyzmu mogą mieć różne reakcje na temat „śmierci” i „pamięci” – ważne jest, aby:
  • Zadbać o jasne, konkretne wyjaśnienie: „Nie będziemy dziś mówić o smutku albo żalu – dziś mówimy o pamięci, o tym, iż ktoś był i pozostaje ważny”.
  • Umożliwić wybór – uczniowie, którzy nie chcą mówić o własnej osobie lub zmarłej osobie – mogą wybrać symbol ogólny, albo osobę znaną (np. postać historyczną) lub po prostu „symbol pamięci”.
  • Dawać czas – nie wszyscy muszą w tym momencie mówić o uczuciach lub pokazywać pracę, ale każdy może uczestniczyć na swój sposób.
  • Stworzyć spokojną, bezpieczną atmosferę – można w tle mieć łagodną muzykę, dobrać stałe miejsce w sali, zapewnić, iż nikt nie jest oceniany.
  • Pomóc uczniom ze składaniem prac – niektóre osoby mogą potrzebować wsparcia w wyborze materiałów, kolorów, formy.
• Można dostosować długość zajęć w zależności od grupy – jeżeli grupa potrzebuje więcej czasu w refleksję, rozmowę lub pracę plastyczną, można wydłużyć te etapy lub podzielić zajęcia na dwa dni.
• Po zajęciach można zorganizować w sali tzw. „Kącik pamięci” – miejsce, gdzie uczniowie mogą odłożyć swoje symbole, zapalić (symbolicznie) lampkę LED lub zapytać, czy chcą wspólnie przez chwilę pomyśleć o osobie, której symbol powstał.
• Warto nawiązać do innych tradycji (np. Día de los Muertos w Meksyku, gdzie przygotowuje się ofrendy-ołtarze pełne zdjęć, kwiatów i jedzenia – pokazuje to, iż pamięć o zmarłych odbywa się w różnych kulturach. zLukaszem+1
• Można na koniec zaproponować rodzicom/opiekunom, by wraz z dzieckiem obejrzeli zdjęcia z cmentarza, grobów, zniczy, i porozmawiali w domu o tym, co symbolizują, co dla nich znaczą. W ten sposób zajęcia mogą być przedłużone w środowisku domowym.

👉 Przeczytaj eBook:

✅ Przeczytaj

• Jak wytłumaczyć dzieciom ze spektrum autyzmu, czym jest „Wszystkich Świętych”?
• Dzień Dyni – scenariusz zajęć dla dzieci ze spektrum autyzmu
• „W krainie złotych liści i jesiennych darów” – Zmysłowe zajęcia rewalidacyjne ASD
• Jesienny scenariusz zajęć rewalidacyjnych: motoryka mała i koordynacja wzrokowo-ruchowa u dzieci z autyzmem

Adaptacje i wersje dla różnych poziomów:

• Dla uczniów młodszych / o mniejszych możliwościach komunikacyjnych:
  • Można ograniczyć rozmowę do wyboru symbolu i pracy plastycznej, z pomocą obrazków i dużych kart z symbolami.
  • Można użyć gotowych stemplowanych kształtów (znicz, kwiat) i kolorowania.
• Dla uczniów starszych:
  • Można rozszerzyć temat o refleksję pisemną: „List do osoby, której symbolem jest moja praca” albo krótką prezentację grupową o tym, jakie symbole pamięci istnieją w innych kulturach.
  • Można dodać element multimedialny: pokaz zdjęć-porównań (jak wyglądają groby dawniej vs dziś, jak wyglądają symbole w Polsce vs w Meksyku) i krótka dyskusja.

Podsumowanie

Te zajęcia mają na celu nie tylko przekazanie wiedzy o symbolach i tradycjach związanych z pamięcią, ale przede wszystkim umożliwić uczniom ze spektrum autyzmu uczestnictwo w refleksji w sposób bezpieczny, przemyślany, angażujący zmysły i emocje. Tworząc własny symbol pamięci, każdy uczeń może zaakcentować swoją indywidualną perspektywę, co sprzyja poczuciu wartości i włączeniu.

✅ Dołącz do nas i zyskaj więcej!

📌 Subskrypcja 6 zł – dostęp do wybranych materiałów, artykułów i inspiracji dla nauczycieli,terapeutów i rodziców.
🌟 Subskrypcja PREMIUM 10 zł – pełny dostęp do nowych materiałów, scenariuszy, narzędzi w tym arkuszy pracy i innych tematów zebranych w górnych zakładkach tematycznych.

📚 Czytaj eBooki, pobieraj Pakiety lekcyjne i korzystaj z gotowych scenariuszy zajęć i terapii, które oszczędzają Twój czas i wspierają rozwój uczniów.

👉 Czytaj aktualne, codzienne, wolne artykuły na autyzmwszkole.com i buduj swoją bazę materiałów krok po kroku!

👉 Przeczytaj eBook: