Zdolność do autoprezentacji, wprowadzenie pozytywnej energii w życie grupy, w której się znajdujemy oraz dobra komunikacja interpersonalna to determinanty osobistego zadowolenia z funkcjonowania społecznego oraz poczucia zewnętrznej akceptacji. Dzieci już od najmłodszych lat uczą się przywitania rówieśnika w sposób zachęcający do nawiązania przyjaźni. Do tego uświadamiana jest im wartość zachowań fair- play czy utrzymywania odpowiednich granic fizycznych oraz werbalnych w trakcie interakcji z osobami w otoczeniu. Integracja z rówieśnikami, nauka identyfikacji społecznej oraz współpracy, owocuje zwykle pojawieniem się w życiu dziecka bliskich przyjaciół, którzy stają się obok rodziców, osobami znaczącymi. Koleżanki i koledzy z którymi dziecko spędza największą ilość czasu w placówce przedszkolnej, a następnie w szkole, stanowią pewnego rodzaju lustro, w którym młody człowiek przegląda się, porównuje, a także kształtuje swój światopogląd. W psychologii pojęciem wyjaśniającym po części to zjawisko, jest efekt czystej ekspozycji. Zakłada on, iż im częstszy kontakt ma człowiek z danym bodźcem, tym bardziej skłonny jest do obdarzenia go sympatią (Aronson, 1994). Młody człowiek do prawidłowego rozwoju potrzebuje socjalizacji poprzez kontakty z drugą osobą. Służą one przede wszystkim sprawdzeniu jaki wpływ wywiera na innych, a co za tym idzie poznaniu własnej społecznej roli. Dodatkowo stworzenie sieci społecznych kontaktów chroni jednostkę, zapewniając jej wsparcie w trudnych sytuacjach i kryzysach.
Jak można przeczytać w książce „Rozmowa, która pomaga”, jedną z najskuteczniejszych form pomocy innym jest słuchanie i kontakt werbalny umożliwiający informowanie o troskach i trudnościach, a co za tym idzie poprawę samopoczucia i dobrostanu psychologicznego (Geldard, 2005). O dobrostanie psychologicznym świadczy stan, w którym człowiek może realizować swoje potrzeby wykształcone adekwatnie do wieku rozwojowego. Potrzeba aprobaty społecznej i akceptacji grupy są jednymi z najbardziej naturalnych pragnień pojawiających się w toku rozwoju człowieka. Szczególnie istotnym etapem jest czas dorastania dziecka, w którym nawiązywane przyjaźnie wpływają pomyślnie na uporanie się z kryzysami i problemami charakterystycznymi dla tego okresu rozwojowego (Farnicka, 2016). o ile dziecko przed osiągnięciem dorosłości nie opanuje dobrze umiejętności społecznych, wówczas budowanie związków, realizacja zawodowa, a także radzenie sobie z problemami, będą dużo trudniejsze do osiągnięcia. Kontaktowość, elastyczność poznawcza, a także rozumienie innych są podwalinami do osiągnięcia późniejszej samodzielności i niezależności. o ile rodzic chce by jego dziecko mogło samo rozwinąć skrzydła i wykorzystać w pełni swój potencjał rozwojowy, powinien zadbać o aktywizowanie dziecka w szeroko rozumianym życiu społecznym. Ważne jest, aby życie w grupie i kontakty międzyludzkie nie ograniczały się jedynie do środowiska domowego, które przeważnie będzie kojarzyło się z poczuciem bezpieczeństwa. Prawdą jest, iż łatwiej opanować daną umiejętność w przyjaznym, znanym środowisku. Jednak, aby została ona na stałe zinternalizowana i włączona do repertuaru naturalnie przychodzących zachowań, nieuchronna jest konieczność testowania jej także w obcym otoczeniu społecznym.
Jan Strelau w „Podręczniku Psychologii” rozwój społeczny, w okresie późnego dzieciństwa, sprowadza do bycia członkiem grupy formalnej, inaczej klasy. Bez dobrej komunikacji i orientacji w zachowaniu rówieśników, wniknięcie w procesy zachodzące w grupie, staje się niemożliwe, co może skutkować odrzuceniem. Pozycja dziecka odrzucanego, może trwale rzutować na jego psychikę, a co za tym idzie rodzić takie zachowania jak np. wzniecanie bójek oraz zaniechanie współpracy. Co jest warte uwagi, głównym warunkiem uzyskania przez dziecko akceptacji innych jest posiadanie przez niego określonego zestawu cech determinujących występowanie pożądanych społecznie zachowań. Tylko te przyjaźnie, które są oparte na wspólnych pasjach i podobieństwie charakterologicznym przybierają trwałe formy (Strelau, 2006). Dlatego tak niezmiernie ważna jest umiejętność integracji dziecka z otoczeniem i dzielenie wspólnych zainteresowań z grupą koleżanek i kolegów.
Trening umiejętności społecznych (TUS) ma za zadanie umożliwić dzieciom przećwiczenie zachowań obowiązujących w różnych sytuacjach społecznych w komfortowych, bezstresowych warunkach, tak aby ułatwić nawiązywanie kontaktów międzyludzkich, a także zwiększyć pewność siebie i zdolność przystosowania się do spotykanych sytuacji w realnym życiu. Jak sama nazwa takiego treningu wskazuje, warto by odbywał się w większej grupie osób. Taka sytuacja nie dość, iż bliższa jest rzeczywistym warunkom występowania ćwiczonych „na sucho” sytuacji, to dodatkowo stanowi możliwość poznania perspektywy innych osób i uzyskania informacji zwrotnej od otoczenia. Trening umiejętności społecznych skupia się przede wszystkim na rozwijaniu umiejętności takich jak utrzymywanie kontaktu wzrokowego podczas rozmowy, dostosowanie tonu i sposobu mówienia. Dodatkowo ważna jest nauka aktywnego słuchania, okazywania empatii oraz adekwatnych reakcji emocjonalnych. Z pewnością opanowanie przez dziecko tych zasobów ułatwi mu późniejszą edukację, rozwój ścieżki zawodowej, a także radzenie sobie we wszystkich obszarach codziennego życia.
autor: Adrianna Mikulska
Bibliografia:
- Aronson E., Wilson D., Robin M. ( 1994) Psychologia społeczna. Serce i umysł Poznań: Wydawnictwo S.C. HarperCollins Collage Publishers
- Geldard K., Geldard D. (2005) Rozmowa, która pomaga. Podstawowe umiejętności terapeutyczne. Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo pPychologiczne
- Farnicka M. (2016). Człowiek w całokształcie życia: rodzina- edukacja- praca. Zielona Góra: Psychologiczne Zeszyty Naukowe nr 1, Oficyna Wydawnicza Uniwersytetu Zielonogórskiego.
- Strelau J. (2006) Psychologia. Podręcznik akademicki. Tom 1: Podstawy psychologii. Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne (GWP).
