Spektrum autyzmu (autism spectrum disorder, ASD) to grupa zaburzeń neurorozwojowych. Obejmuje ona m.in. autyzm, zespół Aspergera i zespół Retta. Risperidon jest jednym z leków stosowanych w tych zaburzeniach w przypadku zachowań agresywnych i zaburzeń zachowania. Innym zaburzeniem neurorozwojowym jest ADHD.
Częstość zaburzeń ASD w populacji wynosi ok. 1%. Spektrum autyzmu jest kilkukrotnie częściej diagnozowane u chłopców. Do podstawowych kryteriów diagnostycznych należą zaburzenie integracji społecznej, zaburzenie komunikacji i nietypowe, niefunkcjonalne zainteresowania.
Czytaj także: Osoby ze spektrum autyzmu lepiej odczytują emocje na rysunkach.
Leczenie
Podstawą leczenia osób z ASD jest psychoedukacja oraz trening umiejętności społecznych. Brak leków, które działałyby przyczynowo. Jednak w związku z tym, iż u osób ze spektrum autyzmu mogą pojawiać się niekontrolowane wybuchy złości, problemy z dostosowaniem się do zmian w środowisku czy agresja, wspomagająco stosuje się często neuroleptyki.
Neuroleptyki to leki będące inhibitorami receptorów dopaminowych i serotoninowych. Bardzo często są stosowane jako leki uspokajające czy nasenne (poza wskazaniami), także w ASD.
Czytaj także: Depresja matek dzieci z autyzmem.
Działania niepożądane
Do głównych działań niepożądanych risperidonu należą:
- przyrost masy ciała,
- hiperprolaktynemia,
- nadmierna senność w ciągu dnia,
- spadek ciśnienia tętniczego,
- bóle głowy,
- zaparcia lub biegunka.
Risperidon w badaniach
W związku z uspokajającym działaniem, risperidon potencjalnie może mieć niekorzystny wpływ na uważność i zdolności poznawcze. Najnowsze badanie przeglądowe analizuje ten efekt. Podsumowuje ono wyniki 11 badań dotyczących wpływu risperidonu na zdolności poznawcze u dzieci ze spektrum autyzmu.
Wykazano, iż risperidon ma 70% skuteczności w leczeniu objawowym zaburzeń ze spektrum autyzmu w leczeniu krótko- i długoterminowym.
Czytaj także: Najnowsze odkrycia genetyczne dotyczące spektrum autyzmu.
Efekt risperidonu na zdolności poznawcze w ASD
W jednym z analizowanych badań funkcje poznawcze oceniano u 38 autystycznych dzieci przyjmujących risperidon. Stwierdzono, iż nie nastąpił znaczący spadek zdolności poznawczych w obszarach mierzonej uwagi (zadanie anulowania, wykonanie zadania matematycznego na czas), koordynacji ręka-oko (Purdue Pegboard) i krótkotrwałej pamięci werbalnej (zadanie polegające na uczeniu się werbalnym).
Po zastosowaniu rysperydonu u dzieci zaobserwowano polepszenie działania niektórych obszarów funkcji poznawczych. Zanotowano je podczas wykonywania zadania anulowania i zadania uczenia się werbalnego. Podobną poprawę dostrzeżono w przypadku zadania oceniającego pamięć przestrzenną.
Porównywalne wyniki uzyskiwano również w innych badaniach. Podsumowując, można stwierdzić, iż stosowanie risperidonu u dzieci z ASD nie ma negatywnego wpływu na zdolności poznawcze.
W kwestii nadmiernego uspokojenia, jak wynika z powyższego badania, dzieci z ASD leczone risperidonem zgłaszały, iż uspokojenie zwykle ustępuje po dwóch do czterech tygodni stosowania leku. Sugeruje to, iż ryzyko zaburzeń funkcji poznawczych jest największe w pierwszych tygodniach leczenia.
Czytaj także: Potwierdzono istnienie czterech podtypów spektrum autyzmu.
