„Wypracowanie kompleksowej polityki senioralnej i budowa zintegrowanego systemu opieki nad osobami starszymi” – rekomendację 9. Kongresu Zdrowie Polaków przedstawia Łukasz Salwarowski, prezes Stowarzyszenia MANKO, redaktor naczelny „Głosu Seniora”.
Rekomendujemy odejście od silosowego podejścia w organizacji opieki dla osób w wieku senioralnym na rzecz budowy zintegrowanego systemu, łączącego potencjały opieki społecznej i zdrowotnej, oraz wypracowanie kompleksowej polityki senioralnej, która zapewni osobom starszym odpowiednie wsparcie zarówno w aspekcie zdrowotnym, społecznym, jak i ekonomicznym. W świetle alarmujących danych na temat samotności seniorów rekomendujemy działania mające na celu ich aktywizację, podobne do tych, jakie wprowadzono w innych krajach, np. w Japonii, w której stosuje się ulgę podatkową dla osób, które opiekują się rodzicami. Innym przykładem jest pomysł z Turcji, gdzie w osiedlowych kawiarniach emeryt dostaje dziennie jedną kawę lub herbatę gratis. Podobne rozwiązania zapobiegają samotności, która – o czym warto przypomnieć – zwiększa ryzyko zaburzeń otępiennych o 40 proc., a nagłego zgonu – o 26 proc.
Rekomendujemy wypracowanie mechanizmów, dzięki którym zatrudnianie seniorów będzie korzystne dla pracodawców, oraz wdrożenie innych zmian, dzięki którym rynek pracy będzie bardziej przyjazny dla seniorów. Dostosowanie rynku pracy do zatrudniania osób starszych, a także aktywizacja grupy najstarszych Polaków, oraz przeciwdziałanie dyskryminacji seniorów, w tym językowej, cyfrowej, ekonomicznej i zawodowej, to zadanie szczególnie ważne, jeżeli weźmiemy pod uwagę, iż w 2009 roku na jednego emeryta pracowały zawodowo cztery osoby aktywne, w tej chwili są to trzy, a za 25 lat będą już tylko dwie.
W kontekście niewystarczającej opieki geriatrycznej proponujemy odwrócenia piramidy świadczeń, czyli położenia dużego nacisku na opiekę ambulatoryjną. Włączając w tę opiekę zespół pielęgniarski czy fizjoterapeutyczny, można byłoby wykonywać w domu podstawowe badania przesiewowe, które np. dostarczałyby wiedzę o tym, którego z odwiedzanych seniorów przekierować do lekarza rodzinnego czy też specjalisty. W kontekście ulepszenia opieki długoterminowej i uzupełnienia braków opiekunów osób starszych rekomendujemy z kolei włączenie do tego grupy opiekunów nieformalnych, czyli osób niekoniecznie związanych z system opieki zdrowotnej, ale odpowiednio przeszkolonych i znających zasady pracy z osobami wymagającymi stałej opieki. Mając na uwadze, iż 600 tys. osób w naszym kraju ma zespoły otępienne, a tymi osobami najczęściej opiekują się partnerzy życiowi, którzy często są w ich wieku, należy też pamiętać o opiece wytchnieniowej dla opiekunów. Potrzebne są rozwiązania, które pozwalałyby osobom sprawującym formalną opiekę, na przykład na jeden wolny dzień w tygodniu – mogliby poświęcić go na odpoczynek albo załatwienie rozmaitych spraw.
Mając świadomość, iż życie społeczne uległo ogromnym zmianom i w tej chwili system opieki zdrowotnej ma zastąpić to, czym kiedyś była rodzina, warto promować solidarność międzypokoleniową i społeczną. Poczucie solidarności, wspólnoty sprawia, iż wiele problemów, które w sformalizowany systemowy sposób wydaje się nie do rozwiązania, udaje się przezwyciężyć dzięki zaangażowaniu rodziny, znajomych czy sąsiadów.
Łukasz Salwarowski, prezes Stowarzyszenia MANKO, redaktor naczelny „Głosu Seniora”:
– Nasze rekomendacje to przede wszystkim współpraca. Współpracujmy, nie konkurujmy. Chodzi o współpracę międzysektorową dla bezpieczeństwa i dobra seniorów.
Sprawa druga: walka z samotnością. 40 proc. seniorów to osoby samotne, a samotność zabija. Dlatego musimy robić wszystko, aby walczyć z samotnością i wydłużać okres sprawności przez skuteczniejszą aktywizację.
Trzecia: rynek pracy. Wszystkie badania potwierdzają, iż praca popłaca. Wpływa na nasze zdrowie psychiczne, społeczne, finansowe. Wydłużajmy okres sprawności seniorów. Stąd kampania, którą już popiera prezes ZUS, pani minister Marzena Okła-Drewnowicz – „Pracodawca przyjazny seniorom”. Polega ona na tym, aby pracodawcy zatrudniali, a nie zwalniali seniorów, a seniorzy chcieli pracować.
Sprawa następna: opieka domowa. Najlepiej odciążyć przeciążony system opieki długoterminowej wsparciem opiekunów domowych i seniora w jego miejscu zamieszkania.
Sprawa szósta: rodzina. Rodzina bardzo często w ostatnich czasach spycha odpowiedzialność na państwo, na samorząd, na różne organizacje. Warto zaapelować do rodziny: bądźmy solidarni z naszymi seniorami, włączmy się w ich aktywizację, ponieważ koszty braku skutecznej aktywizacji i przedwczesnej niesamodzielności poniesiemy my wszyscy – i państwo, i samorząd, i rodziny.
Rekomendację zaprezentowano podczas spotkania „Nauka dla zdrowia społeczeństwa w Roku Edukacji Zdrowotnej i Profilaktyki”, które odbyło się 3 marca 2025 r. w Senacie RP.
Link do transmisji Prezentacja Raportu z 6. Kongresu „Zdrowie Polaków” oraz wręczenie nagród „Perspektywy Medycyny”. – YouTube
Tekst: Marta Jakubiak
Foto: Albert Wasilewski
