Rak prostaty (gruczołu krokowego) to jeden z najczęstszych nowotworów występujących u mężczyzn. Co roku w Polsce zapada na niego 18 000 pacjentów, a na świecie liczba ta sięga choćby 1,4 miliona. Rak prostaty wcale nie musi oznaczać włączania pauzy w życiu pacjentów oraz ich bliskich, a ich zaangażowanie w plan leczenia oraz pozytywne nastawienie mają znaczące przełożenie na efekty.
Co musisz wiedzieć na temat raka prostaty, aby nie tylko skutecznie działać w zakresie profilaktyki choroby, ale też mieć kontrolę nad wdrażanym leczeniem? Zapraszamy do lektury artykułu, który został przygotowany w oparciu o materiały opracowane przez dr n. med. Artura Drobniaka w ramach kampanii „Liczy się każda chwila” i odpowiada na najważniejsze pytania dotyczące raka prostaty.
Profilaktyka i diagnoza
Rak prostaty to nowotwór, który rozwija się w organizmie pacjenta latami, dlatego tak ważna jest regularna profilaktyka. Choć szczyt zachorowalności na raka prostaty obserwuje się u mężczyzn pomiędzy 60., a 70. rokiem życia, zgodnie z wytycznymi Europejskiego Towarzystwa Urologicznego, każdy mężczyzna po 40. roku życia powinien zrobić pierwsze badania kontrolne. Badaniem koniecznym dla uzyskania informacji o zaawansowaniu raka prostaty jest ocena PSA (marker raka prostaty), który oznacza się z krwi. O częstości wykonywania oznaczeń PSA decyduje lekarz, który uwzględnia genetyczne uwarunkowania pacjenta, w tym historię chorób w rodzinie lub etap istniejącej choroby i prowadzone leczenie.
Badanie PSA nie dotyczy tylko rozpoznania choroby, ale pomaga także w ocenie skuteczności wdrażanych terapii. W przypadku pacjentów poddawanych leczeniu miejscowemu badanie trzeba wykonywać co 3-6 miesięcy, ale lekarz może zdecydować o wykonywaniu PSA częściej, np. co miesiąc, biorąc pod uwagę indywidualny przypadek danego pacjenta.
Innymi badaniami z krwi, które lekarz może zlecić w przypadku raka prostaty jest poziom testosteronu, morfologia (ocena hemoglobiny, krwinek białych i płytek krwi) i biochemia (ocena czynności wątroby, nerek, jonogram i inne). Poza badaniami PSA, lekarz może przeprowadzić także badanie palpacyjne oraz zlecić badania obrazowe, takie jak tomograf komputerowy (TK), rezonans magnetyczny (NMR) czy pozytronowa tomografia emisyjna (PET).
Leczenie raka prostaty
Jak krok po kroku wygląda leczenie raka prostaty? Po rozpoznaniu choroby, lekarz prowadzący omawia z pacjentem plan leczenia. Na etapie wyboru sposobu terapii ważne jest, aby pacjent miał jak najwięcej informacji, które pomogą mu w podjęciu decyzji dotyczącej obranej terapii. jeżeli więc jesteś w trakcie diagnozy lub wspierasz bliskiego w tej sytuacji, poproście lekarza, by opisał Ci zalety każdej proponowanej metody leczenia i powiedział o jej możliwych konsekwencjach. Pamiętaj, iż masz możliwość wyboru wielu rozmaitych form leczenia, które są skuteczne na różnych etapach choroby.
Jeżeli rak prostaty zlokalizowany jest w samym gruczole krokowym lub okolicznych węzłach chłonnych, najbardziej prawdopodobne, iż lekarz podejmie decyzję o zastosowaniu leczenia miejscowego, radioterapią lub operacyjnie. Po zakończeniu terapii pacjent będzie poproszony o regularne zgłaszanie się do lekarza prowadzącego celem wykonywania badań kontrolnych. jeżeli dojdzie do ponownego wzrostu PSA, pacjent najprawdopodobniej zostanie skierowany na bardziej szczegółowe badania. Pomogą one w ustaleniu czy doszło do wznowy choroby.
W przypadku wznowy po leczeniu operacyjnym możliwe jest stosowanie radioterapii, która ma za zdanie definitywnie zniszczyć komórki raka. Lekarz może włączyć do leczenia także terapię hormonalną, polegającą na podawaniu zastrzyków. Leki w formie zastrzyków eliminują testosteron, uniemożliwiając dalszy rozwój raka. Ten etap choroby nazywamy rakiem starcza wrażliwym na leczenie hormonalne. Przed włączeniem zastrzyków wskazane jest wykonanie badań obrazowych wskazujących na obecność lub też brak zmian przerzutowych. Na ogół w przypadku wznowy choroby, mimo stosowania leczenia hormonalnego, poziom PSA po pewnym czasie ponownie wzrasta.
Jeśli szybkość narastania PSA jest duża, a w badaniach obrazowych nie ma zmian przerzutowych, lekarz rozpozna raka stercza opornego na kastrację bez przerzutów. W takim rozpoznaniu skuteczne są nowoczesne antyandrogeny, które są refundowane w ramach programu lekowego.
Istnieje także wiele skutecznych metod leczenia zaawansowanego raka prostaty. Przez zaawansowanego raka prostaty rozumiemy najczęściej chorobę z przerzutami odległymi.
Leczenie zaawansowanego raka prostaty może mieć charakter miejscowy – działa w konkretnej lokalizacji i ma za zadanie usunąć lub zahamować chorobę w tym właśnie miejscu. Do tych metod należą radioterapia (np. napromieniowanie bolesnych zmian kostnych) i chirurgia (np. usuniecie zmian przerzutowych z kości).
Są także metody leczenia, które nazywamy terapiami systemowymi. Bazują one na lekach podawanych drogą podskórną, doustną lub w kroplówkach. Leki te dostają się do krwi i krążą w całym organizmie powstrzymując rozwój raka. Najczęściej w leczeniu systemowym choroby zaawansowanej wykorzystujemy hormonoterapię i chemioterapię.
Rak prostaty rozwija się przede wszystkim wykorzystując androgeny, czyli męskie hormony. Jednym z najważniejszych androgenów jest testosteron. Lekami bardzo silnie obniżającymi poziom testosteronu są zastrzyki podawane raz na jeden, trzy lub sześć miesięcy. Powodują one tak zwaną kastrację farmakologiczną. Bardzo niski poziom testosteronu sprawia, iż komórki nowotworowe nie namnażają się gwałtownie lub przestają się w ogóle dzielić. W leczeniu choroby zaawansowanej stosowane są również nowoczesne antyandrogeny.
Pamiętaj, iż jako pacjent masz realny wpływ na wybór metody leczenia – nie bój się pytać lekarza o możliwości, które może zaoferować Ci współczesna farmakoterapia. Pytaj i poszerzaj swoją wiedzę na temat choroby i leczenia.
Codzienność pacjenta z rakiem prostaty
Rak prostaty może dawać wiele objawów, a większość z nich może wpływać na codzienne życie pacjentów. Dlatego, oprócz adekwatnego leczenia przeciwnowotworowego, pacjent powinien otrzymać także leki, które zmniejszają nasilenie objawów choroby i przeciwdziałają skutkom ubocznym danej terapii (leki przeciwbólowe czy przeciwwymiotne).
Stosując leki hormonalne pacjent może czuć się osłabiony i zmęczony. Bardzo istotną metodą, która pomoże jego samopoczuciu jest rehabilitacja – ruch podczas terapii przeciwnowotworowych stanowi istotny element wspomagający kurację, podobnie jak dieta, która powinna być lekkostrawna i zawierać wszystkie niezbędne składniki.
Częstym objawem w chorobie może być też depresja, która przejawia się w różny sposób – zmęczenie, zniechęcenie czy negatywne myśli związane z leczeniem to główne jej przejawy. Depresja nie tylko pogarsza jakość życia, ale także przełożyć się to może na efekt terapii antynowotworowej. Dlatego bardzo ważne jest jak najszybsza reakcja na zauważone objawy.
Jeśli zmagasz się z rakiem prostaty, bądź świadomy, iż Twoja kondycja psychiczna ma fundamentalne znaczenie nie tylko dla Ciebie, ale też Twojej rodziny i otoczenia. Wizyta u psychologa lub psychiatry pomoże ci w radzeniu sobie z sytuacją, w której się znalazłeś.Ważne jest, abyś na bieżąco zgłaszał wszystkie objawy, które Cię niepokoją. Im szybsza reakcja na dany objaw, tym łatwiej będzie można mu zaradzić.
Przebieg choroby może być wieloletni, a skuteczność raz wybranej metody wyczerpuje się po jakimś czasie i wtedy pora, aby zmienić ją na inną. Jeśli dany lek przestanie działać nie traktuj tego jak porażki. Nie bój się pytać lekarza o dostępne możliwości leczenia i dziel się z nim nie tylko tym, co Ci dolega, ale także informacjami o poprawie. Pozytywne wiadomości też mogą być dla niego bardzo cenną wskazówką. Rozmawiaj też o chorobie z bliskimi, których wsparcie może być dla Ciebie bardzo cenne. jeżeli nie wiesz, jak mówić o chorobie lub masz problem z jej akceptacją, wraz z najbliższymi możesz skorzystać też z pomocy psychoonkologa, który okaże Wam wsparcie w procesie leczenia.
Pamiętaj, iż nie jesteś sam w tej sytuacji. Na raka prostaty choruje w Polsce wielu pacjentów, a sukces leczenia w ogromnym stopniu zależy od Ciebie i od Twojego aktywnego uczestnictwa w tym procesie. Jako pacjent masz realny wpływ na przebieg leczenia i stosowane terapie, a choroba nie musi włączać pauzy w Twoim życiu. Wciąż możesz cieszyć się każdą chwilą dzięki zastosowaniu odpowiedniego leczenia.
Masz więcej pytań na temat raka prostaty? Odpowiedzi na nie znajdziesz na stronie www.kazdachwila.pl, gdzie w ramach kampanii “Liczy się każda chwila” specjaliści odpowiedzieli na najważniejsze pytania dotyczące raka prostaty związane z profilaktyką, leczeniem oraz życiem z rakiem prostaty.
