Aby odpowiedzieć na powyższe pytania, warto posłużyć się obserwacjami psychologów badających postawy, jakie ludzie przyjmują wobec pieniędzy. Jedno z takich badań przeprowadziła zajmująca się psychologią ekonomiczną prof. dr hab. Agata Gąsiorowska z Uniwersytetu SWPS we Wrocławiu.
Mowa o publikacji „Postawy wobec pieniędzy u rodziców i ich dzieci. O roli pierwotnej socjalizacji ekonomicznej w kształtowaniu stosunku do pieniędzy”, która posłużyła jako jedno ze źródeł do opracowania poradnika "Finansiaki to my!". Bezpłatny ebook, przygotowany pod nadzorem dr Agaty Trzcińskiej z Wydziału Psychologii UW, można pobrać ze strony portalu edukacyjnego Finansiaki.pl. Poradnik dostarczy rodzicom wskazówek o tym, jak rozpocząć z dziećmi w różnym wieku rozmowy o finansach.
We wspomnianym badaniu dr Gąsiorowska na podstawie tego, jak ludzie traktują pieniądze, wyróżniła dwie główne grupy. Jednych nazwała "pieniężnymi instrumentalistami", drugich "pieniężnymi symbolistami". Pierwszych charakteryzuje przedmiotowe podejście do pieniędzy, natomiast ci drudzy wykazują się emocjonalnym przywiązaniem do posiadanych środków finansowych.
Pieniężni instrumentaliści traktują swoje finanse jak każdy inny instrument przydatny do życia. Jest to dla nich narzędzie do realizacji różnych celów zawodowych (edukacja, praca, kariera) i osobistych (rodzina, przyjemności). Cechuje ich racjonalizm. Lubią kontrolować swoje finanse, oszczędzając i planując wydatki. Mają awersję do zobowiązań takich jak pożyczki i kredyty, często łapią okazje do zarobienia pieniędzy.
Pieniężni symboliści łączą pieniądze z takimi emocjami jak pragnienie zdobycia uznania, prestiżu czy władzy nad innymi. Uważają, iż bogactwo jest tym, co pozwala zrealizować te cele, dlatego też bardzo emocjonalnie podchodzą do pieniędzy. W połączeniu z ich brakiem odczuwają stres, a choćby złość. Dlatego tę grupę często cechuje niepokój o finanse, a niekiedy choćby przekonanie, iż z pieniędzy płynie zło.
Pierwszą grupą można podzielić na "refleksyjnych zarządców" i "zaangażowanych hedonistów". Ci pierwsi mają największą świadomość finansową: racjonalnie zarządzają pieniędzmi, planują i kontrolują wydatki, pilnują terminowych spłat. To często ambitni pracownicy etatowi, ale też przedsiębiorcy. Drudzy słabiej kontrolują finanse, bo wolą widzieć pieniądze w działaniu, korzystają z nich tu i teraz, gdyż często mają co wydawać. Wśród nich spotkamy wielu przedsiębiorców i przedstawicieli wolnych zawodów.
Wśród pieniężnych symbolistów możemy natomiast wytypować "niespokojnych wielbicieli" albo "negujących znaczenie". Pierwsza podgrupa czerpie satysfakcję z posiadania pieniędzy, ale nigdy nie czuje się w tym względzie zaspokojona, odczuwa niepokój. Na swój sposób jest przedsiębiorcza w ich zdobywaniu. W drugiej znajdziemy osoby, które traktują pieniądze jako źródło zła, nie chcą mieć z nimi do czynienia. Niespecjalnie więc kontrolują swoje finanse i niezbyt martwią się spłacaniem zobowiązań.
Jeśli chcielibyśmy uszeregować wszystkie cztery podgrupy według kryterium przedsiębiorczości w wymiarze bardziej racjonalnym, to na szczycie znaleźliby się "refleksyjni zarządcy", niżej "zaangażowani hedoniści", na dalszym miejscu "niespokojni wielbiciele", a na końcu osoby "negujące znaczenie" pieniędzy. Można uznać, iż najbardziej zdrowe podejście do finansów prezentują ci pierwsi.
Dlaczego? Bo starają się rozsądnie gospodarować finansami, ale nie czynią z pieniędzy bożka – to dla nich nie cel, ale środek do celu. Warto dodać, iż ogólnie instrumentaliści, a szczególnie "refleksyjni zarządcy", lepiej postrzegają swoją sytuację finansową i nie zawsze wynika to z faktu, iż faktycznie więcej zarabiają od innych, tylko z ich podejścia. Pamiętajmy jednak, iż nie liczą się słowa, a czyny – dzieciom można wpajać określone przekonanie o finansach, ale one będą naśladować, to, co rodzice robią, a nie mówią!
Jeśli chcielibyście zgłębić temat edukacji finansowej swoich pociech, to więcej porad i wskazówek znajdziecie na portalu Finansiaki.pl. Serwis powstał z myślą o rozwoju kompetencji finansowych dzieci i młodzieży zgodnie z ideą nauki przez zabawę. Dostępne tam artykuły poradnikowe, gry, opowiadania oraz pomoce naukowe ułatwią wam wprowadzanie dzieci w świat finansów i zaszczepienie im określonych nawyków.
