Stosowanie produktów do prostowania włosów zawierających kwas glioksalowy może się przyczynić do ostrej niewydolności nerek z powodu gromadzenia się w nich kryształów szczawianu wapnia.
Obserwacji dokonał zespół francuskich badaczy, którzy testowali te produkty na zwierzętach. Uważa się, iż były one przyczyną kilku epizodów uszkodzenia nerek u młodej kobiety. „Wyniki badania na myszach są szokujące” – powiedział autor badania Emmanuel Letavernier, nefrolog ze szpitala Tenon w Paryżu. „W ciągu 24 godzin od nałożenia kremu prostującego rozwija się u nich niezwykle ciężka, ostra niewydolność nerek. Próbki wykazują obecność kryształów szczawianu wapnia we wszystkich kanalikach nerkowych”. Biorąc pod uwagę potencjalną nefrotoksyczność kwasu glioksalowego przy stosowaniu miejscowym, należy unikać produktów zawierających ten związek, a najlepiej je wycofać z rynku, zasugerowali naukowcy w liście opublikowanym w „The New England Journal of Medicine”. Letavernier dodał, iż naukowcy zaalarmowali odpowiednie departamenty Francuskiej Agencji ds. Żywności, Środowiska oraz Bezpieczeństwa i Higieny Pracy.
Zastąpienie formaldehydu
Kwas glioksylowy został niedawno wprowadzony do niektórych produktów kosmetycznych (takich jak szampon, płyn do stylizacji i produkty do prostowania), często jako zamiennik formaldehydu, który jest drażniący i prawdopodobnie rakotwórczy. Kwas glioksalowy chwalony jest za adekwatności wygładzające. Zaleca się jednak unikanie kontaktu ze skórą głowy. Zdaniem badaczy przygotowujących ogólnokrajowe badanie przypadki powikłań nerkowych mogą być niedodiagnozowane. Niewydolność nerek może być cicha. Do objawów, które powinny wzbudzić niepokój, należy „podrażnienie skóry głowy, któremu towarzyszą nudności lub wymioty po wizycie w salonie fryzjerskim” – powiedział Letavernier. Podobne przypadki opisano już w literaturze. Izraelski zespół niedawno opisał 26 pacjentów leczonych z powodu ostrych uszkodzeń nerek po prostowaniu włosów w salonach fryzjerskich. Biopsje wykazały kryształy szczawianu wapnia w nerkach. Izraelscy badacze podejrzewali działanie kwasu glikolowego, kolejnej substancji występującej w wielu produktach kosmetycznych, w tym produktach do prostowania. Nie byli jednak w stanie przedstawić dowodów.
Bezpieczny kwas glikolowy?
Przeprowadzając drugie badanie na zwierzętach, które powinno zostać niedługo opublikowane, Letavernier i jego zespół byli w stanie wykluczyć tę hipotezę. „Kwas glikolowy nie stanowi problemu. W przeciwieństwie do kwasu glioksylowego nałożenie kwasu glikolowego na skórę myszy nie powoduje tworzenia się kryształów szczawianu w nerkach ani ostrej niewydolności nerek”. Opisany przypadek kliniczny z Francji dotyczy 26-letniej kobiety bez wcześniejszej historii zdrowia, u której w odstępie roku wystąpiły trzy epizody ostrego uszkodzenia nerek. Okazało się, iż do każdego z nich dochodziło niedługo po prostowaniu włosów w salonie fryzjerskim w Marsylii. Pacjentka zgłaszała uczucie pieczenia podczas zabiegu na włosy. Pojawiły się podrażnienia skóry głowy. Następnie wystąpiły wymioty, biegunka, gorączka i ból pleców. Analizy wykazały wysoki poziom kreatyniny w osoczu podczas każdego epizodu, co wskazuje na niewydolność nerek. Tomografia komputerowa nie wykazała cech niedrożności dróg moczowych. Jednakże pacjentka miała niewielki kamień nerkowy. Dalsza analiza wykazała obecność krwi i leukocytów w moczu. Nie stwierdzono jednak białkomoczu ani infekcji dróg moczowych.
Przewlekła niewydolność nerek
Po każdym epizodzie czynność nerek gwałtownie się poprawiała. „Powtarzanie się epizodów ostrej niewydolności nerek jest jednak głównym czynnikiem ryzyka rozwoju przewlekłej niewydolności nerek w dłuższej perspektywie” – stwierdził Letavernier. Naukowcy przebadali krem używany w salonie fryzjerskim do prostowania włosów. Zawierał znaczną ilość kwasu glioksalowego, ale nie zawierał kwasu glikolowego. Aby sprawdzić jego potencjalne działanie nefrotoksyczne, przeprowadzili badanie na 10 myszach. Zwierzęta podzielono na dwie grupy. W przeciwieństwie do myszy z grupy kontrolnej zwierzęta narażone na działanie produktu miały w moczu kryształy szczawianu. Badanie potwierdziło złogi szczawianu wapnia w nerkach. Poziom kreatyniny w osoczu znacznie wzrósł po ekspozycji na kwas glioksalowy. „Kwas glioksylowy po przejściu przez naskórek gwałtownie przekształca się we krwi do glioksylanu. W wątrobie i prawdopodobnie w innych narządach glioksylan jest metabolizowany do szczawianu, który w kontakcie z wapniem obecnym w moczu tworzy kryształy szczawianu wapnia” – wyjaśnia specjalista. Nadmiar kryształów szczawianu wapnia powodujący niewydolność nerek obserwuje się w rzadkich przypadkach, takich jak pierwotna hiperoksaluria, choroba genetyczna wpływająca na metabolizm wątroby lub hiperoksaluria jelitowa, która jest powiązana ze zwiększoną przepuszczalnością jelit dla szczawianu: anionu naturalnie występującego w niektórych roślinach.
