Potrzebuję przyjaciół – o znaczeniu rówieśniczego wsparcia dla nastolatków

Wspierające relacje z rówieśnikami umożliwiają kształtowanie własnej tożsamości, odrębności i niezależności wobec rodziców, a także zapobiegają poczuciu osamotnienia. Obok wspierających relacji z rodzicami zmniejszają ryzyko rozwoju zaburzeń zdrowia psychicznego i wpływają na odporność psychiczną nastolatków. Gdy młody człowiek wie, iż może liczyć na ludzi, którzy są dla niego ważni, czuje się bezpiecznie.

Kiedy nastolatki dorastają, grupa rówieśnicza staje się ważnym punktem odniesienia. Zaczynają one liczyć się w sposób szczególny ze zdaniem rówieśników, szukają swojego miejsca w grupie, dążą do zdobycia w niej dobrej pozycji. Dlatego akceptacja kolegów staje się dla młodego człowieka bardzo ważna.

Czy nastolatki mogą liczyć na kolegów i koleżanki, kiedy coś idzie nie tak? Czy mogą dzielić swoje euforii i troski z kolegami? Czy mogą rozmawiać z nimi o swoich problemach? Czy koledzy i koleżanki naprawdę starają się im pomóc? Te pytania stały się przedmiotem dociekań w badaniach HBSC (Health Behaviour In School-Aged Children), które są realizowane co cztery lata, począwszy od roku 1982. W ostatniej ich edycji, z 2018 roku, uczestniczyło 47 krajów, w tym Polska. Analizie poddano odpowiedzi ponad pięciu tysięcy polskich uczniów z trzech typowych dla tych badań roczników − 11-, 13- i 15-latków. W całej badanej populacji młodzieży wysoki poziom wsparcia rówieśniczego stwierdzono tylko u 14,1% badanych, co biorąc pod uwagę edycję badań HBSC z 2014 roku, wskazuje na znaczne pogorszenie wskaźnika (w 2014 roku deklarowało je 23% uczniów). Biorąc pod uwagę płeć, więcej dziewcząt (17,1%) niż chłopców (11%) wskazało na wysoki poziom wsparcia ze strony kolegów i koleżanek. I w tym wypadku poczucie otrzymywania przez nastolatki wsparcia ze strony rówieśników obniża się wraz z wiekiem (30% 11-latkowie, 20,4% 13-latkowie i 15,3% 15-latkowie). Badania nie tłumaczą przyczyn tej tendencji. Może wpływ na to ma fakt, iż wraz z wiekiem rosną potrzeby i oczekiwania wobec kolegów i koleżanek, podczas gdy młodzi ludzie dopiero zaczynają się uczyć budowania bliskich relacji z rówieśnikami, rozwijają empatię i zachowania prospołeczne.

Co zatem może przemawiać za szukaniem wsparcia u rówieśników?

• Młodzi ludzie silniej identyfikują się z ludźmi w swoim wieku, a informacje uzyskiwane od rówieśników mogą im się wydawać bardziej wiarygodne.
• Nastolatki egzystują w tym samym świecie i posługują się tym samym językiem, dlatego łatwiej im jest zadawać pytania i dyskutować na różne tematy z rówieśnikami.
• Chętniej przyjmują informacje od swoich rówieśników niż od dorosłych. Dzieje się tak zwłaszcza wtedy, gdy wychowywali się w trudnych warunkach i często doznawali
• rozczarowań ze strony najbliższych dorosłych.
• Młodzi ludzie częściej mówią szczerze, co czują lub myślą swoim rówieśnikom niż dorosłym, których oceny się obawiają.

Choć niewątpliwie w okresie dojrzewania grupa rówieśnicza nabiera dla młodego człowieka szczególnego znaczenia, wyniki badań HBSC wskazują, iż wsparcie społeczne ze strony kolegów i koleżanek jest gorzej oceniane przez młodzież niż wsparcie ze strony rodziny. Uważne słuchanie nastoletnich dzieci, otwartość i podążanie za ich potrzebami może sprawić, iż w istotnych sprawach będą oni poszukiwali wsparcia u dorosłego częściej niż u kolegi czy koleżanki.