Statyny to najczęściej stosowane leki obniżające poziom cholesterolu we krwi. W zamożnych krajach przyjmują je dziesiątki milionów ludzi. Ich działanie opiera się na hamowaniu enzymu reduktazy HMG-CoA. U mniej więcej 20 proc. osób stosujących statyny pojawiają się objawy mięśniowe, znane jako miopatia statynowa, w tym osłabienie i ból. U około 1 proc. miopatia ta ma ciężki przebieg i nie ustępuje choćby po miesiącach od zaprzestania leczenia statynami.
Zespół badawczy z Ben-Gurion University of the Negev and Soroka Medical Center odkrył poważną dziedziczną chorobę mięśni, która rozwija się w wieku około 40 lat, postępując niedługo po pięćdziesiątce, i prowadzi do całkowitego unieruchomienia kończyn i mięśni klatki piersiowej, a ostatecznie do zgonu. Choroba jest spowodowana mutacją w genie kodującym reduktazę HMG CoA, hamującą aktywność tego enzymu.
Próbując znaleźć lek na tę ciężką chorobę uwarunkowaną genetycznie, izraelscy naukowcy zsyntetyzowali i oczyścili metylomewalonolakton, typowy produkt normalnego działania reduktazy HMG-CoA, którego brakuje tym pacjentom. Po przeprowadzeniu testów bezpieczeństwa na myszach zespół uzyskał specjalne pozwolenie w trybie compassionate use, aby podać nowy, nigdy wcześniej nie stosowany u ludzi lek najciężej dotkniętemu pacjentowi, który był bliski śmierci – całkowicie nieruchomy i całkowicie zależny od sztucznej wentylacji. Pacjent jest leczony tym lekiem (doustnie, 3 razy w tygodniu) od ponad roku, bez widocznych skutków ubocznych.
Jego stan nie tylko przestał się pogarszać, ale uległ znacznej poprawie: może teraz godzinami oddychać bez pomocy, intensywnie poruszać rękami i nogami, a choćby karmić wnuka. Pozostali pacjenci, z których część jest już w późnym stadium choroby, oczekują na leczenie. Naukowcy szacują, iż na tę dziedziczną chorobę cierpią dziesiątki, a choćby setki osób, które mogłyby skorzystać z ratującego życie leczenia.
Biorąc pod uwagę skuteczność w dziedzicznej chorobie, grupa badawcza przystąpiła do sprawdzania, czy lek może być skuteczny w leczeniu nieustępujących problemów z mięśniami, które pojawiają się u około 1 proc. osób stosujących statyny. Lek okazał się niezwykle skuteczny w przypadku mysiego modelu naśladującego ludzką miopatię statynową.
Wszystkie wymienione badania – od genetyki człowieka i badań biochemicznych, poprzez wytwarzanie i oczyszczanie leku, po próby na myszach i ludziach – zostały przeprowadzone w ramach pracy doktorskiej dr Yuvala Yogeva, pod kierownictwem prof. Ohada Birka, kierownika Morris Kahn Laboratory of Human Genetics na Ben-Gurion University i dyrektora instytutu genetyki klinicznej w Soroka Medical Center. Badania były wspierane przez Israel Science Foundation.
Teraz zespół badawczy poszukuje wsparcia finansowego i współpracy z przemysłem farmaceutycznym, aby przyspieszyć standaryzowaną produkcję i licencjonowanie leku. Procedury amerykańskiej Agencji Żywności i Leków (FDA) są łagodniejsze w przypadku licencjonowania leków na choroby rzadkie, dlatego można spodziewać się szybkiego postępu.
Tytuł pochodzi od redakcji
