Port naczyniowy jest to całkowicie wszczepialny system umożliwiający długoterminowy i łatwy dostęp do dużej żyły centralnej. Port dożylny u pacjentów onkologicznych może być stosowany do podawania leków w postaci pojedynczych wstrzyknięć, krótko lub długotrwałych wlewów chemioterapii, pobierania krwi czy w opiece paliatywnej. Posiadanie portu nie powoduje istotnych ograniczeń w codziennym życiu.
Długoterminowe porty dożylne zaleca się stosować szczególnie u chorych na nowotwór poddawanych chemioterapii z powodu stosowania drażniących preparatów oraz występowania ostrych odczynów naczyniowych na podawane leki.
Autorem poniższego poradnika jest dr n. med. Jarosław Leś – lekarz anestezjolog w Szpitalu IBIS w Warszawie, Prezes Polskiego Klubu Dostępu Naczyniowego.
Co to jest port naczyniowy
Port naczyniowy (dożylny) to implantowany system złożony z dwóch połączonych ze sobą elementów:
- komory – zbiornika z samouszczelniającą membraną wprowadzanego pod skórę najczęściej poniżej obojczyka
- cewnika – umieszczanego w żyle centralnej – żyle głównej górnej
Port naczyniowy umożliwia długoterminowy dostęp do dużej żyły (żyły centralnej), w efekcie ułatwia proces leczenia, chroni żyły obwodowe oraz znacząco poprawia komfort pacjenta. Jest wykonany z bardzo trwałych materiałów. Pacjent onkologiczny może korzystać z niego choćby przez wiele lat, choć w tej chwili zaleca się jego usunięcie po zakończeniu leczenia.
Tylko w bardzo nielicznych przypadkach implantuje się porty o specjalnych adekwatnościach. w tej chwili stosowane porty implantujemy od ponad 10 lat. Zarówno my, jak i pacjenci jesteśmy z nich bardzo zadowoleni.
Wskazania do założenia portu naczyniowego u chorych na raka
Port dożylny (naczyniowy) zalecany jest osobom wymagającym długotrwałej terapii dożylnej. Najczęściej są to pacjenci leczeni onkologicznie. Optymalnie jest, jeżeli zabieg wszczepienia portu dożylnego zostanie wykonany przed rozpoczęciem chemioterapii, ponieważ od początku leczenia pacjent ma zapewnioną ochronę żył obwodowych przed bardzo szkodliwym działaniem chemioterapeutyku na naczynia obwodowe.
Dostęp do naczyń żylnych może być piętą Achillesową leczenia onkologicznego. Bez niego nie ma współczesnej onkologii. W ostatnich latach rozszerzono wskazania do założenia portu u chorych na raka. W ujęciu ogólnym zaleca się wszczepienie portu w każdej sytuacji wymagającej długotrwałego lub/i częstego podawania leków dożylnych. W tych wypadkach nie należy czekać aż nastąpi niewydolności żył obwodowych, ale im zapobiegać przez implantację portu.
Port dożylny może okazać się pomocny w chorobie nowotworowej również na etapie postępowania paliatywnego, gdy konieczne jest długotrwałe dożylne podawanie leków, płynów nawadniających i/lub preparatów do żywienia.
źródło grafiki: www.szpitalibis.pl
Port dożylny do chemioterapii – skierowanie i refundacja
Najlepiej poddać się zabiegowi założenia portu dożylnego jeszcze przed rozpoczęciem leczenia, z dwóch powodów: pierwszy został wyżej przedstawiony, drugim powodem są niekorzystne skutki uboczne leczenia onkologicznego.
Należy pamiętać, iż większość stosowanych chemioterapeutyków to środki o adekwatnościach miejscowo drażniących, ale też bardzo toksycznych, które osłabiają cały organizm i jego odporność.
Warunkiem kwalifikacji do wszczepienia portu dożylnego jest zadowalający stan ogólny pacjenta – brak zaburzeń morfologii i krzepnięcia krwi oraz brak czynnej infekcji (miejscowej i uogólnionej).
Powinno być regułą, iż każdemu choremu, u którego zlecono chemioterapię zapewnia się bezpieczny i powtarzalny dostęp żylny.
Zabieg implantacji portu jest refundowany przez NFZ, wymagane jest skierowanie do oddziału chirurgii (choć nie tylko) wystawione przez lekarza POZ lub innego specjalistę z określeniem wskazania do jego wykonania. Zabieg można wykonać w trybie jednodniowym. W większości pacjenci nie wymagają dłuższej hospitalizacji, a pobyt w szpitalu może trwać około 2-3 godzin.
W warszawskim Szpitalu Jednodniowym IBIS przy ul. Kaczej od ponad 14 lat wszczepiamy porty dożylne i dobrze wiemy, iż pacjenci u których konieczna jest długotrwała terapia dożylna, nie mogą czekać. Dlatego staramy się minimalizować czas oczekiwania na zabieg i wykonywać je na bieżąco. W naszym ośrodku zabieg trwa około 30-40 minut, a całkowity czas pobytu nie przekracza 3 godzin.
Czy port naczyniowy jest bezpieczny? Pielęgnacja portu dożylnego
Zabieg wszczepienia portu dożylnego jest bezpieczny jeżeli wykonywany jest w odpowiednich warunkach i przez doświadczony personel. W naszym ośrodku wykonywany jest w sali operacyjnej, w pełnej sterylności chirurgicznej, pod kontrolą ultrasonograficzną i radiologiczną. Dzięki dobremu znieczuleniu miejscowemu i analgosedacji jest niebolesny. W trakcie całego zabiegu stan pacjenta jest monitorowany przez zespół anestezjologiczny.
Z w tej chwili dostępnych badań port dożylny jest najbezpieczniejszym dostępem do centralnych naczyń żylnych i najbezpieczniejszym dostępem do chemioterapii, zapewniającym najlepszy komfort pacjentowi.
Również pielęgnacja portu nie nastręcza problemów, gdyż jest to dostęp całkowicie zaimplantowany podskórnie dzięki czemu nie zaburza codziennego życia.
Przeciwwskazania do wszczepienia portu u pacjentów
Przeciwwskazaniem do wszczepienia portu dożylnego jest czynna infekcja, miejscowe zmiany zapalne lub inne zmiany skórne w miejscu planowanej implantacji, zaburzenia morfologii i krzepnięcia krwi oraz leczenie lekami przeciwkrzepliwymi w okresie okołozabiegowym.
Przed zabiegiem przeprowadzamy wywiad i analizujemy wyniki badań laboratoryjnych by zminimalizować ryzyko wystąpienia powikłań. Dzięki takiemu podejściu możemy stwierdzić, iż nie zaobserwowaliśmy powikłań okołozabiegowych.
