Pielęgnacja jest jednym z najważniejszych etapów procesu terapeutycznego każdej rany. Obecna medycyna oferuje wiele metod i technik, które wspierają oczyszczanie rany, utrzymanie wilgotnego środowiska gojenia i naprawę uszkodzonych tkanek. Należy jednak pamiętać, iż stosowanie zbyt dużej ilości środków i nadmierna pielęgnacja rany mogą przynieść więcej szkody niż pożytku. Jak więc prawidłowo dbać o ranę?
Poniżej przedstawiamy 6 najczęstszych błędów związanych z nadmierną pielęgnacją rany, których należy unikać w procesie terapeutycznym.
- Zbyt częste zmiany opatrunków
Zbyt duża ingerencjq w ranę w postaci częstych zmian opatrunków może być szkodliwa w procesie gojenia i regeneracji tkanek. W praktyce klinicznej zalecane jest, by opatrunek zmieniać tak rzadko, jak to możliwe, i tak często, jak jest to konieczne.
Zbyt częsta zmiana opatrunków może prowadzić do uszkodzenia nowopowstałych tkanek, zaburzać mikrośrodowisko gojenia i zwiększać ryzyko infekcji. Ponadto wiele opatrunków potrzebuje czasu, by zadziałać, zatem częste zmiany mogą zakłócać adekwatności opatrunków.
Opatrunek zawsze należy zmieniać w zależności od stanu rany i zaleceń specjalisty prowadzącego leczenie oraz producenta wyrobu medycznego.
Przeczytaj także: Jak często należy zmieniać opatrunek?
- Zbyt częste mycie rany
Zbyt częste przemywanie wodą, solą fizjologiczną lub środkami antyseptycznymi wypłukuje naturalne cytokiny, czynniki wzrostu, enzymy i komórki odpowiedzialne za gojenie. To jak ciągłe resetowanie procesu, który powinien przebiegać etapowo.
Częste moczenie okolicy rany może prowadzić również do przemoczenia skóry wokół, co osłabia jej strukturę, zwiększa ryzyko zakażeń i utrudnia przyleganie opatrunku. Skóra staje się wówczas bardziej podatna na urazy mechaniczne i wtórne uszkodzenia.
- Zbyt częste odsłanianie rany
Ocena rany jest bardzo ważnym elementem procesu terapeutycznego i należy przeprowadzać ją przy każdej zmianie opatrunku. Natomiast częste odsłanianie rany i zaglądanie pod opatrunek, choć wynika z chęci kontroli postępów leczenia – może poważnie zaburzać proces gojenia.
Odpowiednie zabezpieczenie rany pozwala na utrzymanie odpowiedniego mikrośrodowiska, wilgotności oraz jest barierą przed wniknięciem drobnoustrojów.
Choć ocena rany jest istotna, nie musi odbywać się codziennie. jeżeli nie ma objawów infekcji, zwiększonego wysięku lub niepokojących sygnałów, rana może pozostać zamknięta choćby kilka dni.
- Zbyt intensywne mechaniczne oczyszczanie rany
Zbyt częste i intensywne mechaniczne oczyszczanie rany może jej zaszkodzić, szczególnie w fazie proliferacji i epitelizacji, kiedy w ranie tworzą się delikatne struktury, takie jak ziarnina i naskórek. Zbyt częste mechaniczne oczyszczanie rany może uszkadzać nowopowstałe tkanki, wywołać drobne krwawienia, a także cofać proces gojenia.
Mechaniczne oczyszczanie rany należy przeprowadzać wyłącznie według zaleceń specjalisty i o ile istnieją do tego wskazania.
Przeczytaj także: Debridement i mycie rany – jakie są różnice?
- Zakładanie zbyt wielu warstw opatrunków
Choć wielowarstwowość bywa stosowana celowo (np. w kompresjoterapii), nadmierne, nieuzasadnione warstwowanie opatrunków jest szkodliwe.
Rana potrzebuje odpowiedniej wentylacji i ciepła, by zachować fizjologiczne warunki gojenia. Zbyt grube opatrunki mogą prowadzić do przegrzania lub niedotlenienia tkanek, a także zaburzają równowagę wilgotności.
Zbyt wiele warstw opatrunków może przyczynić się do zatrzymania zbyt dużej wilgoci w ranie i maceracji skóry, ograniczenia dopływ tlenu, tworzenia się ciepłego, wilgotnego środowiska, idealnego dla rozwoju bakterii beztlenowych, zwiększenia ryzyko zakażenia i powstania biofilmu.
Należy również pamiętać, iż zbyt gruby opatrunek może: wywierać niekontrolowany ucisk na ranę lub naczynia krwionośne oraz zwiększać ryzyko odleżyn, zwłaszcza u osób unieruchomionych.
Liczba warstw opatrunku zawsze powinna być uzależniona od stanu rany i zalecona przez specjalistę.
- Częsta zmiana produktów leczniczych
W leczeniu ran, szczególnie przewlekłych, czas i systematyczność mają ogromne znaczenie. Niestety często dzieje się tak, iż nie zauważając zmian w procesie gojenia, pacjenci zbyt często zmieniają lub stosują zbyt wiele specyfików wspierających gojenie.
Tymczasem każdy preparat – zarówno opatrunek czy antyseptyk – potrzebuje czasu, aby zadziałać. Częsta manipulacja środkami do leczenia ran może uniemożliwić ocenę postępów gojenia, zwiększać ryzyko reakcji alergicznych, naruszać równowagę biologiczną rany, sprzyjać zakażeniom. Ponadto generuje to dodatkowe koszty i prowadzi do nieefektywnego zużycia materiałów.
Plan leczenia powinien zostać opracowany na podstawie rodzaju rany, jej fazie i aktualnym stanie gojenie. Produktom należy dać czas na zadziałanie. Terapie należy zmieniać tylko wtedy, gdy są ku temu konkretne wskazania (np. pogorszenie rany, brak efektów, działania niepożądane).
Podsumowanie
W leczeniu ran mniej znaczy często więcej. Nadmierna troska, choć wynika z dobrych intencji, może prowadzić do pogorszenia stanu rany i opóźnienia gojenia. Zbyt częste mycie, zmiany opatrunków, mechaniczne oczyszczanie czy stosowanie wielu preparatów zakłócają fizjologiczny proces naprawczy tkanek. Rana wymaga stabilnego mikrośrodowiska, odpowiedniego czasu w regenerację oraz indywidualnie dobranych działań terapeutycznych – zgodnych z jej typem i fazą gojenia.
Wszystkie decyzje terapeutyczne powinny być podejmowane w oparciu o aktualny stan rany, wskazania kliniczne i rekomendacje specjalistów.
Źródła:
- „Zasady postępowania miejscowego i ogólnego w ranach/owrzodzeniach przewlekłych objętych procesem infekcji. Aktualizacja 2024”, pod redakcją prof. dr hab. n. med. Marzenny Bartoszewicz
- Szkiler, M. Kucharzewski, G. Krasowski, M. Bartoszewicz, T. Banasiewicz, „Algorytmy i wytyczne postępowania terapeutycznego w ranach trudno gojących się. Update 2024”, Forum Leczenia Ran 2024;5(1): 1-34
