Funkcje mózgu - jak działa najważniejszy organ?
Jest nazywany centrum sterowania ciałem, a wciąż wiele jego funkcji pozostaje nieznanych dla człowieka.
Mózg waży około 1,5 kg, przy czym u mężczyzn jest on zawsze cięższy. Jego ciężar nie świadczy o inteligencji, bo za ten czynnik odpowiada sieć neuronów, które znajdują się w mózgu i efektywność ich pracy.
Mózg składa się z dwóch półkul, międzymózgowia, pnia mózgu i móżdżku.
Półkule połączone są ciałem modzelowatym i przyjmuje się, iż prawa półkula odpowiada za wyobraźnię, kreatywność i twórczość, a lewa za logiczne myślenie, nauki ścisłe i języki obce, to w rzeczywiści jest to bardziej złożone i może być bardzo odmienne w poszczególnych przypadkach. Reklama
Międzymózgowie usytuowane jest pod półkulami mózgu i odpowiada za regulację emocji, temperatury ciała a także za sem i czas czuwania. W móżdżku z kolei zlokalizowana jest duża część sieci komórek nerwowych. Choć jest niewielką częścią mózgu, to niezwykle istotną - odpowiada za utrzymanie równowagi, odpowiada za integrację sensoryczną, a także uczestniczy w kontrolowaniu produkcji hormonów.
Pień mózgu znajduje się u podstawy mózgu i składa się z rdzenia przedłużonego, mostu i śródmózgowia. To właśnie tu znajduje się ośrodek oddychania, krążenia, termoregulacji, a także ośrodek, który reguluje metabolizm. W pniu znajdują się także ośrodki nerwowe, które kontrolują ssanie, kichanie, kaszel, żucie, mruganie, a choćby pocenie się.
Cały mózg otoczony jest oponami, które oddzielają strukturę mózgu od kości czaszki. Liczne funkcje, które pełni mózg sprawiają, iż jest najważniejszym organem wewnętrznym człowieka i z tego też powodu warto wiedzieć, co ma szkodliwy wpływ na jego pracę, a jakie nawyki pozwolą na jak najdłuższe utrzymanie go w zdrowiu.
Czynniki, które pogarszają pracę mózgu
Brak snu lub nieregularny sen
Sen jest kluczowy, by doszło do regeneracji organizmu i nie inaczej jest w przypadku funkcjonowania mózgu. W trakcie snu dochodzi do regeneracji snu a także konsolidowana jest pamięć człowieka. Podczas odpoczynku dochodzi także do usuwania toksyn z ośrodka nerwowego, wzmacniana jest pamięć i zdolność do koncentracji.
Faza REM odpowiada też za umiejętność radzenia sobie ze stresem i kontrolowania emocji.
Niedosypianie, przerywane noce, sen o złej jakości sprawiają, iż mózg nie regeneruje się w pełni, pojawiają się problemy z kontrolowaniem emocji, nauką, pracą i przekłada się to na ogólne samopoczucie.
Naukowcy z Washington University postanowili sprawdzić, jak niedobór snu wpływa na rozwój chorób neurodegeneracyjnych. Przeprowadzono eksperyment z udziałem 17 osób, które były zdrowe i dotąd nie miały żadnych problemów zdrowotnych. Ochotników podzielono na dwie grupy: jedna przesypiała noce, a druga była regularnie budzona z nocnego snu. Wszyscy uczestnicy nosili także zegarki mierzące długość i jakość snu.
Po kilku tygodniach zamieniono grupy: ta, która do tej pory przesypiała całe noce, była regularnie budzona, a druga przesypiała bez pobudek.
Okazało się, iż u uczestników, którzy nie przesypiali nocy, w płynie mózgowo-rdzeniowym było aż o 10 proc. więcej beta-amyloidu. Jest to białko które powiązane jest z rozwojem choroby Alzheimera.
Naukowcy podkreślają, iż kilka nieprzespanych nocy z rządu nie ma klinicznego znaczenia dla rozwoju chorób neurodegeneracyjnych, jednak u pacjentów z chronicznymi problemami ze snem, ryzyko zachorowania wzrasta.
Nadmiar stresu uszkadza mózg
Przewlekły stres ma niekorzystny wpływ na pracę mózgu - podkreślają liczne badania. Kortyzol, hormon wytwarzany w sytuacjach stresowych, ma wpływ na pracę hipokampa - struktury w mózgu, która jest odpowiedzialna głównie za pamięć, a także orientację przestrzenną.
Sprawdzano, jak stres wpływa na połączenia nerwowe w mózgu, a jedno z badań przeprowadzili naukowcy z Instytutu Biologii Doświadczalnej PAN im. M. Nenckiego w Warszawie przy współpracy z naukowcami z politechniki w Lozannie. Ustalono, iż substancjami, które wpływają na uszkodzenie połączeń nerwowych, są enzym MMP-9 i nektyna-3.
Zbadano, iż pod wpływem stresu, zmniejsza się ilość nektyny-3 w hipokampie, której celem jest łączenie komórek nerwowych. Zanik tej substancji powoduje zaburzenia pracy hipokampu, a to z kolei wpływa na emocje i proces uczenia się. Długotrwałe działanie stresu może trwale zniszczyć połączenia w mózgu, a to sprzyja chorobom neurodegeneracyjnym ale także depresji.
Brak stymulacji mózgu
Aby w mózgu tworzyły się nowe połączenia nerwowe, niezbędna jest jego stymulacja. Brak aktywności intelektualnej może prowadzić do pogorszenia pamięci, do osłabienia funkcji poznawczych ale także do zmian w zachowaniu.
Niezwykle cenne dla mózgu są: nauka języków obcych, czytanie (również od tyłu), rozwiązywanie krzyżówek, gry logiczne.
Nie tylko “gimnastyka" mózgu jest ważna, ale też relacje społeczne. Ich brak w codziennym życiu może prowadzić do podwyższonego stresu, a to - jak omówiliśmy wyżej - bezpośrednio wpływa na stan komórek nerwowych. Ponadto relacje społeczne zmuszają nas do rozmów, wspólnych działań, planowania i podejmowania różnych przedsięwzięć, które stymulują pracę mózgu i mają pozytywny wpływ na emocje.
Aktywność fizyczna wpływa na mózg
Regularna aktywność fizyczna nie tylko poprawia nastrój i obniża poziom kortyzolu, ale przede wszystkim pozytywnie wpływa na układ krążenia, również ten w mózgu. Lepszy przepływ krwi przez tętnice mózgowe to lepsze odżywienie mózgu w niezbędne składniki odżywcze, które mają wpływ na regenerację i tworzenie nowych neuronów (neurogeneza).
Skany mózgów osób regularnie ćwiczących i tych, które prowadzą siedzący tryb życia, mogą znacznie się od siebie różnić. Udowodniono, iż osoby, które nie uprawiają żadnej aktywności, mają mniejszą objętość mózgu. Takie osoby wykazują się też gorszą pamięcią, słabszymi funkcjami poznawczymi i kłopotami z koncentracją. Ruch ma najważniejsze znaczenie przez całe życie, jednak jego brak najintensywniej objawia się w wieku starszym.
Dieta dla mózgu
Istnieją produkty spożywcze, które doskonale wpływają na pracę mózgu oraz takie, które szkodzą bezpośrednio układowi nerwowemu.
To, co zdecydowanie szkodzi komórkom nerwowym, to nadmiar cukru. Mowa o spożywaniu dużej ilości żywności przetworzonej, produktów typu fast-food, słodyczy, słodkich wypieków. Wysoki cukier we krwi, utrzymujący się przez długi czas, prowadzi do insulinooponroności, nadwagi a choćby choroby otyłościowej.
Otyłość, ale też wysoka glikemia, zwiększają ryzyko stanów zapalnych w organizmie i dotyczy to także mózgu.
Choć cukier jest istotny dla naszego mózgu, bo do prawidłowego funkcjonowania potrzebuje glukozy i tlenu, to stały dostęp do słodyczy pobudza układ nagrody, co może mieć negatywne konsekwencje.
Badania przeprowadzone na myszach przez Interdyscyplinarne Centrum Modelowania Matematycznego i Komputerowego Uniwersytetu Warszawskiego ujawniło, iż osobniki, które miały stały dostęp do wody z sacharozą, przejawiały cechy upośledzenia układu nagrody. Cukier spożywany w nadmiarze może wpływać na podejmowane decyzje (pewne, bez ewentualnego ryzyka i wyższych zysków).
Inne badania wykazały, iż nadmierne spożywanie napojów słodzonych w okresie dojrzewania może sprawiać, iż w przyszłości osoby te będą miały problem z klasycznym uczeniem się, pozyskiwaniem nowych umiejętności, a także mogą wykazywać problemy z pamięcią w dorosłym życiu.
Zagrożenia dla układu nerwowego
Wszelkie negatywne czynniki, które bezpośrednio wpływają na układ nerwowy, niosą ze sobą szereg konsekwencji zdrowotnych.
Nieprawidłowa dieta, spożywanie nadmiernej ilości cukru ale także palenie tytoniu czy nadużywanie alkoholu mogą prowadzić do zaburzeń pracy mózgu oraz chorób, takich jak miażdżyca. Narastanie blaszki miażdżycowej w tętnicach mózgowych zwiększa z kolei ryzyko udaru mózgu czy wystąpienia tętniaków.
Brak odpowiedniej stymulacji, przy dodatkowym obciążeniu genetycznym, znacznie zwiększa prawdopodobieństwo zachorowania na alzheimera czy chorobę Parkinsona.
Nieprawidłowe nawyki, które obciążają układ nerwowy, są także potencjalną przyczyną bezsenności, depresji, problemów z pamięcią i koncentracją a choćby bólów głowy.
Jak zadbać o mózg - zdrowe nawyki
Aby mózg jak najdłużej pozostał w zdrowiu, należy pamiętać, iż wymaga on specjalnej uwagi. najważniejszy jest dla niego regularnie i zdrowy sen oraz aktywność fizyczna, która poprawia jego ukrwienie i dotlenienie.
Warto pilnować regularnych godzin snu, nie korzystać z ekranów na godzinę przed planowanym odpoczynkiem, a dodatkowym atutem będzie zgłębienie technik oddychania lub medytacji - nie tylko poprawi to jakość snu, ale także obniży poziom stresu po intensywnym dniu.
Bardzo istotną rolę odgrywa także dieta, składająca się ze zdrowych tłuszczów, świeżych warzyw i owoców oraz produktów pełnoziarnistych. Należy pamiętać, iż dla mózgu ważne są kwasy DHA i EPA, które wpływają na pracę całego układu nerwowego. Należy do codziennej diety włączyć takie produkty, jak: łosoś, tuńczyk, makrela, śledź, sardynki czy algi. Te zdrowe dla mózgu związki znajdują się też w produktach roślinnych: oleju lnianym, orzechach włoskich, tofu czy siemieniu lnianym.
By jak najdłużej cieszyć się zdrowiem układu nerwowego, nie należy rezygnować z nauki i kontaktów z najbliższymi. Ciągłe zdobywanie nowych umiejętności powoduje, iż tworzą się nowe połączenia nerwowe, a mózg jest sprawniejszy. Kontakty społeczne poprawiają nastrój, regulują emocje i przyczyniają się do utrzymania funkcji poznawczych na bardzo dobrym poziomie, bez względu na wiek.
Źródła:
https://podyplomie.pl/psychiatria/10338,oparte-na-dowodach-strategie-zapobiegania-chorobie-alzheimera-czesc-i?pdf=true&srsltid=AfmBOop67hOB5e5zQyP-v9IU58cWgwDRMzwYWxTDXRasKobfwEAQBrzehttps://journals.viamedica.pl/polski_przeglad_neurologiczny/article/viewFile/20122/15825Hasan MK. Digital multitasking and hyperactivity: unveiling the hidden costs to brain health. Ann Med Surg (Lond). 2024 Sep.
CZYTAJ TAKŻE:Ważne w każdym wieku. Tak zachowasz sprawność umysłu i zmniejszysz ryzyko chorób
