Opieka farmaceutyczna w aptece – jak skutecznie zachęcić do niej pacjenta?

Opieka farmaceutyczna w aptece przez cały czas pozostaje temat wymagającym rozwoju i pracy w Polsce. Proces wdrażania OF ze strony Ministerstwa Zdrowia od 2023 roku utknął w miejscu. Czy jednak narzędzia, które już posiadamy nie są wystarczające do efektywnej współpracy z pacjentem? Jak skutecznie przyzwyczaić pacjentów do korzystania z płatnych usług dodatkowych w aptece?

Diagnostyka z farmaceutą- czy warto?

Opieka farmaceutyczna w aptece nabrała nowego znaczenia dla pacjentów w momencie wprowadzenia diagnostyki, jako nowej usługi, o wysokim potencjale rozwoju, w zakresie wykonywania testów paskowych. Testy laboratoryjne są w tej chwili najłatwiej dostępnym i najtańszym źródłem informacji medycznej, pozwalając jednocześnie pacjentowi wyeliminować konieczność udawania się do ośrodka diagnostycznego[1].

Czy pacjent zdecyduje się na wykonanie testu diagnostycznego w aptece?

Dużym atutem stosowania wspomnianych testów jest natychmiastowa dostępność do wyników, co pomaga w ustaleniu diagnozy, jak i w prognozowaniu dalszego przebiegu leczenia. W przypadku wykonania testu wykrywania COVID/Grypy/ Anginy lub ustalania wartości CRP przez farmaceutę pacjent posiada gwarancję prawidłowego wykonania testu i wiarygodny wynik. Ponadto, pacjent uzyskuje możliwość ustalenia stanu zdrowia oraz wdrożenia leczenia zaleconego przez farmaceutę. Pomoc udzielona pacjentowi nadchodzi znacznie szybciej i umożliwia w komfortowych dla pacjenta warunkach przedyskutowanie jego stanu zdrowia, poza pierwszym stołem[1,2].

Czy pacjent zdecyduje się na usługę mając świadomość, iż nie jest refundowana?

Doświadczenie praktykujących farmaceutów z ostatniego półrocza 2024 pokazuje duży potencjał i zainteresowanie pacjentów w kwestii wykonywania testów diagnostycznych w aptece, pomimo iż jest to świadczenie prywatne. Dotyczy to w szczególności osób w podeszłym wieku, które mają trudność z samodzielnym wykonaniem testu, zapoznaniem się ze skomplikowaną instrukcją lub obsługą glukometru.

Ponadto, samodzielne wykonanie testu w domu oznaczałoby ponowna fatygę do apteki w celu zaopatrzenia się w potrzebne leki w przypadku infekcji. Usługa dostępna w aptece, zdecydowanie przyspiesza proces udzielenia pomocy pacjentowi. Płatność za usługę nie wzbudza większej sensacji, ponieważ test diagnostyczny również zawsze wymagał zakupu. Udzielenie informacji pacjentowi za pierwszym stołem o możliwości wykonania testu przy jego zakupie, przez personel jest dobrym rozwiązaniem w celu uświadomienia pacjenta o poszerzającym się wachlarzu świadczeń jakie może zrealizować w aptece[2,3].

Opieka farmaceutyczna w aptece a przegląd lekowy – aspekt praktyczny

Podczas standardowej obsługi pacjenta przy pierwszym stole warto zasygnalizować możliwość wykonania dla niego usługi przeglądu lekowego lub posłużyć się plakatem informacyjnym w izbie ekspedycyjnej. W szczególności w przypadku zgłaszania przez pacjenta konieczności stosowania wielu leków, przyjmowania kilku preparatów przeciwbólowych lub generalnej dezorientacji na co przepisane leki przez lekarza mają działać[4].

Czy zdecyduje się bez wahania na taką propozycję tym bardziej jeżeli będzie odpłatna? Z doświadczeń farmaceutów wynika, iż w zdecydowanej wielkości przypadków pacjent wraca do tematu przeglądu przy kolejnej wizycie w aptece lub indywidualnie umawia się telefonicznie na konkretny termin, po przemyśleniu tematu. Proces uświadamiania wciąż kiełkuje i wymaga pracy ale zdecydowanie jest wart zachodu.

Opieka farmaceutyczna w praktyce, czyli jak rozmawiać z pacjentem?

Aby opieka farmaceutyczna w aptece była dostatecznie skuteczna wymaga dostosowanego podejścia, które kładzie nacisk na jasną komunikację i uproszczenie informacji [5]. Kilka praktyk, które warto wziąć pod uwagę:

• stosować uproszczony język. Warto unikać złożonej terminologii medycznej i wyjaśniać pojęcia w jasny i zwięzły sposób.
• zastosować pomoce wizualne, takie jak diagramy, grafiki aby poprawić zrozumienie. Pomoce te mogą pomóc w wyjaśnieniu instrukcji dotyczących leków, dawkowania i potencjalnych skutków ubocznych.
• doradztwo. W zrozumiały sposób przedstawić jak prawidłowo przyjmować leki. Warto podkreślić znaczenie przestrzegania zasad i potencjalne ryzyko ich nieprzestrzegania.
• sesja kontrolna. Przeprowadź sesje kontrolne, aby ocenić zrozumienie przez pacjenta schematu leczenia i rozwiać wszelkie wątpliwości lub pytania, które mogły pojawić się od czasu pierwszej konsultacji.
• pisemne instrukcje: Pisemne instrukcje mogą być niezwykle pomocne. Powinny być przedstawione prostym językiem, który będzie zawierał szczegółowe informacje na temat dawkowania, czasu stosowania i potencjalnych skutków ubocznych[5,6].

Opieka farmaceutyczna w aptece czy warto?

Według raportu Ministerstwa Zdrowia oraz wielu analiz OF-Senior, opieka farmaceutyczna w aptece ma wymierne korzyści dla pacjenta oraz dla farmaceuty, w zakresie rozwoju i zwiększania swoich kompetencji. Według wyników projektu OF-Senior aż u 204 pacjentów (80,6%), którzy brali udział w pilotażu przeglądu lekowego, objęcie opieką farmaceuty oznaczało znaczą poprawę ich stanu zdrowia i obniżenie ilości problemów lekowych średnio z pięciu do jednego. W związku z dużymi opóźnieniami we wprowadzeniu refundacji w zakresie OF pozostaje farmaceutom samodzielnie, w zdeterminowany sposób przyzwyczajać pacjentów do postrzegania apteki jako placówki zdrowia, w której za usługi się płaci[2,5].

mgr farm. Aleksandra Kacierzewska

Bibliografia:

[1] Olczyk M., Bułaś L., Konieczny A. Diagnostyczne testy medyczne w praktyce farmaceutycznej. Farm Pol, 2010, 66(5): 355-368

[2] Ministerstwo Zdrowia. Raport opieka farmaceutyczna. Kompleksowa analiza procesu wdrożenia

[3] Yen-Ming Huang, Yuki Kondo, Tomoya Tachi. Editorial: Effective methods to promote appropriate use of medicines. Front Pharmacol. 2023; 14: 1331906.

[4] Neumann-Podczaska A. Opieka farmaceutyczna w geriatrii – projekt OF-Senior. Geriatria 2019, Wyd.Spec. 3-9.

[5] Małgorzata Kaczor, Alicja Michalak. Przychodzi pacjent do lekarza… czyli psychologiczne aspekty komunikacji lekarza z pacjentem. Sztuka leczenia, wyd 2010, 51-58

[6] Izabela Stangierska, Wanda Horst-Sikorska. Ogólne zasady komunikacji między pacjentem i lekarzem. Forum Medycyny Rodzinnej 2007;1, 58-68.