Odruchy pierwotne u niemowląt

„Wszystkie akty świadomego i nieświadomego życia mają swój początek w odruchach”

Jednym z wielu przejawów życia jest mowa – sposób komunikowania się najlepiej rozwiniętej istoty na Ziemi – człowieka. Dowodem na to jest długotrwały i złożony proces rozwoju mowy, który zaczyna się już w chwili poczęcia i trwa wiele lat po urodzeniu. Jest to odzwierciedlenie naszej umiejętności reagowania na takie bodźce jak: dźwięk, światło, dotyk, zapach czy zmiana składu chemicznego krwi czy podrażnienie organów wewnętrznych. Odpowiedzią na nie jest skurcz mięśni, co wywołuje ruch lub reakcję gruczołów.

Jako podstawę w rozwoju mowy spośród wyżej wymienionych stanowią odruchy ustno-twarzowe. Poniżej przedstawione zostały w uproszczeniu te, które rodzice prawdopodobnie zauważają u swoich pociech.

Odruch ssania – dzięki niemu noworodek jest w stanie ssać natychmiast po urodzeniu. Wiąże się z funkcją przetrwania. Uwarunkowany jest prawidłowo skoordynowanym wciąganiem płynów, przełykaniem i oddychaniem

Odruch przełykania – rozwija się razem z o. ssania i wciągania. Aktywizuje się przy poczuciu głodu i podczas ssania, a w późniejszym czasie na widok i zapach jedzenia. Zapoczątkowany jest już w trakcie życia płodowego, w chwili przełykania wód płodowych.

Odruch żucia – pojawia się wraz z wyżynaniem zębów. Pomaga w rozwoju mowy i artykulacji takich głosek jak: s, z, c, dz, cz, sz, rz.

Odruch kąsania, gryzienia i zaciskania zębów – pierwotnie aktywizuje się przy jedzeniu, jako reakcja na głód. Odruch kąsania jest obecny od urodzenia, zaś dominacja miedzy 3-4 miesiącem życia (dotyk górnych dziąseł na wysokości kłów wywołuje rytmiczne otwieranie i zamykanie żuchwy – trwa tyle i ile trwa stymulacja). 6-7 miesiąc życia – wygaszanie. Dochodzi do stymulacji żucia. Gryzienie wiąże się z przygotowaniem pokarmów do żucia. Polega na oddzieleniu kawałków pożywienia. Odruch zaciskania zębów związany jest z potrzebą utrzymania pokarmów w ustach. Służy również wyrażaniu gniewu i niechęci.

Odruchy niemowlęce nie zanikają, ale są ściśle powiązane z wyższymi strukturami reagowania i ruchów ciała. Ich badanie pozwala na określenie adekwatnego czasu ich pojawienia oraz rozwoju w okresie niemowlęcym. Stopień ich integracji można również zdiagnozować u starszych dzieci i dorosłych. Pojawiają się zwykle pod wpływem choroby czy stresu. Dlatego w przypadku jakichkolwiek wątpliwości, należy się skonsultować z lekarzem i logopedą, by uniknąć ewentualnych zaburzeń rozwoju.